براي نخستين بار در فوتبال هلند اتفاق مي‌افتد
زني كه مي‌تواند در تيم مردان بازي كند
مرضيه حسين‌خاني
فدراسيون فوتبال هلند با تصميمي تاريخي اجازه بازي كردن يك بازيكن زن در تيم مردان را صادر كرد. طبق اعلام اتحاديه فوتبال هلند، الن فوكما بازيكن ۱۹ ساله اين كشور مي‌تواند از فصل آينده در تيم بزرگسالان مردان بازي كند. او كه تا ۱۸ سالگي در تيم فاروت در دسته چهار فوتبال هلند بازي مي‌كرده، مي‌تواند در ادامه نيز اين تيم را همراهي كند. فدراسيون فوتبال هلند از سال ۱۹۸۶ به اين سو حضور همزمان مردان و زنان را در يك تيم تا سن ۱۸ سالگي مجاز دانسته بود. اما اين براي نخستين‌بار است كه يك زن مي‌تواند در تيم بزرگسالان مردان در رقابت‌هاي حرفه‌اي باشگاهي فوتبال حاضر شود.
مديران اتحاديه فوتبال هلند بعد از اتخاذ اين تصميم اعلام كردند اين يك اتفاق بزرگ است كه براي نخستين‌بار رخ مي‌دهد. آنها به اين نكته اشاره كردند كه اين طرح به صورت آزمايشي است و اميدوارند در آينده شاهد تصويب قانون مشخصي در اين زمينه باشند تا بازيكنان مرد و زن بتوانند كنار هم در يك تيم بازي كنند. فوكما نيز بعد از اينكه فهميد مي‌تواند تيمش را در فصل بعد نيز همراهي كند، گفت: «اين يك چالش بزرگ و جالب پيش روي من است. من از ۵ سالگي با اين تيم فوتبال بازي كرده‌ام و حالا بي‌نهايت خوشحالم كه مي‌توانم دوستان و همبازيانم را باز هم همراهي كنم.» ايده مختلط شدن رشته‌هاي ورزشي مدت‌هاست كه در بين صاحب‌نظران و كنشگران مدني مطرح مي‌شود. چند ماه پيش اتحاديه‌هاي جهاني تنيس مردان و زنان اعلام كردند در حال كار كردن روي پروژه‌اي هستند كه در نهايت به از بين رفتن جنسيت در ورزش تنيس منتهي مي‌شود. آنها تلاش مي‌كنند به جايي برسند كه ديگر مسابقاتي به اسم مسابقات مردان و زنان وجود نداشته باشد و هر تنيسوري با هر جنسيتي بتواند در رقابت‌هاي مختلف مقابل هر حريفي شركت كند. بسياري از تنيسورهاي مطرح دنيا از جمله راجر فدرر و اندي ماري از اين ايده حمايت كردند هر چند برخي ديگر از تنيسورهاي اتحاديه جهاني تنيس مردان با چنين اتفاقي مخالف هستند.
موافقت‌ها و مخالفت‌ها در حوزه مختلط شدن ورزش مردان و زنان دلايل متنوعي دارد. موافقان عموما روي به وجود آمدن فرصت‌هاي برابر و همچنين پيشرفت ورزش زنان تاكيد مي‌كنند و گاه از زمين ورزش نيز فراتر مي‌روند و مسائل را در حوزه‌هاي جامعه‌شناسي و سياست بررسي مي‌كنند. مخالفان نيز روي مسائل مالي تمركز دارند. به عنوان مثال برخي تنيسورهاي مرد معتقدند درآمدي كه آنها در به وجود آمدنش نقش اساسي ايفا مي‌كنند نبايد به‌طور مساوي با زنان تقسيم شود. مساله درآمد يكي از دغدغه‌هاي اصلي ورزشكاران زن در چند سال گذشته بوده است. مدت‌هاست بازيكنان تيم ملي فوتبال زنان امريكا درگير پرونده شكايت از فدراسيون فوتبال كشورشان هستند. آنها درخواست حقوق برابر با مردان را دارند.
با اين حال دو ماه قبل دادگاه درخواست آنها را رد كرد ولي مگان رپينو، كاپيتان تيم ملي زنان امريكا و بهترين بازيكن سال گذشته فيفا اعلام كرد آنها به اعتراض خود ادامه خواهند داد و دادخواستي جديد مطرح خواهند كرد. در بين اهالي فوتبال برخي معتقدند زنان نيز بايد همپاي مردان درآمد داشته باشند و برخي ديگر با اشاره به قوانين درآمدزايي و اسپانسرينگ چنين درخواستي را غيرمنطقي مي‌دانند.
جدا از بحث درآمد سوالات مهم و جدي ديگري در بحث مختلط شدن ورزش مردان و زنان مطرح مي‌شود. يكي از مهم‌ترين سوال‌ها به «امكان به وجود آمدن فرصت‌هاي برابر» برمي‌گردد. اگر فرض كنيم در فوتبال ديگر چيزي به اسم فوتبال مردان و زنان نداشته باشيم و تيم‌ها بتوانند توامان از بازيكنان مرد و زن استفاده كنند چند درصد از فوتباليست‌هاي زن اين شانس را دارند كه در رقابت با مردان تيم پيدا كنند و قرارداد ببندند؟ در فوتبال اروپا كه باشگاه‌ها همه خصوصي هستند و مناسبات‌شان بر پايه درآمد بيشتر است كدام مديري حاضر است ريسك اضافه كردن چند بازيكن زن را به تيمش بپذيرد؟ شايد در چند سال آينده با بازي كردن زنان در كنار مردان سطح آنها به جايي برسد كه بتوانند خودشان را به تيم‌ها تحميل كنند اما تا آن چند سال آينده از راه برسد آيا چيزي از فوتبال زنان باقي مانده است؟ اگر بخش بزرگي از فوتباليست‌هاي زن دو يا سه سال بدون تيم بمانند آيا مي‌توان روي پيشرفت آنان حساب باز كرد؟
اين سوال‌ها كه تقريبا پاسخ‌هاي مشخصي داردو نشان مي‌دهد صرف تصويب قانوني كه اجازه مي‌دهد مردان و زنان در كنار هم بازي كنند، به تنهايي كافي نيست و اگر قرار است چنين رويكردي اتخاذ شود بايد قوانين حمايتي مشخصي نيز وضع شود.
يكي از كارهايي كه در اين زمينه احتمالا مي‌تواند انجام شود همان كاري است كه هلندي‌ها از سه دهه پيش آغاز كرده‌اند؛ يعني همراهي دختران و پسران فوتباليست از سنين پايين و بعد اضافه شدن فوتباليست‌هاي زن به تيم‌هاي دسته‌هاي پايين‌تر. جايي كه آنها شانس بيشتري براي بازي كردن و بستن قرارداد دارند. البته هلند در همه اين سال‌ها حمايت از مسابقات فوتبال زنان را نيز به طور جدي در دستور كار خودش قرار داده بود. اين دغدغه صرفا مربوط به فوتبال نمي‌شود و ساير رشته‌ها را نيز در بر مي‌گيرد. به عنوان مثال در تنيس اگر مسابقات مختلط شود چند درصد از زنان شانس صعود از دور نخست رقابت‌هاي معتبر را در رقابت با مردان دارند؟ حذف مداوم تنيسورهاي زن در مراحل ابتدايي مسابقات و كاهش چشمگير درآمدهاي زنان تنيسور طي چند سال مي‌تواند تنيس زنان را به‌طور كامل نابود كند. آنچه بايد به دقت مورد بررسي قرار بگيرد، زمان‌بندي انجام چنين طرح‌هايي است. گرچه ورزش زنان در چند سال گذشته رشد و پيشرفت بسيار چشمگيري داشته است و مي‌توان نمونه‌هايش را در رقابت‌هاي گرانداسلم تنيس يا در جام جهاني فوتبال يا در ليگ قهرمانان اروپاي زنان مشاهده كرد اما هنوز تا رسيدن ورزشكاران زن به سطح ورزشكاران مرد راه بسيار زيادي باقي مانده است. حال سوال اينجاست كه آيا اين راه زياد با ادغام ورزش زنان و مردان سريع‌تر پيموده مي‌شود يا بايد راه‌هاي ديگري امتحان شود؟
حضور اولين بازيكن زن در فوتبال مردان به اين معنا نيست كه در آينده‌اي نزديك شاهد از بين رفتن جنسيت در فوتبال و به تبع آن در ساير رشته‌ها خواهيم بود. اين پروسه اگر قرار باشد به سرانجام برسد لااقل چندين سال زمان مي‌برد. با اين وجود و گرچه چنين اتفاقاتي در ظاهر براي فعالان حقوق زنان خبر خوشي به نظر مي‌رسد، اما از همين حالا بايد با ديدي واقع‌گرايانه به سوالات مهمي كه وجود دارد، پاسخ داده شود.