نرگس رسولي |19 مردادماه سال گذشته ساعت 9:20 دقيقه صبح بود كه صداي هولناك برخورد هواپيماي آنتونف شركت هواپيمايي سپاهان با ديوارهاي منطقه نظامي اطراف فرودگاه مهرآباد ترس از «سقوط» را دوباره با پروازهاي ايراني قرين كرد؛ اتفاقي كه بعد از 11 ماه بالاخره مسوولان هوايي كشور را وادار به واكنش كرد.
آخرين روز از هفته گذشته بود كه بالاخره جهانگيريان، رييس سازمان هواپيمايي كه در دو سال گذشته انتقادات زيادي را با خود همراه كرده بود استعفاي خود را تقديم عباس آخوندي، وزير
راه و شهرسازي كرد و با موافقت وي رسما معاونت هوايي اين وزارتخانه خالي شد.
در خبرهاي منتشر شده در خصوص استعفا يا بركناري جهانگيريان يكي از دلايل موضوع سقوط 11ماه پيش آنتونف سپاهان است.
11ماه پيش و در زماني كه همگان چشم انتظار واكنشي منطقي از مسوولان هوايي ايران بودند نه خبري از عذرخواهي روساي سازمان هواپيمايي منتشر شد نه يكي از مديران استعفاي خود را تقديم وزير
راه و شهرسازي كرد. اما خبرهايي كه از اين سقوط به گوش مي‌رسيد نواقصي از سوي سازمان هواپيمايي كشوري را گوشزد مي‌كرد. اخباري از عدم تاييد دو كارشناس هوايي براي پرواز هواپيماهاي آنتونف و تغيير آن دو مدير تا انتقادات گسترده براي پرواز هواپيماهايي كه اما و اگرهاي زيادي داشتند.
آنتونف هرچند همانند توپولف‌هاي روسي در ذهن ايراني‌ها مخوف نبودند اما دست‌كمي هم از اين هواپيماها نداشتد و در روزگاري كه بحث‌ها برسر گشايش تحريم‌هاي هوايي ذهن‌ها را متوجه هواپيماهاي اروپايي كرده بود سقوط آنتونف پرحاشيه موجب سياه شدن پرونده‌هاي روسي شد.
ماجراهاي آنتونف- 140 زماني پرابهام‌تر شد و نوك پيكان ابهامات رابه سمت جهانگيريان، رييس مستعفي سازمان هواپيمايي نشانه رفت كه كمي بعد از سقوط اين هواپيما گزارش‌ها حكايت از بركناري دو كارشناسي داشت كه چند ماه قبل از حادثه 19 مردادماه سال 93 در گزارشي به جهانگيريان از عدم ايمن بودن اين هواپيما هشدار داده بودند و خواستار عدم پرواز اين هواپيما شده بودند.
شايد اين همان دليلي بود كه در آن زمان برخي از نمايندگان مجلس پيگير تغيير در رياست‌سازمان هواپيمايي كشوري شدند برخي ديگر پا را فراتر گذاشته و به دنبال استيضاح و بركناري آخوندي، وزير راه افتادند.
در آن زمان انتظار مي‌رفت پس از وقوع سانحه به دلايل متعددي كه مقامات وزارت راه به خوبي نسبت به آن آگاهي دارند، تغييراتي در سطح رييس سازمان هواپيمايي و معاونت استاندارد پرواز اين سازمان شكل بگيرد. شايد مهم‌ترين دليل براي اين تغييرات موضوع بركناري كارشناساني بود كه درسازمان هواپيمايي راي به ناايمن بودن آنتونف- 140 دادند و از كار روي اين پروژه بركنار شدند. به اين اتفاق مهم اضافه بار هواپيما هنگام برخاستن از زمين و دماي نامناسب براي پرواز هم كه اضافه شود دلايل لازم و كافي براي اعمال تغييراتي درسازمان هواپيمايي به دست مي‌آمد. اما گويا وزير راه وشهرسازي ترجيح مي‌داد اين تغييرات را اعمال نكند اما نماينده‌هاي مجلس نسبت به اين سقوط سكوت نكردند و بعد از عدم واكنش وزير به فكر سوال‌پرسي در اين مورد از خود آخوندي شدند.
موضوعي كه به يكي از دلايل اصلي استيضاح آخوندي مبدل شد و موجب شد تا همواره يكي از گزينه‌هاي اصلي استيضاح وي عدم بركناري يا پاسخگويي صحيحي در مورد اين پرواز باشد. به اين ترتيب يك از اهرم‌هاي فشار روي آخوندي دوست قديمي وي جهانگيريان بود كه متاسفانه در موضوع آنتونف- 140 نتوانسته بود گزارش صحيحي از علت حادثه ارايه كند و گره اين پرونده را كورتر كرده بود.
به گونه‌اي كه حتي اظهارات وي در ساعات اوليه در مورد علت اين حادثه از سوي ساير خلبان‌هاي ايراني رد شد و موجب شد تا جهانگيريان بيش از پيش در مظان اتهام و كم‌كاري قرارگيرد. وي در نشست خبري خود در جمع خبرنگاران از كار افتادن يكي از موتورهاي آنتونف بعد از 2 ثانيه از شروع پرواز را دليل حادثه عنوان كرده بود اما در اين باره يكي از خلبانان به مهر، گفته بود: «از كارافتادن موتور ۲ ثانيه قبل از بلندشدن هواپيما امكان‌پذير نيست، زيرا در اين صورت خلبان مي‌تواند موتور بعدي را هم خاموش كرده و از «تيك آف» جلوگيري كند و هيچگاه يك خلبان چنين اشتباهي را مرتكب نمي‌شود كه با يك موتور به پرواز ادامه دهد؛ مگر اينكه خلبان در زمان «تيك آف» خواب بوده باشد كه چنين موضوعي هم امكان‌پذير نيست، بنابراين به نظر مي‌رسد كه يا موتور بعد از «تيك آف» از كار افتاده يا اينكه آلارم‌هاي هواپيما به درستي عمل نكرده‌اند.»
اين اظهارات در كنار گزارش بركناري دو كارشناس اين سازمان به علت عدم تاييد پرواز آنتونف موجب شد جهانگيريان بيش از هر كس ديگري در معرض اتهام قرار گيرد و فشار نماينده‌هاي مجلس براي بركناري وي يا استيضاح وزير شدت بيشتري گيرد.
موضوع ديگري كه موجب شد تا پرونده آنتونف بيش از ساير پرونده‌هاي سقوط هوايي پيگيري شود موضوعي بود كه از سوي قاضي محمد شهرياري، سرپرست دادسراي امور جنايي تهران به عنوان بازپرس ويژه در حال بررسي پرونده سقوط ايران- 140 منتشر شد. وي در گزارش خود گزارش‌هايي را كه خلبان مقصر اين حادثه عنوان شده بود را رد كرد و موجب شد تا نگاه‌ها متوجه راس سازمان هواپيمايي براي صدور اجازه پرواز اين هواپيما شود.
هرچند كه خبرها حكايت از نهايي شدن گزارش سقوط آنتونف توسط قاضي شهرياري دارد اما وي در گفت‌وگو با خبرنگار «اعتماد» با رد نهايي شدن اين گزارش سعي كرد تا ارايه گزارشات بيشتر در اين مورد را به زماني ديگر موكول كند تا موضوع بركناري جهانگيريان با اين موضوع تجميع نشود.
با اين حال با توجه به سابقه طولاني عدم رضايت روساي سازمان هواپيمايي در دولت هشتم براي پرواز آنتونف‌هاي 140 نفره به نظر مي‌رسد عدم گزارش دلايل اصلي اعلام اين حادثه به ايجاد حاشيه امن براي اين مدير هوايي باز مي‌گردد. البته جهانگيريان خود از مجريان ساخت هواپيماي 150 نفره است كه به سازمان هواپيمايي آمده و بعيد است از چند و چون عدم رضايت از پرواز اين هواپيما بي‌خبر باشد.
در عين حال يكي ديگر از دلايل بركناري جهانگيريان به موضوع عدم حضور وي در سازمان هواپيمايي بازمي‌گردد. وي كه از اساتيد دانشگاه صنعتي شريف است به علت حضور در كلاس‌هاي اين دانشگاه جزو معاونان وزير راه و شهرسازي است كه بايد براي وي از لفظ غيرقابل دسترس استفاده كرد چرا كه وي بيشترين زمان خود را در سر كلاس و تدريس به دانشجويان مي‌گذراند.
به هر حال با توجه به اينكه در 11 ماه گذشته سقوط اين هواپيما به يكي از دلايل اصلي سوال‌پرسي از وزير راه و شهرسازي مبدل شده بود به نظر مي‌رسد بعد از استعفاي جهانگيريان و حضور سرپرست جديد كمي از بار انتقادي روي وزير راه و شهرسازي كاسته شود.
با همه اين موارد يكي ديگر از موضوعات مورد توجه در بررسي تغييرات در يكي از معاونت‌هاي وزارت
راه و شهرسازي جايگزيني فرد جديد در اين سازمان است؛ موضوعي كه برخي نماينده‌ها پيش از اين مطرح كرده و حتي عنوان كرده بودند كه وزير راه به دليل عدم در اختيار داشتن گزينه جديد براي جايگزيني جهانگيريان دست به تغيير در اين معاونت خود نمي‌زند. با اين حال آخرين شنيده‌هاي خبرنگار «اعتماد» از جايگزين‌هاي احتمالي جهانگيريان حكايت از طرح گزينه‌هايي دارد كه قابل توجه هستند.
شنيده‌ها يكي از گزينه‌هاي پيش روي آخوندي را، پرورش، مديرعامل شركت هواپيماي جمهوري اسلامي ايران (هما) خبر مي‌دهد. با اين حال نزديكان وي از عدم پذيرش اين پست از سوي پرورش خبر مي‌دهند.
يكي ديگر از گزينه‌هاي آخوندي، دهقان مديرعامل، شركت فرودگاه امام (ره) است كه به نظر مي‌رسد وزير راه با اين انتخاب قصد دارد دوباره اين معاونت خود را در شرايط محك قرار دهد چرا كه دهقان در مدت مديريت خود در فرودگاه امام (ره) نتوانسته است كارنامه روشني از خود برجاي بگذارد و به نظر مي‌رسد حضور وي در سازمان هواپيمايي نمي‌تواند نويد‌دهنده روزگار خوش براي اين سازمان باشد. از سيد احمد مومني رخ، مديرعامل شركت فرودگاه‌هاي كشور در دولت دهم و از مديران بازنشسته صنعت هوايي نيز به عنوان يكي از گزينه‌هاي تصدي پست رياست سازمان هواپيمايي نام برده مي‌شود.