بر اثر حملات تركيه به سوريه هزاران نفر آواره و ده‌ها نفر كشته‌شدند
نگراني جامعه بين‌الملل از فاجعه جديد بشري
ظريف: تجاوز به سوريه امنيت تركيه را تامين نمي‌كند
شهاب شهسواري
با گذشت سه روز از آغاز تهاجم نظامي تركيه به شمال شرقي سوريه، بيش از 70 هزار شهروند مناطق كردنشين از شهرها و روستاهاي خود آواره شده‌اند و پيش‌بيني مي‌شود با پيشروي بيشتر نظاميان تركيه در خاك سوريه، تعداد آوارگان بيش از پيش افزايش پيدا كند، تا جايي كه مقام‌هاي سياسي در اتحاديه اروپا و سازمان ملل متحد، نسبت به وقوع يك فاجعه بشري جديد در سوريه هشدار مي‌دهند. جنگ جديد تركيه در خاك سوريه، تاكنون ده‌ها كشته برجا گذاشته است. بر اساس آماري كه روز جمعه از سوي هلال‌احمر كردي منتشر شده است، دست كم 11 شهروند غيرنظامي بر اثر حملات تركيه كشته شده‌اند و 28 نفر ديگر نيز به‌شدت دچار جراحت شده‌اند. در برابر گفته مي‌شود بر اثر حملات خمپاره‌اي گروه‌هاي كرد به مرز تركيه دست كم 5 نفر از جمله يك كودك سوري جان خود را از دست داده‌اند. بر اساس آمار گروه ديدبان حقوق بشر سوريه در لندن، تا روز جمعه 29 نيروي گروه نيروهاي دموكراتيك سوريه و 17 شبه‌نظامي هوادار تركيه بر اثر جنگ كشته‌شده‌اند. ارتش تركيه نيز كشته‌شدن يك سرباز خود را بر اثر نبرد در سوريه تاكيد كرده است.
نگراني از بازگشت داعش
بر اساس آمار منتشر شده توسط دولت آمريكا دست كم 30 اردوگاه نگهداري اسراي گروه تروريستي داعش، در منطقه تحت اختيار نيروهاي دموكراتيك سوريه وجود دارد كه بيش از 10 هزار داعشي در آنها نگهداري مي‌شوند. به گفته نظاميان امريكايي 2000 نفر از اين بازداشت‌شدگان، تروريست‌هاي خارجي عضو داعش از چين تا كانادا هستند. دونالد ترامپ، هفته گذشته و پس از گفت‌وگوي تلفني با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه گفته‌بود كه بعد از عقب‌نشيني نيروهاي آمريكايي از خاك سوريه، سرنوشت اين زندانيان در اختيار تركيه قرار مي‌گيرد، چرا كه كشورهاي ديگر حاضر به پذيرش آنها نشده‌اند. آغاز عمليات نظامي تركيه در خاك سوريه، باعث افزايش نگراني‌ها از وضعيت اين افراد داعشي شده است، چرا كه با تضعيف جايگاه نيروهاي دموكراتيك سوريه (SDF) كه اكنون از زندان‌هاي آنها محافظت مي‌كنند، ممكن است تعداد زيادي از اين تروريست‌ها فرصت فرار و تشكل پيدا كنند. همزمان ناامني در منطقه هم مي‌تواند به افزايش احتمال بازگشت گروه داعش در شمال شرقي سوريه كمك كند.
شكاف در حكومت ترامپ
واكنش‌ها به دولت ايالات متحده آمريكا در مورد رها كردن متحدان منطقه‌اي اين كشور در مقابل تهاجم نظامي يك قدرت ديگر، حتي از درون وزارت خارجه آمريكا هم ادامه دارد. يك ديپلمات ارشد آمريكايي كه روز پنجشنبه در مورد واكنش واشنگتن به عمليات تركيه، خبرنگاران را توجيه مي‌كرد تاكيد كرده است كه اين تهاجم نظامي «مي‌تواند متحدان ما در جنگ عليه تروريسم را به خطر بيندازد و مي‌تواند باعث تضعيف تلاش‌هاي ما براي شكست داعش شود و با تغيير تمركز نيروهاي دموكراتيك سوريه (SDF) از جنوب به شمال باعث اختلال در جنگ با داعش خواهد شد و همچنين باعث مي‌شود كه نظاميان امريكايي هم مجبور به تمركز بر ابعاد نظامي اين عمليات شوند.» به گفته اين مقام بدون نام آمريكايي «اين عمليات باعث ناامني شديد در كل منطقه مي‌شود.» ديپلمات آمريكايي همچنين در واكنش به سوالي در مورد انتقاد پادشاهي سعودي و رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين، در مورد اين اقدام آمريكا گفت: «آنها به‌شدت مضطرب شده‌اند. من هم به‌شدت مضطرب شده‌ام، در واقع وضع من هم مانند بي‌بي نتانياهو و سعودي‌هاست. اين يك اشتباه بزرگ است و آثار بسيار شديد بر امنيت همه ما باقي خواهد گذاشت. من هيچ كسي را نمي‌شناسم كه از اين تصميم عصباني نشده‌باشد. شرايط بسيار بسيار دراماتيك و خيلي خطرناك شده است.» سناتور امريكايي ايالت كانكتيكات، در گفت‌وگو با روزنامه يو‌اس‌اي‌تودي مي‌گويد: «با اين اقدام ديگر هيچ يك از متحدان ما به ما اعتماد نخواهند كرد. بزرگ‌ترين زيان اين اقدام، به جز اينكه باعث كشتار نيروهايي مي‌شود كه تاكنون در كنار ما مي‌جنگيدند، اين است كه باعث شكسته شدن اعتماد و اعتبار مي‌شود. حرف ما ديگر به معناي تعهد معتبر نخواهد بود. اگر ما متحدان وفاداري را كه عملا براي كمك به ما خون دادند، رها كنيم، ديگر هيچ كس به ما اطمينان نخواهد كرد.»
ناتواني شوراي امنيت از صدور بيانيه
شوراي امنيت سازمان ملل متحد كه به درخواست 5 عضو اروپايي اين شوراي براي بررسي عمليات تجاوزكارانه تركيه در شمال سوريه پنجشنبه شب پشت درهاي بسته تشكيل جلسه داده‌بود، از صدور بيانيه‌اي در محكوميت اين حمله بازماند. دولت‌هاي ايالات متحده آمريكا و جمهوري فدراتيو روسيه، هر يك به بهانه‌اي، مخالفان اصلي صدور بيانيه‌اي بودند كه در آن اقدام يكجانبه نظامي تركيه محكوم شود. پنج عضو اروپايي شوراي امنيت، شامل دو عضو دايم، بريتانيا و فرانسه و سه عضو غيردايم آلمان، بلژيك و لهستان، خواستار صدور بيانيه‌اي بودند كه بر اساس آن تجاوز نظامي تركيه به شمال سوريه محكوم شود. اما مخالفت دو عضو دايم شورا، يعني امريكا و روسيه باعث شد تا جلسه پنجشنبه شب بدون صدور بيانيه رسمي به كار خود پايان دهد. بهانه روسيه براي مخالفت با صدور بيانيه شوراي امنيت اين بود كه بيانيه پيشنهادي همه ابعاد بحران سوريه را مد نظر قرار نمي‌دهد و خواستار «خروج فوري نظاميان كشورهايي كه به شكل غيرقانوني در خاك سوريه هستند» نمي‌شود. پنج كشور اروپايي خواستار «توقف كامل اقدامات نظامي يكجانبه تركيه» در خاك سوريه شده‌بودند.سفير امريكا در سازمان ملل متحد، از توضيح دليل اصلي مخالفت واشنگتن با صدور بيانيه شوراي امنيت خودداري كرد و فقط به تركيه در مورد نتايج عملكردش هشدار داد. كلي كرفت، نماينده امريكا در سازمان ملل گفت: «در صورت ناتواني تركيه از اجراي قوانين، ناتواني در حفاظت از شهروندان آسيب‌پذير و ناتواني در جلوگيري از سوءاستفاده داعش از اين اقدامات، عواقبي در انتظار اين كشور خواهد بود.» نماينده ايالات متحده در سازمان ملل كه كشورش با صدور بيانيه عليه اقدامات نظامي تركيه مخالفت كرده بود، مدعي شد: «رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا، دونالد ترامپ، به شكل كاملا واضح به اطلاع تركيه رسانده است كه واشنگتن به هيچ‌وجه از عمليات تركيه در سوريه حمايت نمي‌كند.»
بازي با كارت پناهجويان
رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه روز پنجشنبه بار ديگر اتحاديه اروپا را تهديد كرده است كه ميليون‌ها آواره سوريه را براي تنبيه اروپا به سمت اروپا گسيل مي‌كند. اردوغان كه روز پنجشنبه در جمع نمايندگان حزبش در پارلمان تركيه در دفاع از عمليات نظامي تركيه در خاك سوريه سخنراني تند و احساسي انجام مي‌داد، تاكيد كرد: «آهاي اتحاديه اروپا! خودتان را جمع كنيد. اگر بخواهيد لقب تجاوز نظامي به اين عمليات بدهيد، ما هم دروازه‌ها را باز مي‌كنيم و 3ميليون و 600 هزار پناهجو را به سمت شما مي‌فرستيم.» در برابر اين تهديد رييس‌جمهور تركيه، رييس شوراي اروپا، دونالد توسك گفته است كه اين اظهارات را «كاملا بي‌جا» ارزيابي مي‌كند. دونالد توسك تاكيد كرد: «تركيه بايد بفهمد كه نگراني اصلي ما اين است كه اقداماتش به يك فاجعه بشري ديگر منجر شود. ما هرگز استفاده از پناهجويان به عنوان اسلحه و اعمال فشار از اين طريق براي باج‌گيري را نمي‌پذيريم.» دولت تركيه از تلاش براي ايجاد يك نوار حائل به عمق 30 كيلومتر در خاك سوريه براي ساخت اردوگاه‌ها و شهرك‌هاي جديد بعد از اجراي اين عمليات خبرداده است تا آوارگان سوري را كه در خاك تركيه نگهداري مي‌شوند در اين مناطق مستقر كند.
ظريف: گزينه‌هاي بهتري به تركيه پيشنهاد داده‌ايم
محمد جواد ظريف، وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران در گفت‌وگويي كه روز جمعه از شبكه تي‌آر‌تي ورلد تركيه پخش شد، گفت: «هرچند ما مطالبه تركيه براي بهبود وضعيت امنيتي را قبول داريم، اما باور نداريم كه اين امنيت از طريق تجاوز و تهاجم به سوريه به دست مي‌آيد. ما گزينه‌هاي بهتري داريم و گزينه‌هاي بهتري در مقابل دوستان ترك‌مان قرار داده‌ايم.» ظريف در توضيح گزينه‌هايي كه ايران به طرف تركيه‌اي پيشنهاد داده است به توافق آدانا اشاره كرد و گفت: «توافق آدانا همچنان معتبر است، ما مي‌توانيم كردها، دولت تركيه و دولت سوريه را گرد هم بياوريم و اداره امنيت مرزها را به ارتش سوريه با همكاري دولت تركيه بگذاريم. اين راهكار بهتري براي دست يافتن به امنيت است.» ظريف در پاسخ به سوال خبرنگار شبكه تي‌آر‌تي در اين مورد كه خواسته نهايي ايران در سوريه چيست، تاكيد كرد: «من 6 سال پيش زماني كه وزير خارجه شدم، در كرانه رودخانه ايست ريور نيويورك با وزيرخارجه پيشين تركيه، احمد داوداوغلو قدم مي‌زدم و همانجا يك طرح صلح چهارمرحله‌اي پيشنهاد دادم. آتش‌بس فوري، تشكيل يك دولت فراگير، گفت‌وگوي سوري-سوري و انتخابات بود. حالا هم خواسته ما گفت‌وگوي سوري- سوري، بازبيني قانون اساسي و برگزاري انتخابات در سال 2021 است كه زمان قانوني انتخابات بعدي رييس‌جمهوري سوريه است. زماني كه من با وزير خارجه پيشين گفت‌وگو مي‌كردم، مدتي به انتخابات قبلي مانده‌بود، حالا بايد منتظر رسيدن به انتخابات بعدي باشيم. به نظر من تشكيل كميته بازنگري در قانون اساسي بسيار اهميت دارد و بايد اين گام را با اقدامات جدي، از جمله كاهش تنش، دنبال كنيم.»