در نشست مشترك با وزير امور خارجه امريكا اعلام شد
استقبال اعراب از توافق هسته‌اي با ايران
سارا معصومي/ ديدار در اتاق طلايي. جان كري، وزير امور خارجه امريكا در دومين و آخرين مقصد از تور منطقه‌اي خود به دوحه، پايتخت قطر رسيد. ميزبان آقاي‌وزير همزمان ميزباني پنج عضو شوراي همكاري خليج فارس را هم بر عهده داشت. شورايي كه 34 سال پيش براي اجماع سياسي، نظامي و امنيتي با امضاي پنج كشور عربي حاشيه خليج فارس شكل گرفته بود امروز در اكثر پرونده‌هاي منطقه‌اي از عراق تا سوريه، از يمن تا پرونده هسته‌اي ايران دچار انشقاق فكري و اختلاف در رويه عملي است. پيش از نشست صبح روز گذشته مشترك ميان اعضاي شوراي همكاري خليج فارس و مهمان از واشنگتن آمده، شش وزير در شامگاه يكشنبه با هم ديدار كردند تا در خصوص موضوعات مورد بحث در ديدار با رييس دستگاه ديپلماسي امريكا به تفاهم رسيده و البته اندكي هم مواضع متفاوت خود در خصوص پرونده‌هاي مورد بحث را به هم نزديك‌تر سازند. گفته مي‌شود كه اصلي‌ترين چاشني سفر جان كري، بحث با اعراب در خصوص توافق هسته‌اي با ايران است اما در حاشيه وزير امور خارجه امريكا با همتاهاي عرب خود در خصوص سوريه، عراق و يمن هم رايزني‌هايي داشت. از دو سال پيش كه مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و 1+5 براي نخستين بار در 13 سال گذشته وارد فاز مذاكره در قالب زماني محدود براي رسيدن به توافق شد، زنگ‌هاي خطر در پايتخت‌هاي برخي از متحدان عرب امريكا در منطقه هم به صدا درآمد. شش كشور عرب از رونق گرفتن بازار سياسي و اقتصادي ايران واهمه دارند كه در دو سال گذشته دست بالا در بسياري از پرونده‌هاي منطقه‌اي را هم داشته است. دوشنبه با كري براي وزراي امور خارجه كشورهاي عضو شوراي همكاري فرصتي بود تا شش وزير بتوانند از نگراني‌هاي خود در خصوص تبعات توافق هسته‌اي بگويند و البته درخواست‌هاي جديد خود از واشنگتن را هم مطرح كنند. در چندسال اخير برخي از كشورهاي عربي منطقه با كوبيدن بر طبل ايران هراسي، پروژه‌هاي خريد نظامي خود از امريكا و كشورهاي اروپايي را پيش برده‌اند و البته باج‌هاي سياسي هم كه در ازاي موافقت با توافق هسته‌اي ايران از كاخ سفيد گرفته‌اند، قابل اغماض نيست. كري كه بخش اعظمي از وقت خود در سه هفته گذشته را مصروف فروش توافق هسته‌اي به مخالفان داخلي در امريكا كرده است، روز گذشته تلاش كرد وزراي عربي را كه در اتاق طلايي رنگ مذاكرات در دوحه گرداگرد او را گرفته بودند راضي كند كه به اين توافق و به رابطه جديد با ايران «بله» بگويند. خالد العطيه، وزير امور خارجه قطر با سخنان مقدماتي خود نشست وزرا را آغاز كرد. وي در مقام توجيه سياسي تشكيل چنين جلسه‌اي در قطر گفت: اين نشست در شرايط بسيار استثنايي و در ميانه چالش‌هاي بي‌شماري كه با آن روبه‌رو هستيم، برگزار مي‌شود. ما در اجراي تعهدهاي خود با چالش‌هاي بسياري روبه رو هستيم و به دنبال اين هستيم كه بتوانيم صلح، ثبات و امنيت را به كمك ايالات متحده به منطقه بازگردانيم. وزير امور خارجه قطر كه هفته گذشته ميزبان محمدجواد ظريف، همتاي ايراني خود بود در ادامه سخنانش بر اهميت عاري نگه داشتن منطقه از سلاح هسته‌اي تاكيد و همزمان اعلام كرد كه مساله استفاده صلح‌آميز از انرژي و تكنولوژي هسته‌اي هم از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. اين بخش از سخنان العطيه را بايد در چارچوب مقدمه‌چيني براي طرح موضوع توافق هسته‌اي ايران در نشست اعراب با وزير امور خارجه امريكا تفسير كرد. العطيه در ادامه در اين خصوص گفت: ما با اميدواري منتظر اجراي توافق هسته‌اي هستيم. اميدوار هستيم كه اين توافق به حفظ امنيت و ثبات در منطقه كمك كند. ما بر اهميت همكاري با ايران بر اساس قاعده حسن همجواري و عدم دخالت در امور داخلي يكديگر و حل صلح‌آميز مسائل تاكيد داريم. العطيه در ادامه سخنانش بر لزوم حل بحران‌ها در سوريه، يمن و عراق هم تاكيد داشته و همچنين شكايت مختصر اما تند و تيزي هم از فعاليت‌هاي اسراييل در منطقه كه مخل برقراري صلح است، داشت. العطيه با ابراز ناخرسندي از نحوه رفتار اسراييل با فلسطيني‌ها اعلام كرد كه اين رژيم بايد به محاصره غيرقانوني غزه پايان دهد. رييس دستگاه ديپلماسي قطر پيش از آنكه خبرنگاران و عكاسان اتاق محل برگزاري نشست را ترك كنند، گفت: از امريكا مي‌خواهيم كه براي به نتيجه رسيدن پروسه صلح تلاش بيشتري كند. اشاره به نام اسراييل در حالي انجام شد كه جان كري تل‌آويو را در ليست تور منطقه‌اي خود قرار نداده است. كري كه در حضور خبرنگاران سكوت كرده بود به اين بخش از سخنان العطيه تنها با تكان دادن مختصر سر جواب داد. وزارت امور خارجه امريكا در خصوص دلايل عدم سفر كري به تل‌آويو تاكنون سكوت اختيار كرده اما به نظر مي‌رسد كه اصلي‌ترين هدف كري از حضور در منطقه، زنده نگه داشتن تعهد اوباما به سران عرب در نشست ماه مه كمپ ديويد است. در اين نشست اوباما از پذيرفتن پيشنهاد برخي از رهبران كشورهاي منطقه‌اي مبني بر امضاي معاهده امنيتي مشترك ميان امريكا و كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس سر باز زد اما متعهد شد كه دامنه همكاري‌هاي امنيتي با كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس را در صورت توافق هسته‌اي با ايران وسعت بيشتري ببخشد . در ميان همكاري‌هاي وعده داده شده از سوي امريكا به اعراب منطقه مي‌توان به تعهد امريكا براي توسعه سيستم دفاع موشكي و واگذاري تجهيزات نظامي ويژه به شش كشور عضو شوراي همكاري نام برد.جان كري در تمام پاسخ‌هاي خود به پرسش‌ها در خصوص دغدغه اعراب از توافق هسته‌اي با ايران مي‌گويد كه دليل نگراني اعراب را درك مي‌كند اما بهترين راه براي رفع اين نگراني در خاورميانه، انعقاد توافقي با ايران بود كه احتمال دستيابي اين كشور به بمب اتمي را به صفر برساند. جان كري در نخستين مقصد تور منطقه‌اي خود يعني قاهره هم ادعا كرد كه توافق هسته‌اي براي امنيت منطقه و مصر بهتر از روزهاي بدون توافق خواهد بود. همزمان با حضور جان كري در قاهره و دوحه محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان با انتشار يادداشتي در چند روزنامه عربي از كشورهاي عربي خواست كه براي بهبود اوضاع در منطقه با تهران همكاري كنند. ظريف در اين مطلب تاكيد كرد كه توافق وين ضرري براي همسايگان نيست بلكه با اين توافق به بحران غيرضروري 12 ساله‌اي پايان داده شد. در حالي كه اصلي‌ترين سوژه نشست وزراي امور خارجه كشورهاي عرب، ايران اعلام شده بود اما ديدار سه‌جانبه بي‌سابقه‌اي نيز ميان وزراي امور خارجه روسيه، عربستان و امريكا در دوحه با محوريت تلاش براي پايان دادن به بحران سوريه تشكيل شد. وزير خارجه امريكا در كنفرانس خبري در دوحه گفت: امريكا فقط روي اجراي برجام تمركز كرده است. توافق هسته‌اي با ايران بر تقويت امنيت منطقه كمك خواهد كرد. ما به امنيت منطقه پايبند هستيم. دوستان ما در منطقه بايد بدانند كه برجام مانع مي‌شود ايران به توانمندي تسليحاتي اتمي دست پيدا كند. وزير خارجه امريكا در خصوص سوريه هم گفت: سوريه راه‌حل نظامي ندارد و بايد راه‌حل سياسي درباره آن در پيش گرفت. درباره يمن توافق كرديم كه بهترين گزينه براي حل بحران اين كشور ورود به مذاكرات و راه‌حل مسالمت‌آميز است.
امكان همكاري با ايران جز در مذاكرات هسته‌اي فراهم نشده است
جان كري در پاسخ به سوالي درباره تاثير توافق هسته‌اي با ايران بر همكاري اين كشور در خصوص حل مسائل منطقه‌اي از جمله سوريه، ادعاي پيشين خود را تكرار كرد و گفت: اول از همه بايد مطمئن شويم همه مسيري را كه ما به اين توافقنامه هسته‌اي رسيديم درك كرده‌اند. اين توافقنامه به هيچ‌وجه بر اساس انتظارات يا تفاهم درباره اينكه ايران در آينده چه كار خواهد كرد، نبوده است. برخي منتقدان مي‌گويند اين توافقنامه روي مسائلي كه ممكن است پنج يا 10 سال حل آنها طول بكشد تمركز ندارد. ما صرفا روي برنامه هسته‌اي ايران و احتمال اينكه ايران سلاح اتمي داشته باشد، تمركز كرديم. از اين رو آنچه در وين حاصل شد، توافقنامه‌اي هسته‌اي بود بدون اينكه هيچ تفاهم يا انتظاراتي درباره آنچه از ايران در رابطه با منطقه سر خواهد زد، ايجاد شود. فقط ما حرف‌هاي خود رييس‌جمهور روحاني و ظريف وزير خارجه ايران را شنيده‌ايم كه گفته‌اند اميدوارند و اين امكان وجود دارد كه اين توافقنامه در را به روي روابطي ديگر باز كند يا مسائل ديگر منطقه را حل كند. ما اين را نمي‌دانيم و روي آن هم حساب نكرده‌ايم. هدف ما اجراي كامل اين توافقنامه است و البته اميدواريم كه رفتار ايران بهتر شود. روشن است همه ما مي‌دانيم كه ايران از حزب‌الله، شبه‌نظاميان شيعه در عراق و حوثي‌هاي يمن حمايت مي‌كند و در مسائل ديگر منطقه مداخله دارد و ما با آن مخالفت كرده‌ايم و همچنان با آن مخالفت و مقابله مي‌كنيم و در آينده نيز با آنها مقابله و مخالفت خواهيم كرد. البته همه مي‌توانند اميدوار باشند كه ورق برگردد. اما ما خود را براي اين احتمال آماده كرده‌ايم كه اين اتفاق نيفتد. از اين رو ما هميشه تلاش مي‌كنيم ديپلماسي را ادامه دهيم. ما همچنين با دوستان و متحدان‌مان در منطقه همكاري مي‌كنيم تا مطمئن شويم حداكثر كار ممكن را براي جلوگيري از هرگونه اقدام غيرقانوني و بي‌ثبات‌كننده اين كشور در رابطه با دوستان و متحدان‌مان در منطقه انجام دهيم. امروز ما به‌طور خيلي خاص درباره راه‌هايي كه كشورها مي‌توانند ظرفيت خود را براي مقابله با چنين فعاليت‌هايي تقويت كنند، صحبت كرديم. همه كشورهايي كه در اين تلاش مشاركت دارند، يعني كشورهاي خليج (فارس) اميدوارند رفتار ايران تغيير كند. آنها اميدوارند كه ورق برگردد. اما ما بايد خود را براي اين احتمال آماده كنيم كه چنين نخواهد شد. من مي‌دانم كه امريكا هميشه آماده است از روش‌هاي ديپلماتيك استفاده كند اما فعلا در رابطه با سوريه و ديگر جاها، اين امكان فراهم نشده است.