مسووليتي كه گردن نمي‌گيرند
زهرا نژادبهرام
امسال با آغاز فصل پاييز، مردم پايتخت دوباره شاهد آلودگي شديد هوا و به دنبال آن تعطيلي مدارس و البته اظهارنظرهايي متنوع و مختلف در مورد علت، مسببين و مسوولان آن بودند؛ پديده‌اي كه هنوز نيز همچنان ادامه دارد. در اين ميان اما آنچه جالب توجه بود اينكه از ديد بسياري از شهروندان، شهرداري متولي اصلي آلودگي است. به بياني از ديد اين عده، اگر امروز شاهد آلودگي شديد هوا هستيم، اين امر نتيجه كم‌كاري و كوتاهي شهرداري است! در حالي كه همان طور كه بارها نيز گفته شده، آلودگي هوا از آن دست مقوله‌هايي است كه دستگاه‌هاي مختلفي در آن دخيل هستند و اتفاقا قانون هواي پاك - كه در سال 96 به تصويب رسيد - وظيفه هر يك را نيز به صراحت مشخص كرده است. قانون حتي در قالب كارگروهي كه رياست آن را سازمان محيط زيست برعهده دارد، تمامي اين 25 سازمان را ملزم به انجام اقدامات تعيين شده براي كاهش آلودگي هوا كرده است. با تمام اين تفاصيل همچنان شهروندان، شهرداري را مقصر وضعيت كنوني و شايد بحراني آلودگي هواي پايتخت مي‌دانند. اين درحالي است كه شهرداري نه تنها تاكنون سهم خود را در قبال آلودگي هواي پايتخت ادا كرده كه حتي بسيار فراتر از آن را به انجام رسانده است. به عنوان مثال اگر اجراي طرح معاينه فني يا توسعه مترو و تلاش براي افزايش ظرفيت آن نبود شايد امروز وضعيت آلودگي هوا به شدت بغرنج‌تر از وضعيت كنوني آن مي‌شد. اما در عوض و به واقع مي‌توان مدعي بود كه تقريبا هيچ يك از سازمان‌هاي متولي امر آلودگي هوا به طور كامل به وظايف ترسيم شده براي آنها در اين زمينه عمل نكرده‌اند. در همين راستا به نظر مي‌رسد شايد بهترين گزينه براي رويارويي با اين پديده را بتوان در دو بخش كوتاه‌مدت و بلندمدت جست‌وجو كرد. راهكار كوتاه‌مدت اين پديده مي‌تواند شامل رخدادهايي چون: تعطيلي چند روزه مدارس و علاوه بر آن تعطيلي واحدهاي آلاينده و حتي در صورت تداوم تعطيلي ادارات و سازمان‌ها و به خصوص صنايع آلاينده باشد تا كمي از حجم آلاينده‌هاي هوا كاسته شود راهكار بلندمدت آن هم‌تشكيل كارگروه اضطراري آلودگي هوا به رياست سازمان محيط زيست است تا در اين كارگروه وظايف دقيق هر يك از سازمان‌ها براي مقابله با فاكتورهاي آلوده‌كننده مثل برخي از صنايع آلاينده بررسي شود و سازمان محيط زيست نيز بتواند نظارت عاليه‌اي بر اجراي عملكرد سازمان‌هاي متولي داشته باشد.
چرا كه بخش مهمي از آلايندگي هواي پايتخت به سبب صنايع آلاينده كوچك و بزرگي است كه در تهران و حاشيه آن مشغول به كار هستند درست مانند صنعت خودرو‌سازي ما كه هنوز نتوانسته در حد و اندازه استانداردهاي كاهنده آلودگي هوا عمل كند و همچنان خودروهاي داخلي يكي از منابع مهم آلاينده در شهرها محسوب مي‌شوند. از آن مهم‌تر اما توجه به اين موضوع است كه بايد در اين مسير بسياري از احتياط‌ها و سياست‌هاي محتاطانه امروزي را كنار گذاشت، چراكه سال‌هاست هر وقت صحبت از تعطيلي صنايع آلاينده يا خودروسازان بي‌كيفيت مي‌شود، به بهانه اشتغال و.... مسوولان امر از زير آن شانه خالي كرده‌اند و هزينه احتمالي اين تصميم را نپذيرفته‌اند. كوتاه سخن آنكه تا وقتي كه همه مسوولان و شهروندان براي حل مشكل آلودگي هوا يك صدا و هم قسم نشوند به نظر مي‌رسد نمي‌توان به حل اين معضل تاريخي شهرهاي‌مان دلخوش بود. پديده‌اي كه اين روزها تقريبا تمامي شهرهاي بزرگ و حتي نيمه بزرگ كشورمان را نيز درگير كرده و مي‌رود تا پديده‌اي كشوري شود و سلامت شهروندان ما و نسل‌هاي آينده كشور را با خطراتي جدي روبه‌رو كند.