اوپك در منگنه كرونا و شيل
سعيد ساويز
هنري كيسينجر در كتاب نظم نوين جهاني از الگويي از نظم‌دهي و كنترل در جهان سخن به ميان مي‌آورد كه پايه آن چند قرن پيشتر در اروپا بنيان نهاده شد. يكي از جذابيت‌هايي كه در اين متدلوژي نظم وجود دارد، تاكيد بر هنر ايجاد همگرايي در سياست‌ها، ارزش‌ها و تجارب واگراي موجود در بين ملت‌هاي مختلف جهان است. گمان نبريد كه اين همگرايي بناست تا با كار فرهنگي و صحبت و دعوت به يك الگوي مشخص نظم به وجود آيد؛ در واقع نظم نوين جهاني سعي مي‌كند با برنامه‌ها و سناريو‌هاي تصميم‌گيري چند لايه و مرحله‌اي هر رخداد و پيشامدي را مديريت كرده و در نهايت هر پديده‌اي ولو ناخوشايند و متفاوت با الگوي اين منطق را به سوي منافع آن بچرخاند. نگارنده معتقد است كه اوپك يك دهن‌كجي توسط كشورهاي توليد‌كننده نفت به استعمار‌گري هفت خواهران نفتي بود كه در ابتدا توسط اين نظم نوين جهاني چندان جدي گرفته نمي‌شد. شوك اول نفتي در 1973 و شوك دوم نفتي در 1979 باعث شد تا حجت را بر پديدآورندگان اين نظم تمام كند كه اگر بناست تا پايه‌هاي اين كاخ امپراتوري نلرزد بايد كنترل اوپك در دست آنها باشد. البته خود كيسينجر در 1974 آغازگر يك گفت‌وگو با پادشاهي عربستان براي يك توافق دو طرفه و پايدار برد - برد بود كه اتفاقا همان كليد حل معماي اوپك شد. شايد كسي فكر نمي‌كرد كه روزگاري كشف يك منبع غيرمتعارف نفت يعني همان نفت شيل امريكا را از يك مصرف‌كننده ويژه به يك رقيب براي به دست آوردن بازار مصرف تبديل كند. وضعيت اقتصاد تك‌محصولي بيشتر كشورهاي عضو اوپك به گونه‌اي است كه ضربان آن در قلب صنايع نفت و گاز مي‌تپد و اين همواره علتي است تا قيمت نفت يك دغدغه جذاب براي نشست‌هاي دوره‌اي اوپك باشد. از سه سال پيش كه روس‌ها در قالب اوپك پلاس رو به همكاري با اوپك آوردند، اين نشست‌ها همواره سعي داشت تا با اتخاذ تصميماتي قيمت جهاني نفت را در كريدوري بين 50 تا 70 دلار به صورت با ثبات حفظ كند. در خلال همين سال‌ها نفت شيل توانست با تكيه بر دانش علوم زمين و حفاري و همچنين با معجزه‌اي به نام سرمايه بخش خصوصي، قيمت تمام شده براي هر بشكه نفت شيل را تا حداقل 30 دلار كاهش دهد. در واقع هر وقت كه اوپك گامي به عقب براي تنظيم بازار و حفظ كريدور 50 تا 70 دلاري برداشت،
نفت شيل يك گام به جلو براي جايگزيني در بازار به جاي فضاي خالي به وجود آمده برداشت.
حذف ونزوئلا و ايران با يك رقص ديپلماتيك باعث شد تا جاي خالي به وجود امده بين شيل امريكا، نفت روسيه و البته عربستان تقسيم شود و البته كشورهاي تازه از جنگ رسته مانند عراق نيز از اين غنيمت بي‌نصيب نماندند. يك اتفاق ناگهاني و بروز يك ويروس كشنده به نام كرونا، ناگهان بازار چين را چنان در نورديد كه باعث شد تا سقوط بزرگ براي اژدهاي زرد رقم بخورد. سقوطي كه به شدت بر بازار نفت و قيمت جهاني نفت و گاز موثر بود، چرا كه چين يكي از بزرگ‌ترين مصرف‌كننده‌هاي انرژي در جهان و بزرگ‌ترين خريدار نفت و گاز از اوپك و همكاران است. قطع سفر به چين يعني خبري از سرمايه‌گذاري جديد نيست و البته بقيه سهامداران خارجي در چين نيز ممكن است دير يا زود اقدام به خروج سرمايه‌هاي خود از بازار چين كنند و همه اينها يعني چين تقاضاي بيشتري براي نفت و گاز نخواهد داد و البته وارداتش نيز به شدت محدود خواهد شد. در چنين شرايطي و در پي سقوط آزاد قيمت نفت، اوپك تصميم گرفته تا يك جلسه پيش از موعد داشته باشد و احتمالا پيشنهاد كاهش 600 هزار بشكه ديگر را به اوپك و همكاران ارايه دهد، اما روس‌ها چندان موافق اين موضوع نيستند، زيرا معتقدند كه نفت شيل جاي خالي اين 600 هزار بشكه را پر خواهد كرد و البته اين صورت ماجراست زيرا خواسته اصلي نواك، وزير انرژي روسيه مستثني شدن ميعانات گازي روس‌ها از محاسبه در فرمول سهميه نفت آنهاست و اگر اوپك با اين مورد موافقت كند، چه بسا روس‌ها نيز كاهش توليد را بپذيرند. اما سرنوشت جدال اوپك با دو لبه قيچي شيل و كرونا چه خواهد شد؟ عده‌اي از كارشناسان معتقدند كه اگر قيمت همچنان پايين بيايد، چه بسا سرمايه‌گذاران بخش خصوصي كه در پي به دست آوردن سود رو به سرمايه‌گذاري در صنايع شيل آورده‌اند با همان سرعت ورود، اقدام به خروج از اين بازار خواهند كرد و صنايع شيل ممكن است كه ناگهان دچار فروپاشي شود. همچنين اين گمانه‌زني‌ها نيز وجود دارد كه كرونا ويروس ممكن است به امريكا نيز برسد و حداقل تاثيري كه بر آن كشور خواهد داشت اين خواهد بود كه براي كنترل شيوع آن صنعت امريكا نيز مانند صنعت چين به حالت نيمه تعطيل در‌آيد مگر اينكه امريكايي‌ها از قبل هماهنگي‌هاي با شيوع اين بيماري در كشورهاي خاص انجام داده باشند.