«كرونا» تجديد خاطره «سارس» براي بازار نفت
قرنطينه تجاري و بيم تشديد كاهش قيمت
گروه اقتصادي| يك ماه پيش اولين مبتلا به ويروس كرونا در ووهان تشخيص داده شد و در حال حاضر نيز دوهفته از انتشار خبر فراگير شدن آن مي‌گذرد. در اين مدت كرونا به قاره‌هاي ديگر نيز رسيده و در حال حاضر تمركز محافل علمي دنيا در كنترل اين ويروس و جلوگيري از انتشار وسيع آن خلاصه مي‌شود. هر چند اين ويروس آثار به مراتب تخريبي‌تري بر اقتصاد چين خواهد گذاشت، اما بازارهاي جهاني مانند نفت و بورس آسيايي و امريكايي نيز از آثار آن در امان نبودند. افزايش شمار مبتلايان و كشته‌شدگان از اين ويروس در آسيا سبب شد، بورس‌هاي آسيايي عملكرد به مراتب بدتري نسبت به بورس‌هاي اروپايي داشته باشند. از سوي ديگر قيمت نفت پس از بازگشايي بازار در روز دوشنبه با كاهش 2.2 درصدي به زير 60 دلار رسيد. پيش‌تر و در روز جمعه قيمت نفت كمي بالاتر از 60 دلار بود. كاهش قيمتي كه در نتيجه شيوع گسترده كرونا به وجود آمده خوشايند توليدكنندگان نفت به خصوص اوپك نيست. اين كارتل نفتي از سال 2016 با همكاري غيراوپكي‌ها و كاهش توليد سعي در كنترل بازار نفت و جلوگيري از كاهش شديدتر قيمت نفت داشتند. با اين حال بيم كاهش بيشتر قيمت‌ها با افزايش تعداد مبتلايان و كشته‌شدگان اوپكي‌ها را بيش از پيش نگران مي‌كند. به خصوص اينكه بازار نفت تجربه شيوع سارس در سال 2002 و كاهش 20 درصدي قيمت‌هاي نفت را نيز دارد.
چين مهم و تاثيرگذار
چين دومين مصرف‌كننده انرژي در جهان؛ در روزهاي اخير با شيوع ويروس كرونا 15 شهرش را در قرنطينه نگه داشت تا از انتشار بيشتر آن جلوگيري كند. تعطيلي برخي شهرها و تعليق فعاليت‌هاي صنعتي و خدماتي، انتظارات كاهش تقاضاي نفت توسط چين را افزايش داد كه باعث كاهش 6 دلاري قيمت نفت در بازار شد. با وجود اينكه در سال 2018 به صورت ميانگين چين 13.5 و امريكا 20.5 ميليون بشكه نفت مصرف كردند، اما بازار نفت نسبت به چين حساسيت بيشتري دارد، چراكه در وهله اول رشد تقاضاي انرژي براي بازار مهم است و در وهله دوم امريكا به دليل افزايش توليد نفت شيل ميزان كمتري از تقاضاي داخلي انرژي خود را از بازارهاي خارجي تامين مي‌كند. از سوي ديگر طبق برآوردهاي آژانس بين‌المللي انرژي تقاضا براي انرژي چين سالانه 5 درصد افزايش مي‌يابد؛ در حالي كه اين ميزان براي كشورهاي ديگر و به خصوص امريكا كمتر از يك درصد است. بنابراين چين مهم‌ترين كشور تاثيرگذار بر مصرف و تقاضا انرژي در جهان است. عامل تاثيرگذار ديگر بر قيمت نفت، عدم اطمينان در خصوص زمان لازم براي ريشه‌كن كردن اين ويروس است كه موجب تقويت احتمال كاهش تقاضا نفت در هفته‌هاي آتي مي‌شود. تحليلگران بازار انرژي معتقدند در شرايط فعلي نمي‌توان در خصوص قيمت نفت اظهارنظر قطعي داشت. تا لحظه نگارش اين گزارش (ساعت 16روز دوشنبه) قيمت طلاي سياه به زير 60 دلار رسيده است. قيمتي كه قطعا مورد توافق كشورهاي توليد‌كننده و به خصوص اوپك نيست. كمتر از دو ماه پيش نشست اوپك براي كاهش بيشتر توليد به منظور بالا بردن قيمت‌ها برگزار شد كه طي آن اوپك و غير اوپك براي كاهش يك ميليون و 700 هزار بشكه نفت از بازار به توافق رسيدند. با وجود كاهش قيمت نفت در بازار جهاني به نظر نمي‌رسد اوپك‌پلاس، كاهش بيشتر توليد نفت را به عنوان يكي از گزينه‌ها معرفي كنند، چراكه مي‌دانند اين كار به قيمت از دست دادن سهم‌شان در بازار و توليد بيشتر شيل امريكا تمام مي‌شود.
بازار به صورت متناوب رصد مي‌شود
عبدالعزيز بن سلمان، وزير انرژي عربستان با يادآوري اين موضوع كه تحولات بازار نفت و تاثير كرونا بر قيمت‌ها به صورت دقيق رصد مي‌شود، گفت: «اطمينان دارم كه دولت چين و جامعه بين‌المللي مي‌توانند جلوي گسترش ويروس را بگيرند و آن را به‌طور كامل نابود كنند.» او معتقد است كاهش قيمت نفت نه به دليل كرونا كه به دليل انتظارات به شدت منفي شكل گرفته توسط برخي فعالان بازار است. مخصوصا اينكه شيوع اين‌گونه از بيماري‌ها در دهه گذشته ميلادي تاثير 20 درصدي بر قيمت‌ها داشت. عبدالعزيز ادامه داد: «اعضاي اوپك پلاس از توانايي و انعطاف لازم جهت واكنش مناسب به هرگونه تحولي جهت حفظ ثبات در بازار نفت در صورت نياز برخوردارند.» از سوي ديگر محمد بن الرمحي، وزير نفت عمان ضمن واكنش به اظهارات عبدالعزيز اعلام كرد كه كشورش در صورت نياز حاضر است پشتيباني لازم از بازار نفت را انجام دهد.
تحميل هزينه‌هاي گزاف به چين
بيشتر از 57 ميليون نفر در 15 شهر چين به دليل احتمال ابتلا به كرونا در قرنطينه قرار دارند. اما آثار اقتصادي چين و ويروسي كه مراودات تجاري اين كشور با ساير كشورهاي طرف تجاري‌اش را تحت تاثير قرار داده، هر روز رو به وخامت مي‌گذارد. هنوز تجربه شيوع سارس در 2003 از اذهان چيني‌ها پاك نشده كه كرونا به شكلي ديگر به اين كشور در حال توسعه كه دومين اقتصاد بزرگ دنيا نيز محسوب مي‌شود، پا گذاشت. بر‌اساس گزارش‌هاي بين‌المللي اقتصاد چين پس از شيوع ويروس سارس با كاهش يك درصدي توليد ناخالص ملي روبه‌رو شد. هر چند هنگ‌كنگ نيز كاهش 2.5 درصدي در توليد ناخالص داخلي در آن سال داشت. مي‌توان ادعا كرد چين بدشانس‌ترين كشور در سال 2019 است، چراكه هنوز نتوانست از ثمرات امضاي فاز اول توافق تجاري با امريكا بهره برد كه به كرونا مبتلا شد. پس از «مك‌دونالد» استارباكس نيز شعبات خود در استان‌هاي با احتمال شيوع بالا اين ويروس را تعطيل كرد. مقامات چيني معتقدند براي كنترل اين ويروس بايد حداقل 60 درصد از مراودات و نقل انتقالات را كاهش داد تا بتوان از انتشار بيشترش جلوگيري كرد. اما نكته ديگر در همزماني سال نو چيني و شيوع كروناست. طبق مطالعات دفتر چين در مركز استراتژيك و بين‌الملل در واشنگتن، هزينه‌هاي اقتصادي اين ويروس در چين بيشتر از 150 ميليارد دلار خواهد بود. لازم به ذكر است اين هزينه براي زماني است كه چين بتواند اقدامات متقابل براي ريشه‌كن كردن آن انجام دهد. در غير اين صورت با بحران‌هاي مالي زيادي روبه‌رو خواهد شد. طبق توافق چند روز پيش ميان چين و امريكا قرار است، پكن در گام اول 200 ميليارد دلار از خسارت 420 ميليارد دلاري به امريكا بابت تعرفه‌بندي بر كالاهايش را در سال جاري ميلادي جبران كند. با وجود هزينه‌هاي كنترل بيماري به نظر مي‌رسد چين سال سختي در پيش دارد. به خصوص اينكه ويروس تاكنون بخش‌هاي هوايي و ريلي چين همچنين انتقال محصولات با كشتي را با مخاطره مواجه كرده است. پيش‌بيني مي‌شود بخش خدمات كه 50 درصد از اقتصاد چين را شامل مي‌شود طي ماه‌هاي آينده بيشتر به حال تعليق درآيد. اما ضرر كرونا در چين محدود به مبتلايانش نيست. استفان اينز، استراتژيست بازار آسيا در موسسه «آكسي تريدر» معتقد است؛ هر ضربه‌اي كه اقتصاد چين را با مخاطره روبه‌رو كند به سرعت به كشورهاي ديگر نيز منتقل مي‌شود. راه‌هاي انتقال اين ضربه از طريق كاهش مراودات مالي و جهاني‌سازي تا كاهش شديد گردشگران چيني به كشورهاي اروپايي است. اين استراتژيست ضرر اين ويروس را كاهش سرعت جهاني شدن مي‌داند. اين امر نگراني چند ساله نهادهاي مهم بين‌المللي از جمله صندوق بين‌المللي پول بود. هر چند تا چند هفته پيش كاهش سرعت جهاني‌سازي در جنگ تجاري خلاصه مي‌شد، اما امروز مورد ديگري نيز به آن اضافه شده است.