وزير خارجه دعوت سناتور امريكايي به كاخ سفيد را رد كرد
ايستادگي ظريف بر تصميم نظام
سارا معصومي
چرا محمد جواد ظريف، وزير خارجه كشورمان از سوي خزانه‌داري امريكا تحريم شد؟ اين پرسش تا مدت‌ها با پاسخ‌هاي متنوعي روبه‌رو خواهد شد و شايد سوژه‌اي براي گزارش‌هاي اختصاصي بسياري در داخل و خارج از كشور هم شود. در فاصله يك ماه از زماني كه خزانه‌داري امريكا اعلام كرد به دنبال تحريم ظريف است تا روزي كه اين تحريم براي اجرا اعلام شد چه اتفاق‌هايي افتاد كه يا نتوانست مانع از تحريم ظريف شود يا روند در نظر گرفته شده را تسريع كرد؟ اگر دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا به دنبال مذاكره با ايران آن‌طور كه مي‌گفت بود، چرا با تحريم ظريف خط بطلاني بر اين امر كشيد. در آخرين سفر ظريف در نيويورك چه گذشت؟ سناتور جمهوريخواه راند پال كه گفته شد با هماهنگي با دونالد ترامپ با وزير خارجه ايران ديدار كرد چه گفت و چه شنيد كه دو هفته پس از بازگشت ظريف از نيويورك، نام او به ليستي كه نام رهبري نيز در آن به چشم مي‌خورد اضافه شد؟ كاخ سفيد در توجيه تحريم ظريف حرف‌هاي متفاوتي مي‌زند؛ گاه او را سخنگوي سياست‌هاي رهبري مي‌داند كه مي‌گويد در ليست تحريم قرار دارد و گاه مي‌گويد او اختيارات كافي براي مذاكره ندارد. با اين همه هنگامي كه ادعاي دوم مطرح مي‌شود اين سوال پيش مي‌آيد كه اگر ظريف فاقد قدرت است چرا كاخ سفيد هزينه بالاي تحريم او را پرداخت مي‌كند؟
نيويوركر در گزارشي اختصاصي به نقل از منابع آگاه ايراني و امريكايي روايت جالب توجهي از ديدار وزير خارجه ايران با نماينده ويژه دونالد ترامپ در نيويورك را ارايه كرده است؛ روايتي كه بخش‌هايي از آن با واقعيت تطبيق دارد و در انتقال بخش‌هايي از آن همه ماجرا گفته نشده است. اين روايت اين‌گونه آغاز مي‌شود: ماه گذشته در اوج تنش‌هاي واشنگتن و تهران، ظريف با پيشنهاد خارج از انتظاري روبه‌رو شد: ديدار با دونالد ترامپ در دفتر كار او موسوم به اتاق بيضي شكل. پيشنهاد‌دهنده چه كسي بود: سناتور راند پال؛ سناتوري كه با ظريف در تاريخ 15 جولاي (دوشنبه 24 تيرماه) در دفتر نمايندگي ايران در سازمان ملل ديدار مي‌كند؛ ديداري يك ساعته كه دو طرف در آن درباره تنش ميان تهران و واشنگتن و البته ناآرامي‌هاي اخير در منطقه خليج فارس سخن مي‌گويند. راند پال با مجوز دونالد ترامپ از چندهفته پيش از سفر ظريف به نيويورك ديدار با او را برنامه‌ريزي كرده و درباره جزييات اين ديدار هم فكرهايي كرده بود. ران پال يك روز پيش از عزيمت به نيويورك به نيت ديدار با ظريف، با دونالد ترامپ درباره پرونده ايران گفت‌وگو مي‌كند. به گزارش نيويوركر اصلي‌ترين موضوع گفت‌وگوي ظريف و راندپال، برنامه هسته‌اي ايران بوده است. در اين ديدار يك‌ساعته ظريف براي عبور دو كشور از وضعيت بن‌بست در بحث هسته‌اي، ايده‌هايي را با راند پال مطرح مي‌كند. ايده‌هايي كه مخفي باقي نمي‌ماند و ظريف در ديدار با خبرنگاران هم آنها را مطرح مي‌كند. يكي از پيشنهادهاي ظريف اين است كه فتواي رهبر ايران درباره ممنوعيت توليد، ذخيره و استفاده از سلاح هسته‌اي كه در سال‌هاي 2003 و 2010 مطرح و تكرار شده است در مجلس شوراي اسلامي ايران به شكل يك مصوبه تصويب شود. ظريف به راند پال مي‌گويد كه ايران استفاده از سلاح هسته‌اي را شرعا حرام مي‌داند. وزير خارجه ايران در ادامه به سناتور جمهوريخواه امريكايي مي‌گويد كه اگر ترامپ چيز بيشتري مي‌خواهد بايد پيشنهادهاي بيشتري هم به تهران بدهد. يكي ديگر از پيشنهادهاي ظريف، تصويب پروتكل الحاقي در مجلس شوراي اسلامي زودتر از زمان درج شده در برجام (2023) است. ظريف اين ايده را مطرح مي‌كند كه تهران مي‌تواند اين پروتكل را زودتر از حالت اجراي داوطلبانه به حالت تصويب نهايي درآورد و در ازاي آن امريكا تمام تحريم‌هاي هسته‌اي خود را طبق برجام بردارد. زماني كه ظريف اين ايده‌ها را مطرح مي‌كند با پيشنهاد خارج از انتظار راند پال روبه‌رو مي‌شود: چرا ظريف شخصا اين پيشنهادها را با دونالد ترامپ مطرح نكند؟ راند پال به وزير خارجه ايران مي‌گويد كه ترامپ به او اين مجوز را داده كه از ظريف براي حضور در كاخ سفيد دعوت كند.
نيويوركر در ادامه ادعا كرده كه ظريف به مهمان امريكايي‌اش در رزيدانس ايران در نيويورك گفته تصميم ديدار با ترامپ در حوزه اختيارات او نيست و بايد با تهران مشورت كند. براساس اين گزارش ظريف سخنان هميشگي خود را مبني بر اينكه ايران به دنبال ديدار براي گرفتن عكس يادگاري نيست تكرار كرده است. اين رسانه امريكايي ادعا كرده كه ظريف پس از ديدار با سناتور امريكايي، پيشنهاد او را به تهران منتقل كرده اما تهران موافقت خود را با اين ديدار در اين دور از حضور ظريف در نيويورك اعلام نكرده است. نيويوركر در ادامه اشاره كرده كه روحاني در نشست مجمع عمومي سازمان ملل كه ماه آينده است شركت مي‌كند و با اين اشاره تلويحا به خواننده اين انتظار را القا كرده كه شايد ديدار در آن زمان قابل انجام شدن باشد. اين رسانه امريكايي در ادامه نوشته است كه در سي و يكمين روز از ماه جولاي با مشخص شدن اينكه دورنماي نزديكي براي مذاكره ايران و امريكا وجود ندارد، خزانه‌داري امريكا نام ظريف را در ليست تحريم قرار داد و ادعا كرد كه ظريف وزير خارجه ايران نيست بلكه مسوول پروپاگانداي جمهوري اسلامي است.
برداشت‌هايي از روايت نيويوركر
انتشار اين گزارش موجي از واكنش‌ها و تحليل‌ها را به دنبال داشت. خبر دعوت نيابتي ترامپ از محمدجواد ظريف براي حضور در كاخ سفيد به بمب خبري تبديل شد كه بلافاصله در راستاي خبر تحريم وزيرخارجه ايران قرار گرفته و در همان مسير هم تعريف شد. در حالي كه تيم ترامپ با اين ادعا كه ظريف را فردي قدرتمند براي مذاكره نمي‌دانيم او را تحريم كرده بود، يك رسانه امريكايي فاش كرد كه همين فرد از سوي راند پال با پيشنهاد ديدار با رييس‌جمهور روبه‌رو شده است. برداشت‌هاي اوليه حاكي از اين بود كه ترامپ پس از پاسخ منفي ظريف براي ديدار با او، دستور تحريم او را كه از پيش نوشته شده و آماده بود امضا كرده است. بسياري از كارشناسان امريكايي با طعنه به ترامپ يادآوري كردند كه اصل ماجرا مخالفت ظريف با ديدار بوده و نه ناتواني وزير خارجه. در بخش‌هايي از گزارش نيويوركر، سير حوادث به گونه‌اي بيان شده تا اين‌گونه القا شود كه تيم ترامپ براي گفت‌وگو با ايران راه‌هاي بسياري را امتحان كرده است. در بخش‌هايي از اين گزارش آمده كه تيم ترامپ در دو سال نخست آغاز به كار، 8 بار درخواست ديدار هيات‌هاي ايراني و امريكايي را داده كه دوبار آن زماني بوده كه روساي جمهور ايران و امريكا هر دو در نيويورك براي شركت در نشست مجمع عمومي سازمان ملل بودند. به گزارش «اعتماد» آنچه در اين گزارش به آن اشاره نشده اين است كه ترامپ روزي به كاخ سفيد آمد كه ايران و امريكا در قالب يك توافق چندجانبه به نام برجام با هم در ارتباط بودند و حتي برايان هوك، مسوول گروه اقدام عليه ايران در وزارتخارجه اين كشور در حاشيه نشست كميسيون مشترك با سيدعباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه ايران هم ديدار كرده بود. ترامپ با كناره‌گيري از توافق هسته‌اي، تنها كانال ديپلماتيك ميان دو كشور را مسدود كرده و تحريم‌هاي هسته‌اي را به اضافه موج جديدي از تحريم‌ها عليه مقام‌هاي متفاوت جمهوري اسلامي از شخص رهبري تا وزير خارجه و نهادي مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامي اعمال كرد. در اقدامي بي‌سابقه، وزارت خارجه امريكا اين‌بار در مسير صدور ويزا براي حضور هيات ايراني به رياست جواد ظريف كارشكني‌هايي ايجاد كرد و ويزاي هيات ايراني را دقيقه 90 صادر كرد. همچنين در اقدامي كم‌سابقه، محدوديت تردد براي محمدجواد ظريف و تيم ايراني در نيويورك اعلام و گفته شد كه او تنها مي‌تواند در سه ساختمان مربوط به سازمان ملل و رزيدانس و دفتر نمايندگي ايران در نيويورك رفت‌وآمد داشته باشد. در كنار هم قرار دادن مجموعه اقدام‌هاي تيم ترامپ نشان مي‌دهد كه آنچه كاخ سفيد به دنبال آن است صرفا نمايشي از قدرت ترامپ براي تسليم كردن ايران با سياست فشار حداكثري است در حالي كه اراده سياسي براي حل موضوع وجود ندارد.