كابوس استراتژيك ترامپ

خيلي زود سومين روز از اجراي توافق مبهم 5 روزه ميان امريكا و تركيه براي توقف درگيري‌ها در شمال شرقي سوريه فرارسيد؛ سه روزي كه به گفته كردهاي ساكن شمال سوريه، در تمام مدت آن نبرد در منطقه ادامه داشته و بمباران و تبادل آتش ميان طرفين قطع نشده است و به گفته رييس‌جمهور تركيه، اگر تا پس‌فردا تمامي مناطق شمال سوريه در نواري به طول 440 كيلومتر و عمق 32 كيلومتر خالي از كردها نباشد، عمليات نظامي كه به گفته او متوقف شده است، از سر گرفته مي‌شود. همزمان ابهام‌ها و انتقادها نسبت به توافق 13 ماده‌اي امريكا و تركيه براي توقف 120 ساعته عمليات ارتش تركيه، به‌شدت در امريكا و اروپا شدت گرفته است و رهبر حزب جمهوري‌خواه امريكا در سنا، سياست امريكا در سوريه را «كابوس استراتژيك» توصيف كرده است. خبرگزاري رسمي سوريه روز شنبه از كشته شدن 8 غيرنظامي بر اثر حملات هوايي و توپخانه‌اي تركيه در استان حسكه خبر داد. مصطفي بالي، سخنگوي نيروهاي دموكراتيك سوريه (قسد SDF) روز جمعه در جمع خبرنگاران خبر داد كه با وجود ادعاي توافق آتش‌بس از سوي آنكارا و واشنگتن، حملات ارتش تركيه ادامه پيدا كرده است. اين مقام كرد در شهر راس‌العين تاكيد كرد: «با وجود توافق توقف نبرد، حملات هوايي و زرهي به مواضع جنگجويان ما و مناطق مسكوني و بيمارستان‌ها ادامه دارد.» همزمان بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه، روز پنجشنبه در اولين واكنشش به حملات تركيه به شمال شرق سوريه، تاكيد كرد كه هم نيروهاي امريكايي و هم نيروهاي تركيه بايد خاك سوريه را ترك كنند. اسد روز پنجشنبه در ديدار با مشاور امنيت ملي عراق و روز جمعه در ديدار با معاون وزير خارجه و فرستاده ويژه روسيه در امور سوريه، اين اظهارات را تكرار كرد.

رايزني‌هاي منطقه‌اي

براي حل بحران شمال سوريه

به گزارش خبرگزاري‌ها جمعه شب سرگئي ورشينين معاون وزير خارجه روسيه و الكساندر لاورنتينف فرستاده ويژه ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه، در دمشق با بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه ديدار و گفت‌وگو كردند. به نوشته رسانه‌هاي روسي، در اين ديدار همچنين مساله كميته قانون اساسي سوريه نيز ميان طرفين به بحث گذاشته‌ شده است. اين دو ديپلمات ارشد روس، روز چهارشنبه پيش از سفر به دمشق در تهران با علي‌اصغر خاجي، دستيار ارشد وزير امورخارجه كشورمان ديدار كرده‌ بودند. همزمان با تحولات در شمال شرقي سوريه، محمد جواد ظريف، وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران، رايزني با مقام‌هاي منطقه‌اي براي حل و فصل مساله را ادامه مي‌دهد. ظريف روز پنجشنبه در تماس‌هاي جداگانه شرايط را با همتايان روسي، عراقي و سوري خود بررسي كرد و صبح شنبه نيز در تماس با مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه، در مورد اين مساله با او گفت‌وگو كرد. ايران پيشنهاد داده است فرآيندي دو جانبه ميان دولت مركزي سوريه و دولت تركيه، بر مبناي توافق 1998 آدانا ميان دو كشور امنيت مرزهاي شمالي سوريه به ارتش عربي سوريه تحويل داده‌شود.

توافق مبهم

متن يك صفحه‌اي توافق تركيه و امريكا جزييات چنداني از نحوه اجراي توقف 5 روزه درگيري‌ها را نمايش نمي‌دهد. در شرايطي كه رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه معتقد است نوار حائل توافق شده ميان امريكا و تركيه در خاك سوريه، شمال تمامي طول 440 كيلومتري مرز دو كشور مي‌شود، جيمز جفري، فرستاده ويژه دولت امريكا در امور سوريه مي‌گويد كه منطقه حائل مذكور، فقط شامل بخشي از نوار مرزي سوريه و تركيه خواهد بود. براساس متن توافق 13 ماده‌اي كه ميان رييس‌جمهور تركيه و معاون رييس‌جمهور امريكا امضا شد، اشاره‌اي به آتش‌بس در عمليات موسوم به «چشمه صلح» از سوي تركيه نشده است. براساس اين بيانيه «طرف تركيه‌اي عمليات چشمه صلح را براي 120 ساعت متوقف مي‌كند تا اجازه دهد نيروهاي يگان‌هاي مدافع خلق، منطقه امن را ترك كنند. در صورت تكميل عقب‌نشيني، عمليات چشمه صلح كامل متوقف خواهد شد.» نيروهاي كرد كه در مذاكرات ميان رهبران امريكايي و تركيه حضور نداشتند، اما گفته مي‌شود كه پيش از امضاي توافق از سوي واشنگتن با آنها هماهنگي‌هاي لازم انجام شده است، فقط مناطق ميان شهرهاي تل ابيض تا راس‌العين را براي عقب‌نشيني در نظر گرفته‌اند. براساس بيانيه‌اي كه روز جمعه از سوي فرماندهي مركزي نيروهاي دموكراتيك سوريه (SDF) منتشر شد، اين نيروها به عقب‌نشيني از منطقه‌اي كه «در شرق به راس‌العين و در غرب به تل‌ابيض مي‌رسد» متعهد شده‌اند. اين منطقه نزديك به 100 كيلومتر از خط مرزي سوريه و تركيه را دربر مي‌گيرد، در برابر اين اظهارات، رجب طيب اردوغان گفته است كه منطقه مورد نظر «به طول 440 كيلومتر و عمق 32 كيلومتر از خاك سوريه» خواهد بود. به نوشته خبرگزاري رويترز به نقل از منابع آگاهي كه در جريان مذاكرات روز پنجشنبه مايك پنس، معاون رييس‌جمهور امريكا با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه قرار داشتند، خواسته اصلي رييس‌جمهور تركيه در اين مذاكرات، قرار دادن يك محدوده زماني براي عقب‌نشيني كردها از مناطق مرزي سوريه بود. به نوشته اين خبرگزاري بريتانيايي، اردوغان پيشنهاد يك توقف 24 تا 48 ساعته را در جريان عملياتش در شمال سوريه داده است، اما با اصرار طرف امريكا بر اينكه عقب‌نشيني كامل از اين مناطق دست‌كم 5 روز طول مي‌كشد، به توقف 120 ساعته عمليات رضايت داده است.

انتقادهاي تند از توافق واشنگتن و آنكارا

منتقدان ترامپ مي‌گويند توافقي كه توسط مايك پنس در آنكارا امضا شد به معناي تسليم كامل امريكا در مقابل خواسته‌هاي تركيه و تامين تمام مطالبات آنكارا بود. در برابر دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا‌ اين توافق را به حساب نبوغ هوشمندانه خود گذاشته است و مي‌گويد: «گذاشتيم اندكي باهم دعوا كنند حالا هم از هم جداي‌شان كرديم.» دونالد توسك، رييس شوراي اروپا، روز جمعه در واكنش به توافق امضا شده ميان واشنگتن و آنكارا، اين توافق را «بسيار كمتر از حد انتظار» توصيف كرد. او گفت: «اين طرح موسوم به آتش‌بس، آن‌چيزي نبود كه انتظار داشتيم. اين اصلا آتش‌بس نيست، اين اقدام براي اعمال كاپيتولاسيون عليه كردهاست. ما تقاضاي خودمان را از تركيه بار ديگر تكرار مي‌كنيم، توقف فوري تمام عمليات نظامي و عقب‌نشيني فوري نيروهايش از منطقه بر اساس قوانين بين‌المللي.» ميچ مك‌كانل، رهبر اكثريت جمهوري‌خواه سناي امريكا، اقدام رييس‌جمهور اين كشور در عقب‌نشيني نظاميان امريكايي از شمال شرقي سوريه را «اشتباه عظيم استراتژيك» توصيف كرده است. مك‌كانل در يادداشتي كه روز جمعه در روزنامه واشنگتن‌پست منتشر كرد، نوشته است: «همزماني اقدامي همچون عقب‌نشيني نظاميان امريكايي با درگيري‌ها ميان ترك‌ها و كردها، باعث ايجاد يك كابوس استراتژيك براي كشور ما مي‌شود.» به گفته اين مقام ارشد حزب رييس‌جمهور امريكا، اين اقدام باعث هدر رفتن تلاش‌هاي امريكا در مبارزه با داعش مي‌شود. ليندسي گراهام، سناتور ديگر جمهوري‌خواه هم جمعه شب در گفت‌وگويي از اقدامات دونالد ترامپ در شمال سوريه انتقاد كرد و گفت: «قطعا ايجاد يك نوار حائل از سوي كردها مورد موافقت قرار مي‌گرفت، اما اشغال نظامي و آواره كردن صدها هزار كرد را نمي‌توان ايجاد منطقه امن ناميد، بلكه اين اقدام چيزي جز پاكسازي نژادي نيست.» ليندسي گراهام در گفت‌وگويي با شبكه خبري فاكس‌نيوز تاكيد كرد: «من از رييس‌جمهور مي‌خواهم كه شرايط را تغيير دهد و قطعا در اين مسير به او كمك مي‌كنم، اما اگر اين كار را نكند، مي‌تواند به بزرگ‌ترين كابوس براي او تبديل شود.»

واشنگتن كردها را فريب داد

روزنامه نيويورك‌تايمز در گزارشي نوشته است كه دولت امريكا، نه‌تنها با چراغ سبز به تركيه براي حمله به شمال شرقي سوريه، از پشت به متحدان كرد خود خنجر زده است، بلكه از مدت‌ها پيش با ترغيب كردها به از بين بردن مواضع دفاعي خود در شمال سوريه، آنها را در مقابل حمله تركيه آسيب‌پذيرتر كرده‌بود. به نوشته نيويورك تايمز، نيروهاي امريكايي ماه‌ها بود به گروه‌هاي كرد مي‌گفتند كه مواضع دفاعي خود را از بين ببرند تا حساسيت آنكارا نسبت به تحركات آنها كاهش پيدا كند، در نتيجه در ماه‌هاي گذشته، گروه‌هاي كرد به تخريب گسترده شبكه تونل‌هاي زيرزميني و موانع و پايگاه‌هايي كه براي مقابل با حمله احتمالي تركيه ايجاد كرده‌بودند، پرداختند. يك ديپلمات امريكايي به نيويورك تايمز گفته است: «ابعاد خيانتي كه ما در يك سال گذشته در مقابل كردها انجام داديم، تا مغز استخوان مرا مي‌لرزاند. ما همه را در سوريه با آنها به خصومت وادار كرديم، حالا هم آنها را قطعه قطعه مي‌كنيم و ذره ذره قطعات آنها را به دشمنان‌شان مي‌دهيم.» به نوشته نيويورك‌تايمز، بسياري از كردها از ابتدا نسبت به اهداف امريكا اظهار ترديد كرده‌بودند، اما فرمانده آنها مظلوم كوباني، آنها را قانع كرده‌ بود كه مي‌توانند روي پشتيباني امريكايي‌ها حساب باز كنند.