مديريت دارايي‌هاي فيزيكي، لازمه اساسي افزايش توليد
محمود لندي معاون بهره‌برداري: در جهان رقابتي امروز، افزايش بهره‌وري و كاهش هزينه‌ها عنصري كليدي براي عملكرد بهتر سازمان‌ها و واحدهاي توليدي محسوب مي‌شود. به همين دليل، شركت‌ها سعي دارند تا با اتخاذ سياست‌هاي مناسب در زمينه مديريت بهينه دارايي‌هاي فيزيكي خود، بيشترين بازدهي را از فرايند توليد خود حاصل كنند و هزينه‌هاي تعمير و نگهداري خود را به حداقل برسانند. توجه به اين مساله در صنايع معدني و فلزي، كه فرايند توليد آنها وابستگي زيادي به عملكرد تجهيزات و ماشين‌آلات دارد، از اهميت دوچنداني برخوردار است.
دارايي‌هاي فيزيكي هر سازمان به دارايي‌هايي اطلاق مي‌شود كه عيني و قابل شمارش و محاسبه باشند. براي مثال، در يك كارخانه توليدي، تمامي تجهيزات فرايند توليد، تاسيسات، ماشين‌آلات، ساختمان‌ها، زمين‌ها، خودروها و هرآنچه ماهيت فيزيكي داشته باشد و سازمان براي كسب آن هزينه كرده و پول پرداخته باشد دارايي هاي فيزيكي سازمان محسوب مي‌شوند. بديهي است كه مديريت صحيح دارايي هاي فيزيكي و تجهيزات در حوزه‌هاي مختلف، خصوصا در سازمان‌هاي بزرگ صنعتي و معدني، بر مواردي همچون كاهش هزينه‌ها در دوره عمر هر دارايي ، افزايش توليد و بهره‌وري نيروي كار، كنترل بهتر و موثرتر بودجه، افزايش بازگشت سرمايه گذاري و رشد، ارتقاي عملكرد زيست‌محيطي، ايمني و سلامت، پشتيباني موثر در فرايند تصميم‌گيري، مهندسي مجدد سازمان، مديريت ريسك، افزايش رضايت مندي مشتريان و ارتقاي شهرت كسب‌وكار تاثيرگذار خواهد بود.
گام در راه مديريت دارايي‌ها
صنايع معدني و فلزي از جمله صنايعي هستند كه فرايند توليد آنها وابستگي زيادي به برنامه‌ريزي و فرايند پيوسته توليد دارد و در صورت فقدان نظام نت مناسب براي ماشين‌آلات و تجهيزات در معدن و صنايع معدني و مواجه شدن با خرابي‌هاي ناگهاني كه گاهي موجب از دست دادن كامل ماشين آلات مي‌شود، صدمات جبران‌ناپذيري بر توليد و پايداري آن وارد خواهد آمد. بنابراين استقرار سيستم مديريت دارايي‌هاي فيزيكي به بهبود سطح قابليت اطمينان و دسترس‌پذيري تجهيزات كمك شاياني مي‌كند و با توجه به رابطه معمول عمليات‌ها و مديريت دارايي در معدن و صنايع معدني، مي‌توان اظهار كرد كه برنامه مديريت دارايي بايد يكي از اصلي‌ترين عوامل و نيز محركي براي عمليات آنها باشد.
با وجود استقبال صنايع مختلف از حوزه مديريت دارايي فيزيكي صنايع متعدد در سطح دنيا، از جمله صنايع معدني، با توجه به جديد و كم‌سابقه بودن اين موضوع در ايران، تاكنون برنامه‌ريزي جدي و گسترده‌اي در اين حوزه انجام نشده است. البته مديريت دارايي فيزيكي در صنايع مختلف، از جمله شركت‌هاي فولادي و مجموعه‌هاي نفتي، با ايجاد پايگاه دانشي، بر اساس اصول علمي در حال تدوين شدن و استقرار است. در سازمان‌هاي بزرگ صنعتي، اجراي چرخه نگهداري و تعميرات بسيار كليدي، مهم و نيز بسيار سخت و زمان‌بر است. شركت فولاد خوزستان، با توجه به برخورداري از نيروي انساني متخصص و همكاري با شركت‌هاي پيشرو در اين زمينه، يكي از پيشروان نظام هاي نت در سطح كشور به شمار مي‌رود.
در اين شركت، تجهيزات به‌طور كلي به سه بخش «خيلي حساس»، «حساس» و «غيرحساس» تقسيم شده‌اند و با توجه به عملكرد آنها، فارغ از محل قرارگيري، از سيستم‌هاي EM (تعمير بعد از خرابي)، PM (نگهداري و تعميرات پيشگيرانه)، TPM (نگهداري و تعميرات بهره ور فراگير) و RCM (نت مبتني بر قابليت) در كميته‌هاي كاهش توقفات استفاده مي‌شود. نمونه اي از فعاليت هاي صورتگرفته RCM در بخش فولادسازي، اجراي طرح پنل هاي آبگرد كوره‌هاست كه با انجام فعاليت هاي اصلاحي روي آن، توقفات حدود 30 درصد كاهش يافت و با تثبيت اقدامات، روند بهينه و كاهشي توقفات در طي ساليان بعدي به وجود آمد. گفتني است كه شركت فولاد خوزستان در زمينه تامين قطعات و تجهيزات مورد نياز خود نيز، با تقويت واحدهاي ساخت و سفارش‌ها، انجام بومي‌سازي و كنترل دقيق بر كيفيت تجهيزات و قطعات تامين‌شده، بخش بزرگي از مشكلات اين حوزه را مرتفع ساخته است. به‌علاوه، با ارايه بازخورد به واحدهاي مرتبط و پيگيري اجراي آنها، اقدامات بسيار مطلوبي براي بهبود محدوديت‌ها در فرايند نت حاصل شده است.
كاهش هزينه‌ها با تكيه بر نظام‌هاي مديريتي
در خصوص اجراي نظام مديريت دارايي فيزيكي، سازمان‌ها به پنج دسته تقسيم مي‌شوند: «بدون اطلاع» (نداشتن آگاهي و اطلاعاتي در اين زمينه)، «مطلع» (در حال يادگيري دانش مديريت دارايي فيزيكي)، «درحال توسعه» (مديريت دارايي فيزيكي در حال اجرا و توسعه و اجراي نگهداشت پيشگيرانه)، «خوب» (اجراي سيستم مديريت دارايي فيزيكي) و «عالي» (سيستم مديريت دارايي فيزيكي كاملا يكپارچه و نيز دانش مديريت دارايي فيزيكي بسيار برجسته) . گفتني است كه شركت فولاد خوزستان هم‌اكنون توانسته است خود را به گروه چهارم برساند.
در زمينه مديريت دارايي‌هاي فيزيكي، معيارها و استانداردهاي مختلفي شامل استاندارد 55000 ISO (نماي كلي، اصول و واژگان مديريت دارايي)، استاندارد 55001 ISO (الزامات مديريت دارايي)، استاندارد
55002 ISO (رهنمودها و دستورالعمل‌ها)، استاندارد
55-1 PAS (نماي كلي مديريت دارايي هاي فيزيكي) و استاندارد 55-2 PAS (دستورالعمل ها) تعريف شده است. اين استانداردها در بخش‌هايي از شركت فولاد خوزستان به‌طور كامل اجرا شده‌اند، در بخش‌هايي در حال اجرا هستند و در بخش‌هايي در دست بررسي‌اند.
ابزار و دانش هايي وجود دارد كه به سازمان‌ها كمك مي‌كند از تاكتيك هاي نگهداري و تعميرات در موقعيت مناسب خود استفاده كنند. در شركت فولاد خوزستان از يك سو براي اجراي شيوه‌هاي نت (PM، CMو...) متناسب با تجهيزات و ماشين‌آلات و از طرف ديگر براي ثبت، كنترل، نظارت و تحليل دقيق توقفات اضطراري در قالب فرايندهاي سوانح تجهيزاتي اقدام مي‌شود؛ بنابراين هزينه‌هاي نت با توجه به بستر مناسب MIS مورد محاسبه قرار مي‌گيرد. مهم‌ترين عوامل تشكيل‌‌دهنده هزينه‌هاي نت شامل نفر/ ساعت، نيروي انساني و قطعات مصرف‌شده در زمان نگهداري يا تعميرات هستند. ذكر اين نكته مهم است كه افزايش نرخ ارز و تورم ناشي از آن و نيز، با توجه به گسترد گي شركت فولاد خوزستان و تعداد اورهال ها كه در سال‌هاي مختلف متفاوت‌اند، هزينه‌هاي نت در سال‌هاي مختلف قابل بررسي و تحليل است. با اين حال، كاهش مجموع توقفات اضطراري و برنامه اي و افزايش آماده به كاري تجهيزات، گواه كاهش هزينه‌هاي نت در طول ساليان گذشته بوده است.
فولاد خوزستان، پيشگام در مديريت دارايي‌هاي فيزيكي
در شرايطي كه وضعيت اقتصادي و تحريم‌ها سبب شده‌اند تا برخي از شركت‌ها با مشكلاتي در زمينه تامين ماشين‌آلات مورد نياز خود مواجه شوند، در شركت فولاد خوزستان، بخش تامين قطعات و تجهيزات با تقويت واحدهاي ساخت و سفارش‌ها و انجام بومي‌سازي و كنترل دقيق كيفيت تجهيزات و قطعات خريداري يا ساخته‌شده، بخش عمده‌اي از مشكلات را مرتفع و با نظارت و بازرسي فني دقيق و سيستماتيك و ارايه بازخورد به واحدهاي مرتبط و پيگيري اجراي آنها، اقدامات بسيار مطلوبي براي بهبود محدوديت ها در فرايند نت انجام داد. گفتني است كه در سال 1398 تعداد 870 قلم قطعه يدكي و تجهيز به ارزش 11 ميليون و 330 هزار يورو براي اولين‌بار در شركت فولاد خوزستان بومي‌سازي شده است.
شركت فولاد خوزستان براي مديريت مناسب دارايي فيزيكي خود، رويكردهاي متنوعي را اتخاذ كرده است كه از آن جمله مي‌توان به آموزش نظام هاي نگهداري و تعميرات و شيوه‌هاي استقرار آنها شامل RCM، TPM، VCM، TCM، OCM، PM و... توسط استادان برجسته اشاره كرد. طبيعي است كه اتخاذ اين رويكردها و استقرار اين نظام‌ها با آگاهسازي نيروي انساني متخصص و تسلط آنها بر اين سيستم ها برنامه‌ريزي مي‌شود.
واحد آموزش و توسعه منابع انساني فولاد خوزستان، در قالب تقويم آموزشي شش‌ماهه، دوره آموزشي تخصصي مربوطه را تدوين و طراحي و براي كارشناسان و نيروي انساني متخصص برگزار مي‌كند.