راي « باقي » به وزارت « فاني»
در روز غيبت روحاني و لاريجاني وزير آموزش و پرورش با لبخند از مجلس خارج شد
احسان بداغي/ در روزي كه نه رييس‌جمهور به بهارستان آمد و نه رييس مجلس در جايگاهش حضور داشت، وزير آموزش و پرورش بدون هيچ دردسري وزير باقي ماند. جلسه ديروز مجلس هيچ شباهتي با آخرين حضور علي‌اصغر فاني در صحن علني نداشت. روز هفتم بهمن‌ماه كه وزير آموزش و پرورش براي پاسخ به سوال نمايندگان به مجلس آمده بود، با يكي از سردترين استقبال‌هاي ممكن مواجه شد. نمايندگان ناراضي كه آن روز دومين كارت زرد را به علي اصغر فاني داده بودند، ديروز او را با راي اعتمادي دوباره از بهارستان بدرقه كردند. ورق استيضاحي كه از يك سال پيش روي آن پافشاري مي‌شد تنها چند روز قبل از موعد برگشت؛ جايي كه سه‌شنبه قبل 15 نفر از امضاكنندگان آن بعد از جلسه مشترك با وزير امضاي خود را پس گرفتند و اين عدد در روزهاي بعد به 35 نفر رسيد. همين هم شد كه نه‌تنها ابقاي فاني بعد از جلسه ديروز براي كسي جاي تعجب نداشت، بلكه از همان روز قبل هم مشخص شده بود كه نتيجه استيضاح چيزي جز اين نخواهد بود.
غيبت رييس در جلسه استيضاح
مجلس ديروز در حالي جلسه استيضاح را آغاز كرد كه براي نخستين بار در تاريخ جمهوري اسلامي، رييس مجلس رياست جلسه استيضاح را برعهده نداشت. علي لاريجاني هم شايد مي‌دانست كه تكليف نهايي اين جلسه چيست. خبرهايي كه روزهاي قبل در مجلس پيچيده بود حكايت از توافق طيف منتقدان مجلس براي دادن راي منفي به استيضاح فاني داشت. آن هم با اين اميد كه نوبت استيضاح بعدي به نام عباس آخوندي باشد و آنها بتوانند از كارت خود در آنجا استفاده كنند. اين گمانه زماني تقويت شد كه محمدقسيم عثماني، يكي از موافقان استيضاح نيز در نطق خود به تلاش «برخي جريانات» براي راي نياوردن استيضاح اشاره و ابراز اميدواري كرد كه «اين تلاش در جهت همدلي و همزباني و بهبود اوضاع باشد؛ نه اينكه بخواهند زمينه را براي استيضاح وزيران ديگر فراهم كنند.» جلسه استيضاح وزير آموزش و پرورش هيچ نشاني از هيجان يك استيضاح جدي را نداشت. نمايندگان حاضر بيش از آنكه دل به شنيدن سخنان موافقان و مخالفان استيضاح و دفاعيات وزير بدهند، مشغول رتق و فتق امور حوزه انتخابيه‌شان بودند. هر‌چه باشد كمتر پيش مي‌آيد آنها وزرا و اعضاي كابينه را اينقدر راحت و بدون دردسر ببينند و وقت براي گفتن مشكلات‌شان داشته باشند. آنها هم از قبل مي‌دانستند تكليف استيضاح چه مي‌شود. اين‌گونه بود كه در گعده‌هاي صحن علني هم كمتر نشاني از بحث درباره استيضاح و سرنوشت علي‌اصغر فاني ديده مي‌شد.
نطق‌هاي موافق؛ نمايندگان گرفتار
جلسه با نطق استيضاح‌كنندگان وارد دستور كار شد. نطق‌هايي كه شروع آن نه شور چنداني داشت و نه توجهي را در مجلس برانگيخت. جباركوچكي‌نژاد نخستين ناطق موافق استيضاح بود و بعد از او به ترتيب، نادرقاضي‌پور، سيد‌مهدي موسوي‌نژاد، حامد قادرمرزي، فرهاد بشيري، محمد‌سعيد انصاري، محسن عليمرداني، محمود شكري و احمد آريايي‌نژاد پشت تريبون رفتند. نكته قابل توجه در سخنان همه اين استيضاح‌كنندگان تعريف و تمجيد آنها از شخصيت وزير آموزش و پرورش بود. آنها مي‌گفتند تنها مشكل‌شان اين است كه فاني توان اداره وزارتخانه را ندارد. در تمام مدت اين نطق‌ها اما صحن علني آرام و قرار نداشت. صندلي‌هاي رديف جلو كه محل حضور دولتي‌ها بود، لحظه‌اي خلوت نمي‌شدند. نمايندگان پر‌تعداد از صندلي‌اي به صندلي ديگر مي‌رفتند و گفت‌وگوهايي طولاني از اين وزير تا آن مقام دولتي در دستور كار آنها بود. چند بار تذكر ابوترابي‌فرد هم كه رياست جلسه را برعهده داشت راه به جايي نبرد. بعد از سخنان آريايي‌نژاد، نوبت علي‌اصغر فاني بود كه براي بيان توضيحاتش پشت تريبون بيايد. توضيحاتي كه باز هم با تجمع نمايندگان در جلوي صحن علني كمتر شنيده شد. محور دفاعيات ديروز وزير آموزش و پرورش ارايه گزارش او از عملكرد مالي مجموعه تحت امرش بود، عملكردي كه در مركز توجه استيضاح‌كنندگان قرار داشت. او در قسمتي از سخنانش اشاره كرد كه «رشد بودجه آموزش و پرورش در فاصله بين سال‌هاي 92 تا 94 از 3/5 دهم درصد رشد در سال 92 و 1/24 در سال 94 رسيده است كه اين غير از1350 ميليارد توماني است كه دولت براي اجراي رتبه‌بندي مصوب كرده يا بودجه‌هاي اضافي كه مجلس به تصويب رسانده است.» آماري كه در سخنان فاني بيش از هر‌چيز به چشم آمد روايت او از تعداد مدارس با جمعيت كم بود؛ 110 مدرسه با تنها يك دانش‌آموز و 4800 مدرسه با زير پنج دانش‌آموز.
مخالفان استيضاح؛ تقصير وزير نيست
از اين جا به بعد نوبت مخالفان استيضاح رسيد. مخالفاني از ميان چهره‌هاي اقتصادي مجلس؛ غلامرضا تاجگردون و غلامرضا مصباحي مقدم. انتخاب اين دو براي ارايه نطق در مخالفت با استيضاح بر عهده خود وزير بود و همين انتخاب اقتصادي هم به خوبي گواه بود كه سمت و سوي انتقادها رو به كجاست. اول غلامرضا تاجگردون، رييس كميسيون برنامه و بودجه بود كه پشت تريبون رفت. تمام حرف او اين بود كه با استيضاح و بركناري وزير آموزش و پرورش مشكلي حل نمي‌شود. چون به اعتقاد تاجگردون ريشه اصلي مشكلات مد‌نظر استيضاح‌كنندگان مسائل اقتصادي است كه علي‌اصغر فاني چندان در آن دخيل نيست. او در ابتداي سخنانش گفت: «استيضاح فاني پاسخ مناسبي به دغدغه فرهنگيان نيست. نتيجه نخواستن‌ها و نتوانستن‌هاي ديروز آموزش و پرورش را امروز فاني بايد پاسخگو باشد. » نوبت نطق وقتي به مصباحي‌مقدم رسيد، تذكرهاي او به نمايندگان قدري از سر و صدا و شلوغي صحن علني كم كرد. او نيز معتقد بود كه مشكلات اقتصادي اين وزارتخانه ربطي به مديريت علي‌اصغر فاني ندارد و ريشه آن بايد در سياست‌هاي غلط گذشته و وضعيت نامساعد اقتصادي كشور جست‌وجو شود. او اما در دفاعش از فاني، جايي هم براي بيان انتقادات در نظر گرفته بود و خطاب به او گفت: «وزارت آموزش و پرورش به خودي خود چنان پرمساله است كه مديريت آن فوق طاقت يك مدير است. شما نبايد با استفاده از افراد مورد شبهه و مساله‌دار به مشكلات بيفزاييد. اگر مجلس به شما راي اعتماد داد در انتصاباتي كه به عنوان مدير و مشاور داريد، تجديدنظر كنيد.»
آخرين نطق‌ها، پرحرارت‌ترين نطق‌ها
از اينجا باز هم نوبت به نطق موافقان رسيد، از صف استيضاح‌كنندگان هنوز دو نفر بايد پشت تريبون مي‌رفتند؛ محمد قسيم عثماني و سيد حسين نقوي حسيني. نطق‌هاي آنها قدري جلسه سرد استيضاح را جان داد؛ نطق‌هايي كه بر خلاف قبلي‌ها شور و حرارتي جدي داشتند. ابتدا نوبت محمد قسيم عثماني بود كه در حمايت از دولت در مجلس شهره است. او هم گفت به عنوان يك موافق دولت، وزير آموزش و پرورش را در سطح اين دولت نمي‌داند. عثماني هم اعتراف مي‌كرد كه مشكل اقتصادي آموزش و پرورش ناشي از وضعيت كل كشور است. اما انتقادش به فاني چيز ديگري بود؛ اينكه او چرا مسائل خود را با نمايندگان در ميان نمي‌گذارد و به مجلس گزارش نمي‌دهد. او مي‌گفت: «وزير بايد تحرك داشته باشد، فرياد بزند و يقه مجلس را بگيرد. هر قدر كه وزير در وضعيت اسفبار آموزش و پرورش دخيل است ما مجلسيان هم مقصريم. پس توپ را به هم پاس ندهيم. بايد ريشه‌اي به موضوع آموزش و پرورش بپردازيم. » سيد حسين نقوي حسيني اما دلايل ديگري هم براي استيضاح وزير داشت: «امروز رييس دانشگاه فرهنگيان كسي است كه اولا تحصيل‌كرده امريكا است و در تريبون رسمي در حضور نايب‌رييس مجلس شوراي اسلامي كه اتفاقا اينجا حاضر هستند، از آموزش و پرورش ايالات متحده در حضور معلمان و دانشجوياني كه فردا معلم خواهند شد، تمجيد مي‌كند. اين دليل اصلي استيضاح فاني است.»
آخرين دفاع براي ادامه راه
سخنران پاياني جلسه هم باز وزير آموزش و پرورش بود. فاني در دومين نوبت دفاعيه‌اش ادامه گزارش خود از وضعيت آموزش و پرورش را توضيح داد سخن پاياني فاني هم اين بود كه «خدا را شاهد مي‌گيرم با تمام وجود در اين مدت 22 ماه تمام توان خود را در حد توان معطوف حل مشكلات وزارتخانه‌اي كردم كه به آن عشق مي‌ورزم و معتقدم آموزش و پرورش ستون فقرات كشور است و معلمان ستون فقرات آموزش و پرورش هستند و اگر اين توفيق را داشته باشم كه در كنار آموزش و پرورش بمانم، خوشحال و شاد خواهم بود و اگر با راي نمايندگان استيضاح شوم نيز خدا را شكر خواهم كرد. » اين سخنان نهايتا نمايندگان را قانع كرد تا فاني را در سمت خود ابقا كنند. 76 راي موافق، 167 راي مخالف و 13 راي ممتنع نتوانست فاني را از تركيب كابينه يازدهم جدا كند.