از پرستش جويس تا بكت شدن با ترجمه وات پنجگانه رمان بكت كامل شد
پيام رضايي / رمان«وات» نوشته ساموئل بكت، نويسنده ايرلندي با ترجمه سهيل سمي توسط نشر ققنوس وارد بازار نشر شده است. ساموئل باركلي بِكت نمايشنامه‌نويس، رمان نويس و شاعر ايرلندي است كه در سال ۱۹۶۹ برنده جايزه نوبل ادبيات شد اما اين جايزه را نپذيرفت. بكت كه بيشتر با نمايشنامه‌هايش و به ويژه «در انتظار گودو» شناخته مي‌شود آثاري نيز به نثر دارد. سهيل سُمي مترجم رمان وات درگفت‌وگو با «اعتماد» با تاكيد بر اهميت آثار نثر بكت گفت: «پنج رمان وجود دارد كه خود بكت آنها را يك مجموعه مي‌دانست و معتقد بود سير كارهايش را نشان مي‌دهد. مالوي، مالون مي‌ميرد و نام‌ناپذير، مرفي و وات. اين آثار مسير كار بكت را از نخستين كارهايش كه كاملا و گاه تا حد پرستش زير سايه جويس بود تا مستقل شدن و رسيدن به سبك نوشتاري خاص خودش را نشان مي‌دهد.» وي با اشاره به اينكه ترجمه آثار بكت پيچيدگي‌هاي زيادي دارد، افزود:«يكي از خصلت‌هاي كار بكت جمله‌هاي طولاني است كه نيمه‌كاره هم رهاي‌شان مي‌كند و خب اين كار را سخت مي‌كند. غرابت جمله‌ها و ساختار زباني بكت براي مترجم نگران‌كننده است. مثلا من به اين فكر مي‌كردم كه براي خواننده‌اي كه به اين نوع از زبان و ادبيات آشنا نيست اين اثر چگونه خواهد بود؟ آيا بايد متن را ساده كنم تا ساده فهم شود يا نه متن را منتقل كنم؟ سر اين دوراهي بودم و در نهايت به اين نتيجه رسيدم كه بايد بكت را منتقل كنم. زيرا اگر آن را ساده كنم ديگر بكت نخواهد بود. تلاش كردم غرابت‌هاي متن بكت به فارسي منتقل شود و خب پيچيدگي‌هاي زيادي داشت.» از او درباره انتخابش پرسيدم واينكه چرا سراغ چنين متن‌هايي مي‌رود. «من شخصا به آن بخشي از ادبيات و رمان علاقه دارم كه رمان‌ها زبان توصيفي ندارند و به چيزي جز خودشان ارجاع نمي‌دهند. خيلي دوست دارم كه خوانندگان ايراني بدانند رمان يعني زبان. البته من كارهاي كلاسيك هم ترجمه كرده‌ام ولي در بين همان‌ها هم كنراد را انتخاب كردم. زبان همان فرم است و تفاوت رمان‌‌نويس‌ها را فقط زبان نشان مي‌دهد و خب اميدوارم كه شايد اين كتاب‌ها بتواند كمك كند.»اما اين مترجم نگاهي انتقادي به وضعيت ترجمه در ايران دارد. او معتقد است كه ابعاد آسيبي كه از وضعيت كنوني ترجمه خواهيم ديد درسال‌هاي آتي خود را نشان خواهد داد. 10، 15 سال ديگر ما نتيجه اين موج ترجمه و آسيب‌هاي آن را خواهيم ديد.»در سال‌هاي اخير نقدي مطرح شده است مبني بر اينكه مترجمان ما آنقدر كه زبان مبدا را مي‌دانند زبان مقصد يعني فارسي را بلد نيستند. سُمي اما نظر ديگري دارد. «من هم اين را شنيده‌ام اما تجربه بهم مي‌گويد وقتي اصطلاح خاصي در متني به كار مي‌رود و بعد ترجمه مي‌شود و نتيجه چنين بد از كار در مي‌آيد، آن فرد نه زبان مبدا را مي‌داند و نه زبان مقصد را. هر دو مشكل دارد. ماجرا عميق‌تر از اين حرف‌هاست. اين كم‌سوادي مترجم به عنوان مترجم است. اين را نمي‌پذيرم كه زبان فارسي نمي‌داند بلكه زبان مبدا را هم درست نمي‌داند.»
سهيل سُمي همچنين با اشاره به اينكه قرار است برخي ديگر از كارهاي بكت را هم ترجمه كند از كاري كه در دست دارد هم به اعتماد گفت. «در حال حاضر مشغول ترجمه «پايان راه» از جان بارت هستم». كتاب «وات» را انتشارات ققنوس در 296 صفحه، قطع رقعي وبا قيمت 16هزارتومان منتشر كرده است.