نوبل «فقرزُدايي»

وقتي بودجه محدود براي برنامه‌هاي «فقرزُدايي» داريم، چگونه مي‌توانيم از ميان برنامه‌هاي مختلف برنامه‌اي را انتخاب كنيم كه «اثربخشي» آن «بيشتر» و «پايدارتر» است؟ برندگان نوبل اقتصاد 2019، سعي كرده‌اند روش‌هاي تحقيقي مناسبي را براي پاسخ به اين پرسش ارايه دهند. شهرت علمي «دوفلو»، «بنرجي» و «كرمر»، عمدتا در حوزه «ارزيابي اثربخشي» در پروژه‌هاي فقرزدايي است كه معمولا با رويكرد موسوم به «آزمايش تصادفي كنترل‌شده» (RCT) انجام شده است. اين رويكرد به اين معناست كه براي مثال اگر مي‌خواهيم نشاط رواني را در بين دانش‌آموزان خانوارهاي فقير بهتر كنيم، بر مجموعه‌اي از خانوارهاي فقيري كه به لحاظ اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بسيار مشابهند متمركز مي‌شويم و اين خانوارها را به چند گروه تقسيم مي‌كنيم. براي يك گروه، با بودجه‌اي معين، در مدارس صبحانه رايگان ارايه مي‌دهيم. براي گروه ديگر، با همان جمعيت و با همان مقدار بودجه، وسايل ورزشي و تفريحي در مدارس مستقر مي‌كنيم. براي گروه سوم، هم صبحانه رايگان و هم وسايل تفريحي و ورزشي در مدارس ارايه مي‌كنيم و در گروه چهارم، هيچ تغييري در مدارس ايجاد نمي‌كنيم. در شروع «آزمايش»، ميانگين نشاط رواني دانش‌آموزان هر گروه را مي‌سنجيم و اين سنجش را هر 6 ماه يك بار تكرار مي‌كنيم. به اين ترتيب به تدريج مي‌توانيم ميزان «اثربخشي» برنامه‌ها را، هم به لحاظ «ميزان» اثربخشي و هم به لحاظ «پايداري» اثربخشي، با هم مقايسه كنيم. خلاصه اينكه برندگان نوبل اقتصاد 2019، اين جايزه را به‌خاطر «تحقيقات آزمايش‌محور براي كاهش فقر در سراسر جهان» دريافت كردند. اميدوارم اعطاي اين جايزه نوبل باعث شود كه در ايران و در سراسر جهان، استفاده از مدل‌هاي «ارزيابي اثربخشي» در پروژه‌هاي فقرزُدايي، هر چه رايج‌تر شود. آن وقت ديگر براي سياست‌گذاران سخت‌تر مي‌شود كه هر مدل پول‌پاشي يا هر مدل توزيع رانت در بين نورچشمي‌ها را به برچسب حمايت از فقرا متصل كنند.