روساي جمهور امريكا و ونزوئلا براي مذاكره ابراز آمادگي كردند
موانع مرتفع توافق واشنگتن – كاراكاس
محمدحسين لطف‌الهي
پنج ماه تا زمان برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده باقي مانده است و دونالد ترامپ كه به رغم گذشت 4 سال هنوز نتوانسته دستاوردي جدي در عرصه سياست خارجي داشته باشد، مي‌كوشد پس از شكست در دو پرونده ايران و كره شمالي شانس خود را در پرونده ونزوئلا امتحان كند.
رييس‌جمهور امريكا روز دوشنبه طي يك مصاحبه اختصاصي با وب‌سايت «آكسيوس» ضمن ابراز تمايل براي ديدار با رييس‌جمهور ونزوئلا گفت كه از نظر او ديدار دوجانبه هزينه اندكي دارد اما مي‌تواند سرآغاز حل و فصل مسائل پيچيده باشد. به نوشته «آكسيوس»، دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا در پاسخ به اين پرسش كه «آيا حاضر است با نيكلاس مادورو ديدار كند؟» گفت: در اين باره فكر خواهم كرد. مادورو چندين بار درخواست ديدار كرده و من نيز مخالفتي براي ديدار با او ندارم. همان طور كه مي‌دانيد اغلب با پيشنهادهاي مذاكره و ديدار موافقت كرده‌ام. ترامپ در پاسخ به سوال ديگري مبني بر اينكه آيا از سياست پيشنهادي جان بولتون، مشاور امنيت ملي سابق خود در قبال «خوان گوايدو» كه مدعي پيروزي در انتخابات رياست‌جمهوري ونزوئلا است، دست كشيده است نيز تاكيد كرد كه «نه لزوما» تغييري اتفاق نيفتاده است. او تصريح كرد: من فكر مي‌كنم او در انتخابات پيروز شده است؛ حالا بعضي از افراد از او خوش‌شان مي‌آيد و برخي هم نه! من مشكلي با او ندارم. رييس‌جمهور امريكا با اين حال افزود كه «فعلا» طرح ديدار با نيكلاس مادورو را رد كرده است و برنامه‌اي براي آن ندارد.
اظهارات دونالد ترامپ در حالي مطرح مي‌شود كه در روزهاي گذشته انتشار كتاب خاطرات جان بولتون از دوران حضور در كاخ سفيد حاشيه‌ساز شده بود. مشاور امنيت ملي سابق امريكا در اين كتاب با انتقاد از نگاه ترامپ به «خوان گوايدو» نوشته است: ترامپ، گوايدو را فردي «ضعيف» و مادورو را «رهبري قدرتمند» مي‌دانست. او معتقد بود گوايدو كه حتي با حمايت ايالات متحده و بسياري ديگر از كشورها نيز نتوانست در مقابل مادورو كاري از پيش ببرد، آن متحدي نيست كه بتواند منافع امريكا را در اين منطقه تامين كند.
عقب‌نشيني يا تغيير تاكتيك؟
واشنگتن از آغاز سال ۲۰۱۹ با به رسميت شناختن خوآن گوايدو به عنوان رييس‌جمهوري موقت ونزوئلا به دنبال سرنگوني نيكلاس مادورو است. امريكا نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري سال ۲۰۱۸ در ونزوئلا را مانند مخالفان دولت اين كشور به رسميت نمي‌شناسد. نيكلاس مادورو در آن انتخابات به پيروزي رسيد اما مخالفان او بر وقوع «تقلب» در روند راي‌گيري تاكيد مي‌كنند. موضع‌گيري اخير ترامپ مبني بر احتمال مذاكره با مادورو، از سوي برخي جريانات سياسي در امريكا تعبير به نوعي «عقب‌نشيني» شده و انتقادات زيادي را برانگيخته است. يكشنبه شب، جو بايدن رقيب انتخاباتي ترامپ در توييتر نوشت: «من اگر رييس‌جمهور شوم تنها جانب مردم ونزوئلا و دموكراسي خواهم ايستاد». همچنين به نوشته نشريه «پوليتيكو» بلافاصله بعد از پخش شدن مصاحبه ترامپ، در فلوريداي جنوبي كه سكونتگاه بيش از 400 هزار نفر از مهاجران امريكاي لاتين و به ويژه ونزوئلا است، اعتراضاتي برپا شده و معترضان خواستار تداوم سياست فشار امريكا براي اسقاط «رژيم مادورو» شدند. اين اعتراضات واكنش دولت ترامپ را نيز در پي داشت و «كايلي مك‌اني»، دبير رسانه‌اي كاخ سفيد خطاب به معترضان گفت كه رييس‌جمهور امريكا «همچنان گوايدو را رييس قانوني دولت ونزوئلا» مي‌داند.
ترامپ اما شخصا معتقد است كه اين انتقادات صحيح نيست و او اگر بخواهد با مادورو مذاكره كند تنها براي بررسي «چگونگي خروج صلح آميز نيكلاس مادورو از قدرت» با رييس‌جمهور ونزوئلا گفت‌وگو خواهد كرد. دونالد ترامپ شامگاه دوشنبه در حساب كاربري خود در توييتر در اين باره نوشت: «برخلاف چپ‌هاي تندرو من همواره عليه سوسياليسم موضع‌گيري كرده و در كنار مردم ونزوئلا ايستاده‌ام. دولت من در تمام موقعيت‌ها جانب آزادي را گرفته و با دولت ستمگر مادورو مقابله كرده است. من تنها در اين مورد با نيكلاس مادورو مذاكره خواهم كرد؛ خروج صلح‌آميز نيكلاس مادورو از قدرت».
واكنش مثبت ونزوئلا
همان طور كه انتظار مي‌رفت، واكنش رييس‌جمهور ونزوئلا به مذاكره با ترامپ مثبت بود و نيكلاس مادورو اعلام كرد مشكلي براي گفت‌وگو با ترامپ ندارد. با اين وجود او يك پيش‌شرط براي اين گفت‌وگو مطرح كرد و گفت كه تنها همان طور كه با جو بايدن، معاون اول رييس‌جمهور وقت امريكا گفت‌وگو كرد با ترامپ نيز گفت‌وگو خواهد كرد.
نيكلاس مادورو در واكنش به اظهارات دونالد ترامپ در مصاحبه با خبرگزاري دولتي كشورش گفت: «اگر لازم باشد آماده هستم تا محترمانه با رييس‌جمهور دونالد ترامپ گفت‌وگو كنم.» رييس‌جمهوري ونزوئلا بدون اشاره به توييت روز دوشنبه دونالد ترامپ افزود: «همان طور كه با جو بايدن گفت‌وگو كردم مي‌توانم با دونالد ترامپ هم صحبت كنم.» جو بايدن، نامزد حزب دموكرات در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا پيش از اين در ژانويه سال 2015 و در كسوت معاون باراك اوباما، رييس‌جمهوري پيشين ايالات متحده با نيكلاس مادورو ديدار كرده است. اين ديدار در حاشيه مراسمي به ميزباني ديلما روسف، رييس‌جمهوري وقت برزيل انجام شد و منظور مادورو از طرح اين شرط، پذيرش مذاكره با رعايت احترام متقابل است.
وضعيت اقتصادي ونزوئلا در ماه‌هاي اخير آشفته‌تر شده و با تداوم تحريم‌ها صنايع نفتي اين كشور نيز با مشكلاتي جدي روبرو شده‌اند. از جمله آنكه تامين بنزين مورد نياز مردم اين كشور براي دولت ونزوئلا ممكن نبوده و مشكلات زيادي پيش روي دولت مادورو براي تامين نيازهاي اساسي كشورش وجود دارد. از همين رو است كه دولت ونزوئلا اخيرا دست نياز به سوي ايران دراز كرده و جمهوري اسلامي نيز به رغم تهديدات امريكا گام‌هايي براي كمك به ونزوئلا برداشته است. اين مشكلات اقتصادي عميق سبب شده دولت ونزوئلا بي‌تمايل به مذاكره و توافق براي رفع تحريم‌هاي احتمالي نباشد. در مقابل ترامپ براي دستاوردسازي در عرصه سياست خارجي نيازمند حصول يك توافق است و مي‌خواهد با دست پر در اين حوزه در انتخابات ماه نوامبر حاضر شود. به همين دليل هم نمي‌توان اظهارات او درباره محور احتمالي مذاكره يعني «خروج مادورو از قدرت» را مبتني بر واقعيات دانست. به رغم نياز دو طرف به يك توافق، موانعي نيز بر سر راه دو كشور براي توافق وجود دارد كه احتمال حصول آن را تضعيف مي‌كند؛ از يك‌سو در درون امريكا نه هواداران و نزديكان ترامپ تمايلي به توافق با ونزوئلا دارند و نه دموكرات‌ها با اين موضوع موافقند و از سوي ديگر ونزوئلا قدرت مانور زيادي براي امتيازگيري از ترامپ ندارد.
جمهوريخواهان تندرو نيز به مانند دموكرات‌ها روي خوشي به مواضع جديد ترامپ نشان نداده‌اند. به نوشته واشنگتن پست، ماركو روبيو سناتور جمهوريخواه در اين باره مي‌گويد: سياست ايالات متحده در ونزوئلا، انتقال صلح‌آميز قدرت است. شك ندارم تا زماني كه ترامپ رييس‌جمهور است مذاكره‌اي براي باقي ماندن مادورو در قدرت اتفاق نخواهد افتاد. روبيو همچنين تاكيد كرد: ديدار با مادورو كاملا اشتباه است. ريك اسكات، ديگر سناتور جمهوريخواه نيز موضعي مشابه با روبيو اتخاذ كرد و گفت كه فكر نمي‌كند ترامپ بايد ديداري با مادورو داشته باشد؛ نشانه‌اي كه بيانگر مخالفت دو حزبي با توافق براي ماندن مادورو در قدرت است. در چنين شرايطي و با توجه به اينكه كناره‌گيري نيكلاس مادورو از قدرت بعيد به نظر مي‌رسد، مي‌توان گفت كه احتمال حصول توافق ميان واشنگتن و كاراكاس نيز تا همان اندازه بعيد است.