از اواسط هفته گذشته عراق شاهد ناآرامي‌هايي بوده كه در برخي از شهرها آغاز شد و رفته‌رفته ابعاد آن به ساير شهرها و پايتخت اين كشور نيز كشيده شد. تا پايان روز جمعه 4 روز از اين اعتراضات مي‌گذرد. اعتراضاتي كه با فراخواني در شبكه‌هاي اجتماعي آغاز شد و جوان‌هاي عراقي براي خواسته‌هاي خود به خيابان‌ها آمدند. در حال حاضر هيچ كس از سازمان‌دهندگان آن اطلاع دقيقي ندارد اما خشونت و درگيري ميان معترضان و نيروهاي امنيتي به حدي بالا بود كه تا زمان تنظيم اين گزارش حدود 27 نفر از تظاهرات‌كنندگان جان خود را از دست داده‌اند. عمده‌ترين دليل اين ناآرامي‌ها، استاندارد پايين زندگي، فساد و اشتغال پايين در عراق است. معترضان معتقدند كه دولت عبدالمهدي كه حدود يك سال از دوره آن مي‌گذرد، نتوانسته وضعيت كشور را بهبود ببخشد. او نيز كه پنجشنبه شب در يك برنامه تلويزيوني با مردم سخن گفت، نتوانست وعده روشن و مشخصي براي آرامش معترضان ارايه دهد و بسياري معتقدند كه بعيد به نظر مي‌رسد، سخنراني او كمكي به حل بحران و خاموش كردن اعتراضات كند. از سوي ديگر اين اعتراضات زماني آغاز شده است كه پيش‌بيني مي‌شود حدود 20 ميليون زائر طي روزهاي آينده پاي پياده خود را به كربلاي معلا براي زيارت مرقد مطهر امام حسين(ع) در روز اربعين برسانند كه آن را مي‌توان بزرگ‌ترين گردهمايي به صورت سالانه در جهان دانست كه برخي بيان مي‌كنند، بخشي از اين اعتراضات در راستاي تحت تاثير قرار دادن مراسم اربعين بوده است. اما با اين وجود نمي‌توان خواسته و ديدگاه مردم را نيز ناديده گرفت چراكه آنها سياستمداران را متهم به فساد مي‌كنند. با اين حال نخست‌وزير عراق دلايل اين نارضايتي‌ها را تصديق كرد ولي آن را مربوط به دولت خود ندانست چراكه سال‌ها اين فساد در بدنه حاكميت عراق ريشه دوانده و سياستمداران عراقي اكنون از رنج توده‌ها آگاه هستند. با اين وجود نمي‌توان اين موضوع را ناديده گرفت كه عوامل خارجي در حال موج‌سواري روي اعتراضات به حق مردمي در عراق هستند. با اين حال عبدالمهدي تاكيد دارد كه مي‌خواهد شرايط را بهبود ببخشد ولي برخي معتقدند كه عادل عبدالمهدي طي يك سال گذشته نتوانسته تغييري محسوس را در وضعيت عراق ايجاد كند تا مردم اميدي براي بهبود شرايط خود پيدا كنند.
دلايل شروع اعتراضات
محمدصالح صدقيان، تحليلگر مسائل عراق در گفت‌وگو با «اعتماد» به دلايل داخلي اين اعتراضات پرداخت و گفت: از سال 2003 و پس از سرنگوني صدام حسين، دولت‌هايي در عراق سركار آمد كه رهبري آن برعهده شيعيان قرار داشت. مشكلات در عراق روز به روز بيشتر مي‌شود و مردم اين كشور به خصوص جوانان در حال زندگي با يك فساد مالي و اداري سازمان يافته هستند و متاسفانه دولت عادل عبدالمهدي تاكنون نتوانسته طي يك سال گذشته، اقدام خاصي را در اين زمينه‌ها انجام دهد. از همين رو فساد در عراق به شكل قانوني جريان دارد. مردم عراق آن را مشاهده مي‌كنند و هيچ راه‌حل منطقي نيز براي آن ارايه نشده است. او در ادامه با اشاره به سهميه‌بندي سياسي در عراق نيز گفت: سهميه‌بندي‌هاي سياسي در عراق تاكنون نتوانسته يك راه‌حل منطقي براي پيشرفت و سازندگي عراق در همه عرصه‌ها ارايه دهد. عراق در زمينه‌هاي فرهنگي، آموزش و پرورش، عمران، بهداشت و... نتوانسته گام قابل توجهي بردارد و اكنون شاهد يك حالت نااميدي و ناكامي در عراق هستيم.
معترضان جوان
او با اشاره به حضور جوان‌ها در تظاهرات اخير عنوان كرد: معترضين در سنيني قرار دارند كه اكثرا پس از سال 2003 به دنيا آمده‌اند و هيچ گونه تجربه‌اي از دوران صدام حسين ندارند. اينها در چارچوب سياست‌هاي احزاب غالبا ديني رشد پيدا كرده‌اند. در حال حاضر متاسفانه همه چيز در عراق سياسي شده و اكنون وزارت آموزش و پرورش فاقد وزير است و حتي وزارتخانه‌هايي كه در دولت كنوني تعيين شد، آقاي عبدالمهدي دخالت چنداني نداشت و تنها 3 وزير خارجه، نفت و برق را تعيين كرد و ساير پست‌ها را در اختيار احزاب و گروه‌هاي دخيل در دولت قرار داد. او در ادامه افزود، آقاي عادل عبدالمهدي در حالي براي ايجاد آرامش بر صحنه تلويزيون حاضر شد كه گفت من به مردم حقوق پرداخت مي‌كنم اما نكته اينجاست كه مردم نيازي به حقوق ندارند بلكه آنها شغل، كار و عدالت اجتماعي مي‌خواهند. من هفته گذشته در بغداد حضور داشتم و به شكل عيني مشاهده كردم كه شهروندان عراقي احساسي در خصوص حضور دولت و نظام در اين كشور ندارند. دو هفته پيش افرادي تظاهرات كردند كه همگي ليسانس، فوق ليسانس و دكتري داشتند اما همه آنها بيكار بودند و عبدالمهدي هيچكاري نتوانست انجام دهد.
مشكل اصلي شخص نيست
صدقيان در پاسخ به اين سوال كه چرا پس از سال‌ها فساد در عراق حالا فرصت كمي براي بهبود اوضاع به دولت عادل عبدالمهدي داده شده است نيز گفت: مشكل اصلي شخص عادل عبدالمهدي نيست بلكه وزارتخانه‌هايي است كه تحت كنترل نخست‌وزير نيست. چراكه او غير از 3 وزير، ساير وزارتخانه‌ها را در اختيار احزاب و گرو‌هاي سياسي در عراق قرار داد كه عملا ناكارآمد هستند و مردم نيز مشاهده مي‌كنند كه چگونه اين وزارتخانه‌ها تشكيل شده‌اند. يك ماه پيش وزير بهداشت از سمت خود استعفا داد و در يك نامه مفصل توضيح داد كه نمي‌توانم با توجه به فساد موجود در اين وزارتخانه فعاليت كنم. او در نامه خود عنوان كرده بود كه من بارها به نخست‌وزير تاكيد كردم كه بايد در امور مداخله كند كه اين كار صورت نگرفت. بعدتر مشخص شد كه يك مافياي فساد عظيم در اين وزارتخانه حضور دارد و اين مافيا اكنون همه جا حضور دارد كه مردم تاكنون يك قدم منطقي و معقول براي مقابله با فساد نديدند. اكنون يك طبقه سياسي مرفهي در عراق شكل گرفته كه دولت، مجلس و وزارتخانه‌ها را در اختيار دارند كه هيچ كاري هم انجام نمي‌دهند.
اين تحليلگر مسائل عراق در ادامه تاكيد كرد كه من به شخصه اعتقاد دارم كه برخي عوامل خارجي در اين تظاهرات دخيل هستند اما 90 درصد از افرادي كه به خيابان‌ها آمدند همگي بيكار و نا اميد هستند. علاوه بر اين دولت اكنون در اختيار دو گروه قرار گرفته كه يكي سائرون و ديگري فتح است. سائرون نزديك به جريان مقتدي صدر است و گروه فتح نيز نزديكي زيادي به نيروهاي مردمي حشد الشعبي دارند. هر چند كه اين گروه‌ها در مقابله و مبارزه با داعش موفق بودند و در اين مسير نيز شهيد دادند و جانفشاني فراواني براي مردم عراق انجام دادند اما در دوره‌اي كه دولت و مجلس در اختيار آنها قرار گرفته، ناموفق عمل كردند و مردم نيز آن را مشاهده مي‌كنند. وقتي شما به بغداد و ساير شهرهاي عراق سفر مي‌كنيد هيچگونه سازندگي و آباداني چنداني نيست و نكته اينجاست كه پول فراوان وجود دارد اما هيچ كاري نيست.
صدقيان در پاسخ به اين سوال كه آيا يك سال براي نشان دادن قابليت‌هاي آقاي عبدالمهدي كافي بوده يا خير نيز گفت: روساي جمهور ابتدا يك برنامه 100 روزه اعلام مي‌كنند البته انتظاري نيست در اين مدت مشكلات حل شود بلكه چارچوب‌هاي كاري را تعيين مي‌كنند. اما در حال حاضر نه تنها 100 روز بلكه در يك سال گذشته چيز جديدي رخ نداده است. يك ستاد مبارزه با فساد نيز ايجاد شد كه رييس اين ستاد شخصا جزو افراد فاسد به حساب مي‌آيد و وقتي كه با مردم صحبت مي‌كنيد از تمام اين اتفاقات و حتي دخالت‌هاي خارجي نيز آگاه هستند. به طور مثال اسراييل طي چند ماه اخير بارها و بارها به پايگاه‌هاي حشد الشعبي حمله هوايي كرد اما پس از حدود دو ماه شخص نخست‌وزير تاييد كرد كه عامل اين اتفاق اسراييل بوده است، اما هيچ گونه اقدام عملي نيز انجام نداد و حتي يك بيانيه نيز در محكوميت اين اتفاق صادر نشد و هيچ گونه عكس‌العملي صورت نگرفت. اين بي‌عملي و عدم محكوميت اسراييل براي عراقي‌ها سنگين است. مردم همين شرايط را در وضعيت داخلي خود نيز به خوبي مشاهده مي‌كنند. مردم شايد چند روز ساكت بمانند اما وقتي شرايط به نقطه انفجار مي‌رسد ديگر ساكت نخواهند ماند. شايد حتي شرايط به حدي راديكال شود كه سناريوي ترور شخصيت‌هاي مهم در عراق نيز فعال شود.
هيچ كس مسووليت نمي‌پذيرد
صدقيان در خصوص تفاوت اين اعتراضات با تظاهرات دو سال پيش در عراق گفت: اعتراضاتي كه حدود دو سال پيش در اين كشور شكل گرفت، رهبري آن را جريان صدر برعهده داشت اما متاسفانه در اين تظاهرات هيچ گروهي و هيچ شخصيتي، مسووليت سازماندهي آن را برعهده نگرفته و مشخص نيست چه كسي پشت سر آن قرار دارد. حتي مقتدي صدر كه اكنون در قم حضور دارد، معتقد است كه به صلاح نيست وارد اين جريان اعتراضي شويم.
او در پاسخ به اين سوال كه آيا بعثي‌ها پشت اين تظاهرات قرار دارند، عنوان كرد: اكنون به نحوي شاهد آن هستيم كه بعثي‌ها، امريكا، عربستان و ساير گروه‌ها وارد اين جريان شده‌اند اما بعيد مي‌دانم كه بعثي‌ها تنها پشت سر اين ماجرا باشند ولي از فضا سوءاستفاده مي‌كنند. ما شاهد آتش زدن پرچم ايران، امريكا و عربستان بوديم. سازمان‌دهندگان اين تظاهرات مي‌خواهند، فضا را گنگ جلوه دهند. من حتي با سياسيون عراقي نيز صحبت كردم براي آنها نيز فضا كاملا مبهم است. اما واقعيت آن است مشخص نبودن منشأ اعتراضات براي عراق بسيار خطرناك است. در حال حاضر هر چند 90 درصد اين جوانان به صورت خودجوش در اعتراضات شركت كردند و به علت نااميدي از آينده به خيابان‌ها آمدند اما ديگر خودشان هم نمي‌دانند چه شعارهايي مي‌دهند اما به دليل اينكه وارد ميدان شده‌اند و ديگر چاره‌اي جز ادامه دادن براي‌شان باقي نمانده از همين رو اين موضوع بسيار نگران‌كننده است.
دخالت خارجي در عراق
در حال حاضر فضاي عراق به سمتي پيش مي‌رود كه به نظر مي‌رسد برخي عوامل خارجي به دنبال تضعيف دولت مركزي عراق هستند. صدقيان نيز در اين خصوص گفت: از وقتي كه دونالد ترامپ در امريكا روي كار آمد به لبناني‌ها و عراقي‌ها صراحتا گفت، ما مي‌خواهيم دست ايران را از اين دو كشور كوتاه كنيم و اين امر نه در لبنان محقق شد و نه در عراق؛ حتي در سفر اخير پمپئو، وزيرخارجه امريكا به عراق نيز بار ديگر بر اين موضوع تاكيد كرد اما در عمل نتوانست كاري از پيش ببرد چراكه هم رييس‌جمهور و هم نخست‌وزير عراق مي‌دانند كه نمي‌توانند چراكه روابط عراق و ايران شامل طيف گسترده‌اي از موضوعات مي‌شود كه بعد از 8 سال جنگ بين دو كشور پس از سقوط صدام به سرعت روابط ميان ايران و عراق به حالت عادي بازگشت و رفت و آمدها نيز از سر گرفته شد و روابط عميقي ميان مردم دو كشور حاكم است. وضعيت حشدالشعبي نيز با وجود مخالفت امريكا در عراق مستحكم‌تر از گذشته شد و روابط حشد با ايران به حدي قوي است كه به سادگي قطع شدني نيست. به اعتقاد من امريكايي‌ها قصد داشتند، كاري انجام دهند و ميز بازي كه ايران چيده است را واژگون كنند. اتفاقات كنوني عراق از 8 يا 9 ماه پيش برنامه‌ريزي شده بود و ساعت صفر آن اكنون فرا رسيده است چراكه دونالد ترامپ نتوانست با آقاي روحاني ديدار كند، آرامكو مورد حمله پهپادهاي يمني قرار گرفت و امريكا نتوانست با ايران مقابله كند و اين مسائل خارجي به شدت روي فضاي ايجاد شده كنوني اثرگذار است. عربستاني‌ها نيز با چراغ سبز امريكا وارد اين جريان شده‌اند و از جريان‌هاي اخير حمايت مالي انجام مي‌دهند. همان طور كه اكنون در ليبي، سودان و ساير كشورها به نيابت از امريكا مشغول فعاليت هستند. اما اصل كار در اختيار امريكا قرار دارد و بازيگران محلي نيز مجري اين طرح و برنامه‌ها هستند و من فكر مي‌كنم، اتفاقات مسائل خارجي و داخلي عراق به يكديگر گره خوردند تا شاهد وضعيت كنوني باشيم.
احتمال كناره‌گيري عبدالمهدي
صدقيان در پاسخ به آخرين سوال در خصوص سقوط احتمالي دولت در عراق نيز گفت: با توجه به شرايط موجود بعيد به نظر مي‌رسد كه دولت سقوط كند چراكه تا الان دولت در اختيار گروه‌هايي قدرتمند است. اكنون اكثريت پارلمان در اختيار سائرون است و جريان فتح نيز اركان‌هاي مهمي از دولت و حاكميت را در اختيار دارد. از همين رو دولت در اختيار اين دو گروه است. حتي اگر امريكا نيز بخواهد اين دولت را ساقط كند، بعيد به نظر مي‌رسد كه امكان چنين اتفاقي وجود داشته باشد.
مقتدي صدر خواستار تعليق پارلمان عراق شد
«مقتدي صدر»، رهبر جريان الصدر عراق طي بيانيه‌اي خواستار تعليق پارلمان اين كشور تا اطلاع ثانوي شد. او از نمايندگان ائتلاف متبوع خود (ائتلاف سائرون) خواست، فعاليت‌هاي خود در پارلمان را تا زمان ارايه برنامه از سوي دولت تعليق كنند و در جلسات پارلمان شركت نكنند. صدر در اين بيانيه كه روز گذشته با دست خط خودش منتشر شده است، نمايندگان ائتلاف سائرون را خطاب قرار داد و گفت:«مشاركت را فورا و بدون ترديد به تعليق دربياور. اين تنها اميد من به تو است.» او در اين بيانيه از ساير نمايندگان احزاب و جريان‌هاي سياسي خواسته است، دست به اقدام مشابه بزنند و فشارها به دولت جهت موافقت با مطالبات معترضان را بيشتر كنند.