در پي شيوع كرونا، بسياري از كشورهاي جهان همچون ايران
صدها هزار زنداني را آزاد كردند
نه اولين بوديم، نه آخرين
ثمر فاطمي
سخنگوي دستگاه قضايي تحت امر سيدابراهيم رييسي مي‌گويد هيچ‌يك از كشورها نتوانستند در زمينه اعطاي مرخصي به زندانيان اقدامي مشابه ايران انجام دهند. غلامحسين اسماعيلي از اعطاي مرخصي به زندانيان ايران با عنوان «اقدامي بي‌نظير در نظام حكمراني كشورها» ياد مي‌كند. بنابر آماري كه سخنگوي قوه قضاييه ديروز در گفت‌وگو با راديو تهران اعلام كرد، نزديك به «۱۰۰هزار» نفر از زندانيان در اين دوره به مرخصي رفته و حدود «۱۰هزار» نفر از مجموع زندانيان، مشمول عفو مقام معظم رهبري شدند و پرونده محكوميت آنها بسته شد. با وجود اينكه اين اقدام دستگاه قضايي در مرخصي و عفو زندانيان موجب آزادي تعداد زيادي از زنداني‌ها و تامين سلامت آنها و امنيت رواني خود و خانواده‌هاي‌شان شده اما شايد بايد در استفاده از صفت «بي‌نظير» درباره اين اقدام كمي محتاط بود.
دست و دلبازي كشورها در آزادي زندانيان
واقعيت اين است كه ايران تنها كشوري نيست كه به دليل شيوع كرونا، اقدام به اعطاي مرخصي به زندانيان خود كرده است. با نگاهي به اخبار مي‌توان به آماري دست يافت كه خبر از آن دارد كه بعد از شيوع ويروس كوويد-۱۹ دولت‌هاي مختلف در پهنه گيتي تصميم به آزادسازي و اعطاي مرخصي به زندانيان خود گرفته‌اند. براساس آمار پراكنده منتشر شده در خبرگزاري‌ها، دولت‌هاي بسياري براي تامين سلامت زندانيان، اعطاي مرخصي را با دست و دلبازي در دستوركار قرار داده و سياستي مشابه آنچه به نحوي ديگر در ايران انجام گرفت را دنبال كرده‌اند. بر مبناي همين اخبار حدود «۳۰ هزار» نفر از زندانيان اندونزي با فرمان دولت مستقر آزاد شده‌اند. دولت مراكش هم اعلام كرده كه «۵ هزار» زنداني از سوي پادشاه اين كشور مورد عفو قرار گرفته‌اند. دولت بحرين نيز در همين منطقه خودمان در اقدامي مشابه «۹۰۱» زنداني را از زندان‌ها آزاد كرد. دولت فرانسه از اسفند بيش از «6200» زنداني خود را آزاد كرده است. همچنين دولت بريتانيا تصميم گرفته به دليل شيوع كرونا تا سقف «۴هزار» زنداني را زودتر از پايان دوره‌هاي محكوميت‌شان آزاد كند. مقام‌هاي قضايي افغانستان، كشور دوست و همسايه شرقي هم خواستار رهايي «۱۰هزار» زنداني شده‌اند كه تاكنون براساس اخبار منتشر شده بيش از «۳هزار» نفر از اين زندانيان آزاد شده و اداره تنظيم زندان‌هاي اين كشور وعده داده كه روند آزادي‌ها همچنان ادامه خواهد داشت. در اقدامي ديگر از سوي كشورهاي همسايه ايران، اردوغان، رييس‌جمهوري تركيه هم اواسط فروردين اعلام كرد بنابر لايحه‌اي كه ارايه داده به منظور جلوگيري از گسترش ويروس كرونا در زندان‌هاي اين كشور به طور موقت حدود «۴۵هزار» زنداني از «۳۰۰هزار» زنداني اين كشور آزاد مي‌شوند. همچنين بر اساس بيانيه رياست‌جمهوري تونس به دستور رييس‌جمهوري اين كشور «1۴۲۰» زنداني به دليل شيوع بي‌سابقه كرونا آزاد خواهند شد. در ادامه آزادي زندانيان كشورهاي مختلف به دنبال شيوع كوويد-۱۹ وزارت دادگستري مراكش هم اعلام كرد كه سلطان محمد ششم در راستاي مبارزه با اين ويروس، حكم آزادي «56۵۴» نفر را صادر كرده است. در ادامه اخبار آزادي زندانيان، دولت عربستان سعودي هم «۲۵۰» زنداني مهاجر كه به اتهام جرايم غيرخشونت‌آميز يا به دليل مشكلات اقامتي زنداني شده بودند را به دليل شيوع جهاني ويروس كرونا آزاد كرد. همچنين دولت نجات ملي يمن از اسفند ماه حدود «15۰۰» زنداني را به دليل نگراني از ابتلاي آنها به ويروس كرونا آزاد كرده است.
ما در خطر مرگ هستيم، نجات‌مان دهيد
همان طور كه در اخبار و آمار منتشر شده مي‌توان ديد، شيوع كرونا باعث آزادي و عفو صدها هزار زنداني سراسر دنيا از زندان‌ها شده است. نكته‌اي كه اگرچه در كشورهاي مختلف به خصوص ايران مورد توجه و تقدير قرار گرفته اما همچنان از نظر نهادهاي حقوق بشري و برخي مسوولان و كارشناسان جاي كار بيشتر دارد. در طول ماه‌هاي گذشته كه كشورهاي مختلف در حال دست و پنجه نرم كردن با ويروس كشنده كرونا بوده‌اند، نگراني از ابتلاي زندانيان به اين ويروس در تمامي جهان وجود داشته است. نگراني‌هايي كه در نتيجه آن شاهد شورش زندانيان در زندان‌هاي بسياري از كشورهاي دنيا از جمله برزيل، امريكا، ايتاليا، كلمبيا و البته ايران بوده و در نتيجه آن برخي زندانيان ازجمله زندانيان برزيل يا زندانيان سقز يا لرستان در ايران موفق به فرار از زندان شده‌اند. هر چند مسوولان ايران و برزيل توانسته‌اند بسياري از زندانياني كه فرار كرده را به زندان بازگردانند و حتي دستگاه قضايي جمهوري اسلامي هفته گذشته خبر اعدام سردسته زندانيان فراري سقز را هم اعلام كرد اما به گفته سخنگوي قوه قضاييه هنوز «۸ نفر» از زندانيان فراري زندان سقز دستگير نشده‌اند.
زندانيان براي ابراز نگراني درباره سلامتي و جانشان علاوه بر شورش و فرار البته اقدام‌هاي متفاوت‌‌تري هم صورت داده‌اند. به عنوان مثال زندانيان زندان شيكاگوي امريكا روي شيشه‌هاي اين زندان جملاتي با اين مضمون را نوشته‌اند:«ما را نجات دهيد، ما در خطر مرگ هستيم.» با وجود اينكه دولت‌هاي مختلف جهان مدعي رعايت اصول بهداشتي در زندان‌ها و حفاظت از جان زندانيان هستند اما اين چيزي از نگراني زندانيان كم نكرده است. شايد بتوان گفت، زندانيان بيشتر از هر چيز نگران نگهبان‌ها و زندانبان‌ها هستند؛ چراكه با توجه به اينكه زنداني ارتباطي با محيط بيرون ندارد و با توجه به شيوع كروناويروس، ملاقات زندانيان در اكثر زندان‌هاي جهان ملغي شده اما اين زندانبان‌ها هستند كه با محيط و افراد خارج از زندان در ارتباط بوده و احتمالا باعث انتقال كرونا به داخل زندان‌ها مي‌شوند. در مثالي مي‌توان به زندان‌هاي بريتانيا اشاره كرد كه با وجود اينكه دولت آن تاكيد بر رعايت موارد بهداشتي دارد اما خبرها حاكي از ابتلاي ۷۰ زنداني بريتانيايي به ويروس كروناست. همچنين بر اساس اخبار منتشر شده در برخي رسانه‌ها در همان زندان شيكاگوي امريكا ۲۷۶ زنداني و ۱۷۲ زندانبان به كرونا مبتلا شده‌اند. با نگاهي به همين 2 خبر مي‌توان دريافت اگرچه دولت‌ها معتقدند تمام تلاش‌شان را براي حفظ بهداشت و سلامت زندانيان به كار مي‌گيرند اما ظاهرا اين ويروس به هر طريقي كه شده راه خود را براي نفوذ از ديوارهاي زندان و به خطر انداختن سلامت زندانيان پيدا مي‌كند. چنانچه سخنگوي دستگاه قضايي ايران نيز معتقد است، اقدامات حوزه قضايي جهت رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي در سازمان زندان‌ها در كشورهاي مختلف دنيا «شبيه و نظير» ندارد اما هرازگاهي اخباري از داخل زندان‌ها به بيرون درز مي‌كند كه خبر از ابتلاي زندانيان به ويروس كرونا دارد. چنانچه وكيل محمدعلي نجفي، شهردار اسبق تهران هم در گفت‌وگوهايي كه براي اعطاي مرخصي به موكلش انجام داده بود از ابتلاي يكي از هم‌سلولي‌هاي نجفي به كرونا خبر داده بود. بر همين اساس با توجه به اقدامات شايسته‌اي كه دستگاه قضايي كشور در طول مدت ورود كرونا به كشور در زمينه آزادي زندانيان انجام داده شايد همان طور كه محمد كاظمي، نايب‌رييس كميسيون قضايي و حقوقي مجلس پيش از اين در گفت‌وگو با «اعتماد» مورد تاكيد قرار داده بود، بهتر است تصميم‌گيران اين حوزه از دستور رييس دستگاه قضا درباره اعطاي مرخصي و عفو به زندانيان تفسير موسع داشته باشند و سعي كنند كه هر چه بيشتر آن افرادي كه مي‌توان با سند آزاد كرد و به مرخصي فرستاد را از زندان آزاد كنند. اين اقدام همان طور كه اين نماينده اصلاح‌طلب مجلس شوراي اسلامي گفته، باعث كاهش جمعيت كيفري شده كه در نتيجه آن مي‌توان سلامت تعداد بيشتري از افراد را با خروج از زندان حفظ كرد و در ادامه آن با كاهش جمعيت داخل زندان‌ها، اجراي پروتكل‌هاي بهداشتي داخل زندان‌ها راحت‌تر و درست‌تر صورت خواهد گرفت.