گام سوم و ديپلماسي فعال
كمال دهقاني فيروزآبادي
در چند سال اخير، جمهوري اسلامي و چند كشور قدرتمند ديگر به تفاهمي درباره فعاليت‌هاي مشروع هسته‌اي ايران رسيدند و در اين راستا، ما و تمامي طرف‌هاي مقابل، برجام را به سازوكار حقوقي تبديل كرديم. در ادامه نيز اين تعهد چند جانبه به قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل تبديل شد كه براي همه كشورها لازم‌الاجرا بود. بر اين اساس جمهوري اسلامي علاوه بر اينكه خود به اين توافق متعهد ماند، انتظار داشت كه تمامي طرف‌هاي ديگر نيز به آن پايبند بمانند اما امريكا پس از مدتي از اين تعهد خارج شد و حتي تحريم‌هايي را عليه ايران اعمال كرد و مهم‌تر از آن اينكه به اين تحريم‌هاي يك‌جانبه خود عليه ايران به نحوي جنبه فراسرزميني داد. چنانكه با فشارهاي نامتعارف و نامشروع خود به ديگر كشورها، آنها را از هر گونه تبادل اقتصادي با ايران محروم كرد.از طرفي جمهوري اسلامي نيز بارها اعلام كرده كه به برجام پايبند و معتقد است كه...
به‌جز امريكا كه از اين توافق خارج شده، باقي طرف‌ها بايد پايبندي خود را عملا اثبات كنند. با اين همه اما متاسفانه ديگر طرف‌ها به ويژه كشورهاي اروپايي اگرچه ظاهرا خود را حامي حفظ برجام معرفي مي‌كنند، حاضر به اجراي تعهدات خود نبوده و از آنجا كه اين رويه مي‌توانست موجب خسران كشور شده و منافع ملي را تحت‌الشعاع قرار دهد، قرار شد كه ما نيز در پي انتشار بيانيه 18 شهريور ماه شوراي عالي امنيت ملي به سمت كاهش تعهدات برجامي حركت كنيم. بيانيه‌اي كه ضمن اشاره به مراحل سه‌گانه براي اجرايي كردن اين كاهش تعهدات، اعلام مي‌كرد كه ايران نيز به طور متقابل تعهدات خود را در 3 گام كاهش خواهد داد.
اين تصميم جمهوري اسلامي، تصميمي قاطع و منطقي بود و دولت نيز با قدرت آن را در دو گام نخست اجرا كرد. در اين راستا بايد توجه داشته باشيم كه اين تصميم تطابقي كامل با مفاد 26 و 36 برجام دارد. مفادي كه به ايران اجازه مي‌داد به طور متقابل نسبت به كاهش تعهدات برجامي خود اقدام كند. در اين ميان طرف‌هاي اروپايي اگرچه بيش از گذشته خود را مشتاق حفظ برجام نشان دادند اما عملا حاضر به اجراي تغهدات خود نشده‌اند. البته هم‌اكنون ديپلمات‌هاي ما در كشورهاي مختلف مشغول رايزني هستند كه اين كشورها از تروريسم اقتصادي و تحريم‌هايي كه بر ملت اثر مي‌گذارد، دست بكشند اما ما بايد صرفا به منافع ملي خود فكر كنيم. به بيان ديگر اگر قرار باشد، كشورهاي ديگر تعهداتي را مطرح كنند اما زير آن بزنند و اين تنها جمهوري اسلامي باشد كه به طور يك‌جانبه تمامي تعهدات خود را اجرا كند، طبيعتاً اين منافع محقق نمي‌شود و هيچ عقل سليمي نيز اين موضوع را نمي‌پذيرد. به اين دليل دولت در آستانه برداشتن گام سوم با توجه به تصميماتي كه در گام اول و دوم اتخاذ شده است، بنا دارد با جديت نسبت به اجرايي كردن گام سوم نيز اقدام كند. بنابراين انتظار است كه گام سوم هر چه سريع‌تر و با اقتدار كامل برداشته شود. چراكه عملا به اين نتيجه رسيده‌ايم كه به هيچ عنوان نمي‌توان بر اساس اما و اگرها و وعده‌هاي كلامي اروپايي‌ها حسابي باز كرد؛ البته مادامي كه شاهد اقدام عملي نباشيم. بنابراين لازم است همزمان با حضور فعال ديپلمات‌هاي ايراني در كشورهاي عضو و غيرعضو برجام و رايزني و به كارگيري ديپلماسي فعال، سياست‌هاي خود را در راستاي كاهش تعهدات برجامي عملياتي كنيم. اقدامي كه احتمالا ظرف يكي، دو روز آينده به خود رنگ واقعيت مي‌گيرد.