دور جديد تنش بين تركيه و يونان
تهديدي براي صلح
محمود فاضلي
روابط تركيه و يونان در دهه‌هاي گذشته به دليل ادعاي هركدام درباره حقوق دريانوردي در درياي اژه، جزاير مورد اختلاف، نقض مرزهاي هوايي و زميني، حقوق اقليت‌ها، ورود مهاجرين غيرقانوني، موضوع قبرس، توافق امنيتي- دريايي تركيه با دولت وفاق ملي ليبي و ... دچار تنش بوده است. دور جديد اقدامات تركيه چند روز پس از آنكه يونان يك توافق دريايي با مصر امضا كرد، آغاز شده است. مذاكرات بين تركيه و يونان كه با ميانجيگري آلمان ادامه داشت با امضاي توافق دريايي بين يونان و مصر متوقف شد. به دنبال اين امر تركيه نيز كشتي لرزه‌نگاري «اوروچ رييس» را به منطقه اعزام كرد.
تركيه
به باور تركيه، توافق اخير يونان با مصر نشان داد كه نمي‌توان به آتن اعتماد كرد و وعده داد كه به اكتشاف در آب‌هاي درياي مديترانه شرقي ادامه دهد. تركيه اخيرا يك كشتي اكتشافي را براي يافتن ذخاير نفت و گاز به بخش تحت منازعه درياي مديترانه اعزام كرده است و اين كشتي تا 23 آگوست (2شهريور) به فعاليت خود ادامه خواهد داد. تركيه قرار است مجوز حفاري در غرب فلات قاره خود واقع در شرق مديترانه را صادر كند. به اعتقاد تركيه، دولت اين كشور حسن‌نيت خود را به منظور كاستن از تنش‌ها در اين منطقه پرتنش و توجه به خواسته‌هاي آلمان و برخي ديگر از كشورهاي اروپايي نشان داد اما يونان مواضع نامناسبي اتخاذ كرده است.
اردوغان رييس‌جمهور تركيه در مراسم بزرگداشت 19 سالگي حزب حاكم عدالت و توسعه تهديد كرد هر حمله‌اي به كشتي اكتشافي تركيه در شرق مديترانه پيامدهاي جدي به دنبال خواهد داشت و آنكارا هرگز با طرحي كه اين كشور را به سواحلش محدود كند، موافقت نمي‌كند. گفته مي‌شود اردوغان در جديدترين گفت‌وگويش با مركل مدعي شد مسائل شرق مديترانه در چارچوب قوانين بين‌المللي و بر اساس مذاكره قابل حل است. اما به گفته وزير دفاع تركيه همه تدابير لازم در رابطه با حفظ حقوق و منافع تركيه در مديترانه شرقي اتخاذ شده است. هيچ پروژه‌اي در مديترانه شرقي بدون تركيه و قبرس شمالي، شانس اجرايي شدن را ندارد. اجازه نخواهيم داد در مقابل عمل انجام شده قرار بگيريم.
سياست تركيه در قبال يونان با همراهي ساير احزاب تركيه روبه‌رو بوده است. معاون حزب جمهوري خلق و رهبر حزب حركت ملي‌گراي تركيه هر دو بر اين باورند امضاي يك قرارداد بي‌اعتبار با مصر از سوي يونان در حالي كه در آلمان با تركيه بر سر ميز مذاكره نشسته بود، غيراخلاقي است. ملت ترك با كسي شوخي ندارد. سرنوشت كسي كه زير پاي ما پرسه مي‌زند، له شدن است.
حزب حاكم عدالت و توسعه تركيه نيز مدعي است در راستاي دستورات رييس‌جمهوري، اين كشور گام‌هاي جدي براي هموار كردن مسير ديپلماسي برداشته و موضع صلح‌آميز خود را نشان داد و گام‌هايي براي احياي كانال‌هاي گفت‌وگو برداشت، اما يونان طبق روال هميشگي خود، سعي كرد ديپلماسي را به «تئاتر يونان» تبديل كند. يونان به جاي اينكه ژست تركيه را به عنوان يك فرصت براي حل مساله ارزيابي كند، موضع رياكارانه و به دور از صميميت اتخاذ كرده و مسير امضاي قرارداد با مصر را انتخاب كرد.
يونان
به گفته نخست‌وزير يونان، كشورش عضو خانواده اروپا و يك پاي ثبات در شرق مديترانه بوده و تركيه نمي‌تواند با اصول مدرن اروپا سازگاري داشته باشد و نشان مي‌دهد كه هنوز هم به منطق اعمال فشار و به ستوه آوردن پايبند است. تركيه با رجزخواني‌هاي مكرر خود، استقامت و مقاومت يونان و اروپا را به چالش مي‌كشد. نظامي‌كردن اوضاع از سوي تركيه، نشان مي‌دهد كه به لحاظ قانوني در موقعيت ضعف قرار دارد، زيرا قدرت‌نمايي، چيزي جز تلافي ضعف خود در موضوعات حقوقي نيست. در برابر اين اقدام تركيه، ارتش را به حالت آماده‌باش درآورديم.
يونان به تركيه هشدار مي‌دهد هر چه سريع‌تر فلات قاره يونان را ترك كند چون يونان را ملزم مي‌كند تا از حقوق خود دفاع كند. آتن اقدامات تركيه در شرق مديترانه را مايه بي‌ثباتي و تهديد براي صلح دانسته و از منافع و حقوق حاكميتي خود هرگز كوتاه نيامده و باج‌خواهي را نمي‌پذيرد. آنكارا مي‌خواهد همه را در مقابل عمل انجام شده قرار دهد. ما سياست كنوني در مديترانه را قبول نخواهيم كرد. در پي ورود كشتي تحقيقاتي تركيه به آب‌هاي درياي مديترانه شوراي عالي دفاعي يونان با هدف تصميم‌گيري در مورد پاسخي كه مي‌توان به تركيه داد تشكيل جلسه فوق‌العاده داد كه از نتايج و تصميمات اتخاذ شده در اين جلسه هيچ اطلاعاتي در اختيار رسانه‌ها قرار نگرفته است.
آلمان به عنوان رياست دوره‌اي اتحاديه اروپا كه از تشديد تنش در منطقه نگران است با هر دو طرف در تماس است و اميدوار است در گفت‌وگوها موضوعات مربوط به حقوق دريايي مورد اختلاف مورد بررسي قرار گيرد. البته آلمان تصميم تركيه براي انجام تحقيقات لرزه‌نگاري در شرق مديترانه را نگران‌كننده و اشتباه دانسته و به دفعات مكرر بر لزوم رعايت حقوق بين‌الملل و نياز به برداشتن گام‌هايي براي كاهش تنش در شرق مديترانه تاكيد كرده است.
به دنبال اعزام ناوشكن «لافايت» و دو جنگنده رافال فرانسه (مستقر در بخش يوناني‌نشين قبرس) به مديترانه با هدف توقف عمليات حفاري در شرق مديترانه، گروهي معتقدند اقدام فرانسه هشدار به تركيه است؛ اقدامي كه البته با واكنش وزارت دفاع امريكا روبه‌رو بود. به اعتقاد امريكا استقرار نظامي فرانسه در شرق درياي مديترانه در فضايي از «عدم همكاري» ميان پاريس و آنكارا روي مي‌دهد. فرانسه و تركيه هر دو از متحدان مهم سازمان پيمان آتلانتيك شمالي، ناتو هستند. ما مي‌خواهيم كاهش تنش‌ها را شاهد باشيم، طرفين به همكاري ادامه دهند و راه‌حل‌هايي پيدا كنند كه به مداخله ناو‌هاي جنگي و استقرار هواپيما‌ها در فضايي از عدم همكاري نيازي نباشد.