نخستين عرضه اوليه سال 99 به غول اقتصادي ايران رسيد
زماني براي شفافيت
گروه اقتصادي
امروز و همزمان با عرضه اوليه «شستا»، بزرگ‌ترين هلدينگ ايران، حساب‌هاي مالي سازمان تامين اجتماعي نيز بالاخره شفاف مي‌شود. پيش از اين سازمان تامين اجتماعي چند شركت زير مجموعه خود را وارد بورس كرده بود؛ اما 10درصد از سهام سرشاخه اصلي اين شركت‌ها، يعني شركت سرمايه‌گذاري سازمان تامين اجتماعي امروز عرضه مي‌شود؛ قيمت هر سهم اين شركت در روز عرضه اوليه حداكثر ۸۶۰ تومان تعيين شده و هر كد بورسي مي‌تواند تا سقف ۱۰ هزار سهم سفارش خريد ثبت كند. با اين حساب نقدينگي لازم براي شركت در اين عرضه اوليه هشت ميليون و ۶۰۰ هزار تومان است كه با احتساب كارمزد به حدود هشت ميليون و ۶۵۰ هزار تومان مي‌رسد. البته در نهايتا تعداد كمتري به هر كد اختصاص داده خواهد شد. كارشناسان پيش‌بيني مي‌كنند با در نظر گرفتن مشاركت دو ميليون نفر در اين عرضه اوليه، سهم هر كد بورسي از سهام شستا تقريبا چهار هزار سهم به ارزش سه‌ميليون و ۵۰۰ هزار تومان باشد. ارزيابي‌ها نشان مي‌دهد كه خالص ارزش روز دارايي شستا رقمي حدود ۱۳۱ هزار ميليارد تومان است و همين موضوع اين شركت را به بزرگ‌ترين هلدينگ اقتصادي ايران تبديل كرده است. ۹ هلدينگ بزرگ شامل سرمايه‌گذاري نفت، گاز و پتروشيمي تامين، سرمايه‌گذاري دارويي تامين، سرمايه‌گذاري سيمان تامين، سرمايه‌گذاري صدر تامين، سرمايه‌گذاري صبا تامين، سرمايه‌گذاري صنايع عمومي تامين، رايتل، سرمايه‌گذاري توسعه انرژي تامين و كشتيراني جمهوري اسلامي ايران به عنوان هلدينگ‌هاي تابعه شستا قرار مي‌گيرند و از اين شركت يك غول اقتصادي مي‌سازند كه داراي بيش از ۴۴هزار نفر پرسنل است. چنان‌كه بازار سهام از ابتداي هفته جاري تحت تاثير اين عرضه اوليه نيز قرار داشته و صف‌هاي فروش سهام در بورس نشانه هدف‌گذاري سهامداران براي عرضه اوليه امروز است.
مخالفان
تحليل‌هاي مختلفي درباره اين عرضه بزرگ سهام توسط دولت در محافل اقتصادي وجود دارد و بسياري از كارشناسان از اين اقدام استقبال كرده‌اند و گروهي نيز مخالف چنين عرضه‌اي هستند. مخالفان مي‌گويند انجام اين كار در شرايط فعلي كه دولت با تنگناي مالي مواجه است؛ هدفي جز درآمدزايي ندارد و احتمالا نقدينگي كه از اين راه به دست مي‌آيد صرف امور جاري مي‌شود كه هم‌اكنون دولت با آن دست به گريبان است. در ماه‌هاي گذشته و پيش از تدوين و تقديم لايحه بودجه سال 99، حسن روحاني رييس‌جمهور از يك «حفره 300هزار ميليارد توماني» ميان درآمدها و هزينه‌هاي دولت خبر داده بود و حالا مخالفان عرضه سهام «شستا» در بورس مي‌گويند دولت در فروش سهام اين شركت هدفي جز پر كردن اين «حفره» ندارد و كار به توسعه و اصلاح روندهاي جاري شركت‌هاي زيرمجموعه «شستا» نمي‌رسد. سيامك قاسمي، كارشناس اقتصادي در اين باره در توييتي مي‌نويسد: « خبر عرضه ١٢ درصد سهام شستا در بازار بورس آغاز همان داستانى است كه پيش‌بيني شده بود. دولتي كه به‌شدت بي‌پول است و با كسري بودجه جدي مواجه است و به دليل تحريم درآمد، نفت ندارد و به دليل كرونا درآمد مالياتي چنداني ندارد و شبيه آدم‌هاي پول لازم به دنبال فروش دارايي‌هاست.» برخي ديگر از مخالفان اين عرضه بزرگ، به موضوع «خصوصي نشدن واقعي» شستا اشاره كرده و معتقدند كه حتي با اين اقدام، دست دولت از مديريت اين شركت‌ها كوتاه نمي‌شود و بازيگر اصلي در تصميم‌سازي‌هاي «شستا» حتي با وجود اين خصوصي‌سازي، باز هم دولت خواهد بود.
موافقان
در سوي مقابل، موافقاني نيز براي اين اقدام وجود دارند. استدلال بيشتر موافقان هم اين است كه دولت با اين اقدام به دنبال «كوچك‌سازي» خود است. در واقع حركتي كه دولت در اين ميان آغاز كرده، نوعي تبديل «بنگاه‌داري» به «سهامداري» است. مي‌توان گفت كه اين استدلال چندان هم بيراه نيست. در يك سال گذشته، با جذاب شدن بازار سرمايه براي نقدينگي سرگردان و با حجم بالايي كه در كشور وجود دارد، شركت‌هاي بزرگ دولتي ترغيب شدند كه در بورس حضور داشته باشند و به قوانيني كه عمدتا به شفاف‌سازي حساب‌هاي مالي منجر مي‌شود؛ تن دهند.از طرف ديگر، ورود شركت‌هاي دولتي به بورس، جلوي رشد بي‌رويه و غيرمنطقي سهام شركت‌هاي كوچك را گرفته است. بازار بورس در يك سال گذشته نقدينگي بالايي به خود جلب كرده و بسياري از شركت‌هاي خصوصي و دولتي مايلند وارد آن شوند و از جذابيت موجود در بازار استفاده كنند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه روزانه نزديك به ۶ هزار ميليارد تومان نقدينگي در اين بازار رد و بدل مي‌شود؛ اين عدد هم دولت و هم بسياري از شركت‌هاي خصوصي را ترغيب مي‌كند تا با شفافيت امور مالي و ارايه اطلاعات خود، به بازار سرمايه بپيوندند. سعيد ليلاز، اقتصاددان در ميان موافقان اين اقدام دولت است و در اين باره مي‌گويد: «عرضه شستا در بورس، هم مازاد تقاضاي خريد در بورس را تغذيه مي‌كند و هم جلوي نوسانات بورس را مي‌گيرد. اينكه سهام شستا در بورس عرضه شود براي اقتصاد كشور نيز بسيار خوب است، زيرا يك حجم سنگيني از نقدينگي و ريال در جامعه وجود دارد كه اگر جذب بورس نشود موجب تورم در ساير حوزه‌هاي اقتصادي مي‌شود. » موافقان اين عرضه بزرگ در پاسخ به «خصولتي‌سازي سهام شركت‌هاي دولتي» نيز معتقدند كه در بازار سرمايه، افراد زيادي سهام شركت را مي‌خرند و بر اتفاقات دروني آن نظارت مي‌كنند. حتي فردي نيز كه فقط يك ميليون تومان سهم خريده باشد به همان اندازه مي‌تواند موثر باشد و از شركت شفافيت را مطالبه مي‌كند. هرچند هنوز شرايط ايده‌آلي در اين باره وجود ندارد؛ اما روش خصوصي‌سازي با شفافيت بيشتر شركت‌ها همراه است و مي‌تواند فرصت بزرگي براي رشد و رونق آنها فراهم كند.
شستا تغيير ماهيت مي‌دهد؟
رفتار بازيگران بورس در قبال عرضه اوليه شركت‌ها، حركت به سمت شركت‌هاي پربازده بوده است. غول اقتصادي شستا با قدرت مالي و ارزش بالايي كه دارد، قادر است هدايتگر بازار باشد. تحليلگران بازار سرمايه معتقدند با شفافيت و ارايه اطلاعاتي كه توسط «شستا» از اين پس صورت خواهد گرفت احتمال تغيير ماهيت اين شركت نيز وجود دارد.تغيير ماهيتي كه با عبور «شستا» از بنگاه‌هاي زيان‌ده خود و استفاده از نقدينگي خود براي طرح‌هاي توسعه‌اي همراه خواهد بود.