نرگس بديعيان| حدود 5 كيلومتر مانده تا به شهر برسيم. دره‌هاي اطراف جاده با درختان بلوط گرمسيري احاطه شده‌اند؛ درختاني كه از دور درست شبيه سربازان جنگي با فاصله‌هاي نسبتا دور قد علم كرده‌اند. گويي زيست بوم اين منطقه هم به تبعيت از موقعيت خاصش شكل گرفته است. در ادامه مسير دره‌ها، جايشان را به كوه‌هايي مي‌دهند كه تنشان مملو از زخم‌هاي است كه از زمان جنگ به يادگار مانده است. بالاخره دورنمايي از شهر نمايان مي‌شود. در چند قدمي شهر در فاصله‌هاي مشخص، تانك‌هاي جنگي خودنمايي مي‌كنند.
اينجا سرپل ذهاب است. شهري از توابع استان كرمانشاه، شهرستاني باستاني كه قدمتش به 2هزار و 800 سال قبل از ميلاد مسيح بازمي‌گردد. شهري مرزي با 6 دهستان و 163 روستا كه از غرب با كشور عراق همجوار است و بارها مورد هجوم دشمنان و منافقان قرار گرفته است از اين رو خصلت مقاومت، پايداري و تندخويي از جمله خصايص بارزمردم كرد اين مرزوبوم به شمار مي‌آيد.
21 آبان ماه سال 1396 حوالي ساعت 9 شب در سرماي نيمه‌جان پاييز، زلزله‌اي به بزرگي 7.3 ريشتر در نزديكي ازگله استان كرمانشاه در حوالي مرز ايران و عراق در 32 كيلومتري جنوب‌غربي شهر حلبچه عراق رخ داد. خسارت‌ها در شهرستان‌هاي كرمانشاه همچنين روستاهاي مناطق زلزله‌زده بسته به شرايط اقليمي و نيز تعداد جمعيت ساكن در مناطق مختلف متفاوت بود. تعداد كشته‌ها در ايران به 621 نفر رسيد و بنا بر گزارش‌ها 9 هزار 388 نفر تحت تاثير اين زلزله مصدوم شدند و بيشترين آمار كشته‌ها، زخمي‌ها و ويراني‌ها از شهرهاي سرپل ذهاب، ثلاث باباجاني و قصرشيرين گزارش شد.
اكنون دو سال از زلزله‌اي كه بيش از هزار پس‌لرزه داشته، مي‌گذرد. زلزله‌اي كه به 130 هزار و 879 واحد خسارت وارد كرد و موجب بي‌خانماني و آوارگي بسياري از مردم اين مناطق شد. حالا بعد از دو سال، اين شهر قدري آرام‌تر به نظر مي‌رسد؛ ديگر خبري از كثرت كانكس‌هاي اسكان موقت كه ساكنان شهر در آن زندگي مي‌كردند، نيست اما هرازگاهي در ميانه شهر و در بين خانه‌هاي در حال ساخت، كانكسي مقابل ديده ظاهر مي‌شود. به ظاهر، شهر به حالت عادي خود برگشته و مردم در حال گذران زندگي‌شان هستند.
به محض ورود به سرپل ذهاب، ساختمان‌هايي دو، سه و بعضا چهار طبقه خودنمايي مي‌كند به گونه‌اي كه اگر پيش از زلزله به اين شهر سفر كرده باشيم از اين حجم از تغيير تراكم در زمان حال متحير مي‌شويم. ساختمان‌ها يكي بعد از ديگري در حال ساختند و عدم تكميل بسياري از آنها به چشم مي‌آيد.
تراكم در سرپل ذهاب از 1.2 به 3.8 رسيده است
شهردار سرپل ذهاب هم در اين باره مي‌گويد: ما با افزايش تراكم ساخت و ساز در منطقه مواجه هستيم؛ در حال حاضر تراكم در سرپل ذهاب از 1.2 به 3.8 رسيده است به گونه‌اي كه از مجموع 6 هزار و 300 پروانه ساخت و ساز داخل شهر كه شهرداري قبل از زلزله داده است امروز به 12 هزار و 300 پروانه رسيديم. شما با نيم‌نگاهي به شهر متوجه اين تغيير خواهيد شد. از طرفي با افزايش تراكم بسياري از افراد بدون تكميل يك واحد شروع به افزايش تعداد طبقات كردند از اين رو ما با واحد‌هاي تكميل نشده‌اي در شهر مواجه هستيم كه با توجه به تورم امروز جامعه، شرايط براي بهره‌برداري سريع از آنها قدري دشوار شده است.
حيدري در گفت‌وگو با «اعتماد» با اشاره به اينكه در منطقه سرپل ذهاب حدود 700 خانوار هستند كه در حال حاضر در كانكس زندگي مي‌كنند، مي‌گويد: ما در سرپل ذهاب با چند دسته افراد مواجه هستيم كه هنوز در كانكس به سر مي‌برند؛ دسته اول افرادي هستند كه صاحب خانه بودند، خانههايشان در زلزله تخريب شده و تسهيلات لازم جهت بازسازي را دريافت كرده‌اند اما به دليل افزايش تعداد طبقات ساخت برخلاف گرفتن تسهيلات، موفق به اتمام ساختمان خود نشده‌اند و اين درحالي است كه اگر يك طبقه از ساختمان خود را تكميل مي‌كردند اكنون در كانكس ساكن نبودند. دسته دوم مستاجرين واحد‌هاي تخريبي هستند كه به دنبال شنيده‌هاي خود كه به مستاجران زمين رايگان مي‌دهند، منتظرند و حاضر به اجاره خانه نمي‌شوند تا دولت به آنها زمين رايگان دهد. دسته سوم افراد سودجويي‌اند كه از شهر و روستاهاي اطراف، جهت گرفتن تسهيلات چون زمين رايگان به اين منطقه آمده‌اند و عده ديگر نيز كانكس‌ها را در محل و حريم خانه‌هاي در حال ساخت خود قرار داده‌اند و تا زمان تكميل خانههايشان در آن زندگي مي‌كنند.
تورم بازار مسكن، معضل بزرگ كانكس نشينان
كانكس‌نشين‌ها در سرپل ذهاب را بيشتر مستاجران تشكيل مي‌دهند، افرادي كه بنا به شرايط موجود و تورم ناشي از شرايط اقتصادي كشور، متاسفانه موفق به اجاره خانه نشده‌اند.افران، يكي از همان مستاجراني است كه تا امروز نتوانسته خانه‌اي اجاره كند. او مي‌گويد: قبل از زلزله من با مادر و همسرم در يك خانه 80 متري زندگي مي‌كرديم و مستاجر بوديم. آن خانه در زلزله تخريب شد و ما مانده‌ايم بي‌خانه. پول هم براي اجاره نداريم. زمان زلزله برخي از مسوولان به ما مستاجران قول زمين رايگان دادند اما الان همه ما را فراموش كردند.
او در جواب اينكه چرا با كمك‌هاي معيشتي دولت خانه‌اي اجاره نكرده، مي‌گويد: زمان زلزله بيشتر خانه‌ها خراب شده بود و از ترس جانمان در كانكس‌ها مانديم. پول را نگه داشتيم تا بعد از تكميل خانه‌هاي در حال ساخت، خانه‌اي اجاره كنيم اما حالا بايد حداقل 30 ميليون پول پيش داشته باشيم كه ما نداريم متاسفانه رهن و اجاره خانه‌ها در سرپل ذهاب يك دفعه بالا رفت.
مريم زني جوان كه 4 بچه قد و نيم‌قد در كنارش ايستاده هم از اهالي كانكس‌نشين است. او هم مي‌گويد: پولي كه به ما دادند اين دو سال خرج زندگي شد. همسرم افسردگي گرفته و كار نمي‌كند، من با اين 4 بچه مانده‌ام بي‌خانه. مجبورم در كانكس زندگي كنم چون نه پولي براي اجاره خانه دارم و نه خرجي براي گذران زندگي.
فرهاد فقيهي، معاون بازسازي و مسكن روستايي بنياد مسكن استان كرمانشاه در گفت‌وگو با «اعتماد» اظهار مي‌كند: اعتبارات دولت براي زمان خودشان پاسخگوي نياز منطقه بوده و در صورتي كه بسياري از واحد‌ها همان روزهاي اوايل زلزله، ساخت و ساز را آغاز مي‌كردند؛ قبل از فصل تورم واحدهايشان به بهره‌برداري مي‌رسيد اما متاسفانه ما در منطقه سرپل ذهاب شاهد هستيم كه افراد، كار بازسازي خانههايشان را بنا به دلايلي از جمله افزايش متراژ ساخت يا تعداد طبقات به تاخير انداختند و در نتيجه براي تكميل با مشكلات مالي مواجه شدند. در واقع بايد گفت ما در سرپل ذهاب بسيار شاهد بوديم كه فرد، يك واحد تخريبي داشته است اما شروع به ساخت واحدي 3 طبقه كرده يا متراژ80 متر را تبديل به 120متر كرده است؛ همين زياده‌طلبي‌ها و عدم مديريت شرايط اقتصادي موجود باعث شده تا واحدهايي در منطقه سرپل ذهاب تكميل نشده، باقي بماند و اين در حالي است كه در روستاها ما شاهد عملكرد خوب مردم در اين قضيه بوده‌ايم. اكثر افراد بين 80 تا 100 متر ساخت و ساز كرده و حدود 15 هزار واحد از اسكلت پيچ و مهره‌اي 85 متري استفاده كردند. همين امر موجب شد كه ساخت و سازها در روستاها با قيمت مناسب و بنا به شرايط، بسيار سريع اتفاق بيفتد و ما امروز در اين مناطق شاهد كانكس‌نشيني نباشيم. در واقع بايد منصفانه اعتراف كرد كه اعتبارات دولت براي زمان خودشان پاسخگوي بازسازي مناطق زلزله‌زده كرمانشاه بوده و در صورتي كه مردم سرپل ذهاب نيز طبق گذشته و در همان متراژ سابق خود ساخت‌وساز مي‌كردند، امروز تمامي واحد‌ها تكميل شده بود و ما واحد نصف نيمه نداشتيم.
واحد‌هاي نصفه نيمه سرپل ذهاب امروز نيازمند تامين اعتباري دوباره هستند تا جهت تكميل آنها قدمي برداشته شود. به گفته مديركل بحران استانداري كرمانشاه، زلزله در مجموع به 108هزار و 839 واحد در استان كرمانشاه خسارت رسانده كه از اين تعداد 41هزار و 291 واحد تخريبي و 67 هزار و 548 واحد تعميري بوده‌اند.
پرداخت كمك هزينه به مردم سرپل ذهاب جليل بالايي در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: تا امروز با كمك تسهيلاتي كه دولت در اختيار مناطق زلزله‌زده گذاشته بيش از 31 هزار واحد تخريبي تكميل و تمام 67 هزار و 548 واحد تعميري تكميل و به بهره‌برداري رسيده است. براي واحدهايي هم كه تا امروز تكميل نشده است طبق رايزني‌ها، تسهيلات ويژه‌اي در نظر گرفته‌ايم به طور مثال برخي از افرادي كه در كانكس‌ها هستند، افرادي هستند كه خانههايشان هنوز تكميل نشده و يا واحد‌هاي احداثي داشته‌اند. طبق رايزني‌هاي صورت گرفته، باقيمانده اعتبارات تعميري به مبلغ حدود 158 ميليارد تومان با پيگيري‌هاي استاندار و هماهنگي‌هاي صورت گرفته با بانك مركزي، مقرر شده تا مبلغ 12 ميليون تومان به ازاي هر واحد مسكوني موجود در شهرهايي چون سرپل ذهاب به افراد پرداخت شود كه اين مهم از هفته گذشته آغاز و به حدود هزار نفر تا امروز پرداختي داشته‌ايم و اميدواريم اين مبلغ كمك هزينه‌اي شود تا افراد واحد خود را تكميل و به جاي كانكس در خانه‌هاي خود ساكن شوند.