كافه دانش؛ ابزار گسترش كتابخواني
محمد ذاكري
يكي از اتفاقات فرخنده‌اي كه در سال‌هاي اخير در حوزه فعاليت‌هاي فرهنگي- هنري و به‌ويژه در عرصه كتاب و كتابخواني افتاده است، برگزاري نشست‌هاي فرهنگي با محوريت رونمايي و نقد و بررسي و جمع‌خواني كتاب يا ديگر آثار هنري است. اين جلسات كه پيش‌تر با محوريت آثار ادبي برگزار مي‌شد در سال‌هاي اخير به كتاب‌هاي علمي، تخصصي و انديشه‌اي نيز بسط يافته و در كنار گسترش فضاها و پاتو‌ق‌هاي فرهنگي در سطح شهرها به‌ويژه فرهنگسراها و خانه‌هاي فرهنگ، كافه‌كتاب‌ها، شهركتاب‌ها، خانه‌موزه‌ها و كتابخانه‌ها ظرفيت خوبي را براي شكل‌دهي گعده‌هاي فكري و فرهنگي با محوريت كتاب ايجاد كرده است و در كنار آن زمينه ارتباط بيشتر و صميمي‌تر مخاطبان با مولفان، مترجمان و منتقدان را فراهم كرده است. دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها نيز در اين عرصه گام‌هاي خوبي را برداشته‌اند و جلساتي را با محور معرفي و نقد آثار علمي توليد شده توسط اساتيد، دانشجويان و پژوهشگران برگزار مي‌كنند كه گاهي موردي است و گاهي مانند پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي منظم و مستمر صورت مي‌گيرد.
اما در اين ميان، سازمان‌هاي دولتي و خصوصي كمتر در اين عرصه فعاليت داشته‌اند. اگرچه ممكن است نگاه‌هاي سنتي ضرورت و حتي امكان‌پذيري برگزاري چنين برنامه‌هايي در فضاهاي سازماني را نپذيرد و آن را با ماموريت‌ها و كارويژه‌هاي سازمان‌ها همراستا نداند، اما واقعيت امروز آن است كه بخش قابل ملاحظه‌اي از كاركنان سازمان‌هاي دولتي و خصوصي را دانشگران، متخصصان و نيروهاي تحصيلكرده تشكيل مي‌دهند و طرح موضوع مديريت دانش و سرمايه فكري كه پيشينه‌اي تقريبا 30 ساله در ادبيات مديريت در دنيا داشته و سازمان‌ها را به سمت يادگيرندگي و ياددهندگي مستمر هدايت مي‌كند در همين جهت است. در پياده‌سازي نظام مديريت دانش در سازمان‌ها دو محور وجود دارد كه يكي محور مبتني بر فناوري به‌ويژه فناوري‌هاي اطلاعاتي و ديگري محور مبتني بر انسان و تعاملات دانشي انساني است كه متاسفانه در بسياري از پروژه‌ها محور دوم به نفع اولي مغفول مي‌ماند. يكي از ابزارهاي انسان‌محور معرفي شده كافه دانش است. كافه دانش فضايي است كه با حضور جمعي از دانشگران سازمان شكل گرفته و هر جلسه و نشست آن اختصاص به موضوع ويژه‌اي دارد. موضوع جلسه مي‌تواند ارائه يك بحث تخصصي توسط يك يا گروهي از دانشگران، ارائه يك مقاله يا نتايج يك پژوهش منتشر شده توسط يكي از كاركنان يا معرفي و بررسي يك كتاب به‌ويژه كتاب‌هاي منتشر شده توسط دانشگران آن سازمان باشد. البته موضوع جلسه لزوما انحصار به كاركنان سازمان ندارد و مي‌تواند با محوريت فردي مدعو از خارج از سازمان برگزار شود.
براي برگزاري جلسات كافه دانش در سازمان كه حول محور يك كتاب باشد، مي‌توان از مدتي قبل كتاب مدنظر را معرفي كرد و حتي در اختيار كاركنان علاقه‌مند گذاشت تا پس از مطالعه آن در جلسه حضور يافته و ضمن استماع ديدگاه‌هاي نويسنده و منتقدان، ديدگاه يا پرسش‌هاي خود را در خصوص محتواي كتاب مطرح كنند و البته در نهايت جلسه به يك نشست تخصصي تبديل مي‌شود. خروجي اين جلسات در بحث مديريت دانش معمولا به فعاليت‌هايي همچون تسهيم دانش و خلق آن منجر مي‌شود. در مورد مكان برگزاري همان‌طور كه از اسم آن نيز پيداست توصيه مي‌شود تا حد امكان خارج از فضاهاي رسمي اداري و به دور از پروتكل‌هاي رسمي اداري و سلسله‌مراتب و... برگزار شود تا بستر مناسب‌تري براي انتقال و آفرينش دانش فراهم شده و البته بر جذابيت اين جلسات و جلب مشاركت دانشگران افزوده شود. كتابخانه‌ها، رستوران و بوفه ادارات، فضاهاي سبز و بازي كه برخي از سازمان‌ها در اختيار دارند و حتي گاهي فضاهاي مناسب شهري كه در بند اول نيز بدان اشاره شد، مي‌تواند براي برگزاري اين جلسات مناسب باشد. نگارنده در بررسي و بازديدهايي كه از نمونه‌ها و تجارب مديريت دانش در برخي سازمان‌هاي ايراني انجام داده است، نمونه‌هايي از اين فعاليت را در سازمان آب و برق خوزستان و مركز آموزش مديريت دولتي مشاهده كرده كه مي‌تواند متناسب با شرايط ديگر سازمان‌ها و به كارگيري خلاقيت مديران و كارشناسان آنها ضمن مشاهده اين تجارب با كيفيت بهتر و متناسب‌تري نيز برگزار شود. به هر روي در روزهايي كه حال و روز كتاب و كتابخواني در كشور چندان خوب نيست، كافه دانش‌ها مي‌توانند ظرفيت خوبي براي بسط كتابخواني در سازمان‌هاي مختلف كشور فراهم كنند.