روياي دست ‌نيافتني صلح ميان روسيه و امريكا

هر بار كه انتخابات رياست‌جمهوري امريكا برگزار مي‌شود، ناظران اميدوار مي‌شوند كه دولت جديد نسبت به اسلاف خود موفقيت بيشتري در بهبود روابط ميان واشنگتن و مسكو كسب كند. شايد انتخابات سال 2020 بالاخره اين رويه را تغيير دهد. جو بايدن كه روز 20 ژانويه 2021 به عنوان رييس‌جمهور جديد امريكا سوگند ياد مي‌كند در حوزه مسائل خارجي به هيچ‌وجه يك تازه‌وارد ايده‌آل‌گرا يا ساده‌لوح نيست بلكه پيشكسوتي است كه به خوبي اولويت‌ها و چشم‌اندازهاي آينده را مي‌شناسد و مي‌داند تلاش‌هاي باراك اوباما براي بازنگري در روابط با روسيه كه در سال 2009 آغاز شد به جايي نرسيده است.
البته اين مساله براي كرملين يا رييس‌جمهور روسيه، ولاديمير پوتين خبر خوبي نيست. شايد به همين دليل باشد كه پوتين هنوز به رييس‌جمهور منتخب امريكا تبريك نگفته است. بايدن زماني كه در مجلس سنا بود همواره از سياست‌هاي كرملين انتقاد مي‌كرد اما در عين حال جلوي تصويب قوانيني مثل اصلاحيه تحريم‌هاي تجاري جكسون- وانيك را كه براي روسيه بسيار حائز اهميت بود، مي‌گرفت تا بر مسكو فشار بياورد و اين كشور را وادار كند به خواسته‌هاي امريكا تن دهد. بايدن كه يكي از طرفداران پروپاقرص گسترش سازمان پيمان آتلانتيك شمالي(ناتو) محسوب مي‌شود در موضوع اوكراين نيز به عنوان نماينده اوباما از تلاش‌هاي كي‌يف براي خروج از حلقه ژئوپليتيكي روسيه حمايت مي‌كرد. او كه از معدود سياستمداران دموكرات حامي توليد نفت و گاز امريكاست همواره به دنبال راهي براي كاهش نفوذ روسيه در حوزه انرژي به ويژه در اروپا بوده است.
تقريبا همه گزينه‌هايي كه بايدن براي پست‌هاي مهم امنيت ملي در دولت خود در نظر دارد با او در مورد اين مسائل اتفاق نظر دارند.كامالا هريس، معاون اول بايدن تاكيد كرده كه «همواره در دفاع از ارزش‌هاي دموكراتيك، حقوق بشر و حاكميت قانون بين‌الملل در برابر پوتين خواهد ايستاد.» آنتوني بلينكن گزينه بايدن براي تصدي وزارت امور خارجه بر اهميت «تضعيف نقش سياسي روسيه در مجامع بين‌المللي و انزواي سياسي اين كشور» تاكيد كرده است. انتظار مي‌رود بلينكن و جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي بايدن و ديگر مقامات برجسته در دولت جديد همگي «رويكرد سختگيرانه‌تري در قبال روسيه اتخاذ كنند». از سوي ديگر بايدن مثل ترامپ در مظان اتهام نيست و مي‌تواند بدون ترس از متهم شدن به تباني با روسيه، ژست‌هاي آشتي‌جويانه بگيرد و به مسكو امتياز بدهد. او ثابت كرده كه رگه‌هايي از پراگماتيسم در خود دارد و شاهد آن اين است كه در تيم امنيت ملي اوباما همواره به عنوان صداي ميانه‌رو و احتياط شناخته مي‌شد. با اين حال دولت بايدن احتمالا تلاش مي‌كند آزادي عمل روسيه را در عرصه جهاني كاهش دهد. كرملين 4 سال با موفقيت از نگراني‌ها و دغدغه‌هاي جهاني در خصوص پيش‌بيني‌ناپذيري و غيرقابل اعتماد بودن ترامپ استفاده كرد تا متحدان اصلي امريكا در اروپا و آسيا را قانع كند كه همه تخم‌مرغ‌هاي خود را در سبد امريكا قرار ندهند و به خاطر اين كشور روابط خود با روسيه را بر هم نزنند.
با اين حال انتظار مي‌رود، بايدن بخش عمده‌اي از آسيبي كه ترامپ به روابط آلمان و امريكا وارد كرده بود را جبران كند و اتحاد ميان دو كشور در مقابله با روسيه كه در زمان اوباما به اوج خود رسيده بود را دوباره احيا كند. برلين و واشنگتن در دوران اوباما در زمينه تحريم و كاهش نفوذ اقتصادي روسيه به اتفاق نظر رسيده بودند و اين مساله شامل توقف داوطلبانه پروژه انتقال گاز نورد استريم 2 از سوي آلمان مي‌شد. اگر دولت بايدن موفق شود تنش در روابط ميان امريكا و چين را نيز كاهش دهد شايد اين مساله بخشي از منافع پكن در حمايت از مسكو را كم كند به ويژه اگر بايدن بتواند آسيب‌هاي ناشي از جنگ تجاري ترامپ عليه چيني‌ها را تا حدي جبران كند.
علاوه بر اين انتظار مي‌رود دولت بايدن تلاش‌هاي ديپلماتيك براي همكاري با ايران،كاهش ارزش روسيه براي جمهوري اسلامي و همكاري دوباره در سوريه را از سر بگيرد. بايدن احتمالا در راستاي تكميل پروژه نيمه‌تمام دولت اوباما تلاش‌هاي خود را براي وارد كردن جمهوري‌هاي شوروي سابق به جمع كشورهاي غربي(يورو آتلانتيك) بيشتر مي‌كند. دولت جديد امريكا قدرت اقتصادي و ديپلماتيك خود را براي مقابله با تلاش‌هاي روسيه در اقصا ‌نقاط جهان، از بلاروس تا ونزوئلا، به كار مي‌گيرد.
بنابراين دولت بايدن با احياي جايگاه امريكا در جهان هيچ منفعتي براي روسيه نخواهد داشت و كرملين نيز كه چيزي براي از دست دادن ندارد، اميدوار است آشفتگي سياسي در داخل امريكا بتواند در نخستين ماه‌هاي سال 2021 تيم بايدن را مشغول كرده و بخش عمده‌اي از انرژي آن را بگيرد. 
بايدن نيز بعيد است در تيم امنيت ملي خود مهره‌اي را منصوب كند كه طرفدار همكاري با روسيه باشد. برعكس اكثريت اعضاي تيم او از جمله كساني هستند كه نسبت به همكاري با مسكو بدبين‌ هستند. درست است كه دولت بايدن تلاش مي‌كند با روسيه به توافق جديدي در حوزه كنترل تسليحات برسد اما نگرش غالب اين است كه كنترل تسليحات به نفع روسيه هم هست و به همين دليل نبايد مثلا با كاهش تحريم‌ها يا وعده عدم مداخله در پروژه‌هاي انرژي روسيه مثل نورد استريم 2 تلاشي براي جذاب‌تر كردن توافق با مسكو انجام شود.كرملين نيز با اين رويكرد بعيد است انرژي زيادي را صرف تلاش براي همكاري با دولت بايدن كند اما قطعا در مورد روابط مهم خود با ديگر كشورها نگران است و براي محافظت از آنها در برابر مداخله امريكا تلاش خواهد كرد.
خطري كه وجود دارد اين است كه با خروج عامل مزاحمي مثل دونالد ترامپ، شركاي امريكا كه تاكنون در برابر تلاش‌هاي واشنگتن براي كاهش روابط خود با روسيه مقاومت مي‌كردند اكنون راحت‌تر با دولت بايدن كنار بيايند.كرملين براي جلوگيري از اين مساله ممكن است مجبور شود نه تنها در برابر دولت‌هاي ديگر(ازجمله در برابر امانوئل مكرون و آنگلا مركل در مساله اوكراين) بلكه در برابر شركت‌هاي بزرگ چند مليتي و سرمايه‌گذاران بين‌المللي انعطاف بيشتري از خود نشان دهد. از اين رو احتمالا روسيه تلاش مي‌كند با توقف برخي اقدامات خود، بهانه به دست ديگر كشورها و شركت‌ها براي بازنگري در روابط خود با اين كشور ندهد. در عين حال در شرايطي كه كرملين درگير مسائل مربوط به دوران گذار از پوتين است- از جمله اصلاح ساختار سياسي كشور، پيدا كردن جايگزيني براي پوتين در درازمدت و تلاش براي سرعت بخشيدن به «پروژه‌هاي ملي» با هدف احياي اقتصاد روسيه‌- ممكن است مسكو به اين نتيجه برسد كه در روابط با امريكا نبايد دردسر جديدي ايجاد كند. در مقابل اگر تيم بايدن به اين نتيجه برسد كه براي احياي امريكا در دوران پسا كرونا به يك دوره صلح و آرامش نياز دارد، آن وقت شايد مسكو و واشنگتن بتوانند در خصوص «ثبات راهبردي» با يكديگر مذاكره و همكاري كنند و فرآيند تنش‌زدايي در سوريه را در مورد ديگر نقاط حياتي جهان نيز اجرا كنند. تمديد توافق «نيو استارت» و پيدا كردن راهي براي از سرگيري توافق «آسمان‌هاي باز» و پيمان موشك‌هاي هسته‌اي ميان‌برد مي‌تواند جلوي وخيم‌تر شدن روابط ميان مسكو و واشنگتن را بگيرد چراكه كنترل تسليحات از معدود حوزه‌هايي است كه دو طرف چندان در مورد آن اختلاف ندارند و مي‌توانند بر سر آن به توافق برسند. شايد اين مساله روياي همكاري راهبردي ميان دو كشور را برآورده نكند اما هدف بسيار واقع‌گرايانه‌تر و قابل دسترس‌تري محسوب مي‌شود.
منبع: راشا مترز