گفت‌وگو با كمال طباطبايي درباره اهميت جايزه آستريد ليندگرن به بهانه نامزدي هدا حدادي در اين جايزه
فرصتی برای دیده‌شدن هنر ایران
جايزه آستريد ليندگرن در كنار اعتبار هنري‌اش از نظر مالي هم بسيار مهم است
مريم آموسا
در روزهایي كه مردم ايران همچنان متاثر از شرايط اضطراري جنگ 12 روزه در بهت و نگراني به سر مي‌برند، انتشار خبر نامزدي هدا حدادي و آرمان آرين از سوي شوراي كتاب كودك براي دريافت جايزه آستريد ليندگرن تا حدي سبب خرسندي جامعه فرهنگي و هنري كشور شد. جايزه‌اي گره خورده به نام نويسنده‌اي كه همواره باور خاصي به صلح و توجه ويژه‌اي به مسائل اخلاقي داشت و با سخنراني پرشوري با عنوان «خشونت، هرگز» هنگام دريافت جايزه صلح كتاب‌فروشان آلمان نزد اهالي هنر معروف است. او در اين سخنراني تاكيد كرد كه روند صلح را بايد از خانه خودمان آغاز كنيم. ما بايد فرزندانمان را با عشق و احترام تربيت كنيم، نه با خشونت و زور. كودكي كه والدينش به او محبت نشان مي‌دهند، ياد مي‌گيرد اين عشق را به دنيا هم منتقل كند. تاريخ نمونه‌هاي ترسناك زيادي از آنچه در غير اين صورت ممكن است رخ دهد، ارايه كرده است. شخصيت آدم‌ها پيش از پنج سالگي شكل مي‌گيرد و دولتمردان و سياستمداران هم از اين قاعده مستثني نيستند. اين بدان معناست كه حقوق كودكان بايد بالاترينِ اولويت‌ها باشد. در چنين شرايطي دريافت جايزه آستريد ليندگرن از سوي دو نماينده ايران، مي‌تواند نگاه‌هاي جهاني را به گونه ديگر متوجه ايران كند آن هم در دوره‌اي كه بيش از هر زماني فرزندان اين سرزمين و تمام ساكنان كره خاكي نياز به صلح را با تمام وجودشان لمس مي‌كنند. همواره تصويرگران ايراني در عرصه بين‌المللي شناخته شده و صاحب سبك هستند و اگرچه با آثار ماندگار و درخشانشان در عرصه ملي و بين‌المللي تلاش كرده‌اند كه به گنجينه فرهنگ و هنر ايران بيفزايند اما آنگونه كه بايد در كشور خود قدر نديده‌اند، اما همواره حضورشان در رويدادهاي فرهنگي و هنري بين‌المللي دستاورد خوبي براي ايران به همراه داشته است و زمان راه‌اندازي جايزه آستريد لينگرن، بارها نويسندگان و تصويرگران ايران به عنوان نامزد دريافت اين جايزه معرفي شده‌اند جايزه‌اي كه با ارزش ۵ ميليون كرون نه تنها نگاه مديران دولتي را نسبت به هنر تصويرگري ايران دگرگون مي‌كند، بلكه مي‌تواند راهگشاي ادامه كار ساير تصويرگران ايران باشد. هدا حدادي كه يكي از شناخته شده‌ترين تصويرگران ايراني در عرصه بين‌المللي است، تاكنون بيش از سه بار نامزد دريافت اين جايزه شده است، به اين بهانه با كمال طباطبايي تصويرگر كه تاكنون چهار دوره عضو هيات‌مديره انجمن تصويرگران ايران بوده گفت‌وگو كرديم.
به عنوان يك تصويرگر بفرماييد كه جايزه آستريد ليندگرن چرا مهم است؟
جايزه يادبود آستريد ليندگرن (ALMA)، بزرگ‌ترين جايزه جهان براي ادبيات كودك و نوجوان است كه به احترام آستريد ليندگرن، نويسنده سوئدي نام‌گذاري شده است. ارزش اين جايزه ۵ ميليون كرون است و از سال 2002 كه اين جايزه راه‌اندازي شده سالانه به يك يا چند برنده اهدا مي‌شود. نويسندگان، تصويرگران، داستان‌نويسان و مروجين كتابخواني واجد شرايط دريافت اين جايزه هستند و اين جايزه در واقع براي ترويج علاقه به ادبيات كودكان و نوجوانان طراحي شده است و تاكنون بارها نويسندگان، تصويرگران و مروجان كتاب كودك و نوجوان ايران براي دريافت اين جايزه نامزد شده‌اند و بسيار خوشحالم كه امسال دوست و همكار تصويرگرم هدا حدادي نامزد دريافت اين جايزه شده است.
دريافت اين جوايز چه تاثيري در روند كار هنرمند مي‌گذارد؟
همه اين جوايز به نوعي تشويق براي ادامه كار هنرمند و ساير كساني كه در اين رشته هنري فعاليت مي‌كنند، محسوب مي‌شود و همه انسان‌ها نياز به ديده شدن دارند و اين جوايز نوعي نوازش محسوب مي‌شوند و جامعه هنري ايران بيش از هر زماني نيازمند اين جنس نوازش‌ها است. جايزه آستريد ليندگرن در كنار اعتبار هنري‌اش از نظر مالي هم بسيار مهم است و به نظرم در جامعه‌اي كه دولتمردان به هنرمندانش بهايي نمي‌دهند دريافت اين جوايز مي‌تواند نگاه اين دولتمردان را متوجه هنرمندان و اهميت كار آنها بكند. اميدوارم كه امسال اين جايزه نصيب هدا حدادي و جامعه تصويرگر ايران بشود، چرا كه با دريافت اين جايزه كمك بزرگي براي خارج شدن جامعه تصويرگري از مهجوريت مي‌شود.
با توجه به اينكه هدا حدادي تاكنون سه بار نامزد دريافت اين جايزه شده، به نظر شما دريافت اين جايزه تا چه اندازه حق اوست؟
به نظرم هدا حدادي فارغ از اينكه دوست و همكار من است؛ هنرمند بسيار مهمي است و با آثار يگانه‌اش توانسته در عرصه جهاني نيز شناخته شده باشد. او سال‌هاست كه با ناشران خارجي همكاري دارد و در دنيا آثار و سبك منحصر به فرد او را مي‌شناسند. حدادي سال‌هاست كه روي فضاي شخصي خودش كار مي‌كند و توانسته با تكنيك شخصي‌اش، تصاوير بسيار منحصر به فرد و روياگونه‌اي را خلق كند. او در سال‌هاي اخير بخشي از تمركزش را روي تصوير‌سازي شعر شاعران ايراني گذاشته است و اتفاقا مجموعه‌هاي اخيرش هم با اقبال روبرو شده. به نظرم اتفاقا اين مجموعه اخير او مي‌تواند سهم بسزايي در معرفي شاعران پارسي‌گوي در جهان داشته باشد. من اميدوارم كه اين جايزه نصيب حدادي شود چون هم براي خود او و هم براي جامعه هنري ايران دريافت اين جايزه مهم است و حتي كمك مي‌كند كه روحيه مردم ايران در شرايط فعلي كمي بهبود پيدا كند.
طبعا موافقيد كه فرهنگ و هنر در شكل‌گيري جهاني كه در آن آدم‌ها شاهد تيره و تار شدن آسمانشان با بمب‌افكن‌ها و موشك‌ها نباشند، نقش روشني دارد.
بله، متاسفانه جهان امروز هر روز بيشتر به سمت جنگ پيش مي‌رود و اين موضوع زندگي و خلاقيت و آينده كودكان جهان را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد. تجربه ثابت كرده توجه به فرهنگ و هنر مي‌تواند كمك كند تا اين جهان معقول‌تر شود و ما تصويرگران همه در آثارمان تلاش مي‌كنيم كمك كنيم پيام صلح و دوستي به كودكان امروز و تصميم‌گیران آينده جهان برسد.
در ايران ما نويسندگان و تصويرگران بسيار خوبي داريم و تعدادشان كم هم نيست؛ اما متاسفانه ناشران ايراني بيشتر ترجيح مي‌دهند به ترجمه و انتشار كتاب‌هاي خارجي روي بياورند و كم پيش مي‌آيد كه به سمت انتشار كتاب‌هاي تاليفي روي بياورند. در چنين شرايطي فضاي كار كردن براي تصويرگران ما هر روز كمتر مي‌شود، البته در سال‌هاي اخير برخي گالري‌ها نسبت به نمايش آثار تصويرگران از خود اقبال نشان داده‌اند؛ اما با اين حال، سهم تصويرگران ايراني از بازار فرهنگي و هنري كشور بسيار ناچيز است؛ چرا؟
واقعيتش اين است كه هم ما پرتاب شديم به ته جهان و هر روز هم شرايط كار ما سخت‌تر از گذشته مي‌شود. خب تحريم‌ها دست ما هنرمندان را هم بسته است. به نظرم مولفان و تصويرگران ايراني توانايي اين را دارند كه كتاب‌هايي براي كودكان جهان توليد كنند و با تيراژ بالا به گوشه گوشه جهان راه يابد اما متاسفانه بازار نشر ما اين توانايي را ندارد و نمي‌خواهد پيشقدم شود. براي همين شرايط كار براي تصويرگران و نويسندگان كودك سخت است. اما با اين همه هستند تصويرگراني چون هدا حدادي و عليرضا گلدوزيان كه توانسته‌اند با ناشران خارجي كار كنند. به نظرم بي‌اعتنايي ناشران ايراني نه تنها به آينده تصويرگري ايران لطمه مي‌زند بلكه شرايطي را فراهم مي‌كند تا خوراك فرهنگي و تصويري خوبي به دست كودكانمان نرسد و اثرات و تبعات اين موضوع در آينده سرزمين ما نقش خواهد داشت.
آيا راهكاري براي ايجاد فضاي جديدي براي ارايه تصويرگران در كشور متصور هستيد؟
من و چند تن از دوستانم چند سالي است كه درصدد راه‌اندازي يك حراج هنري براي آثار تصويرگران هستيم كه بتواند نگاه جامعه را نسبت به اين رشته هنري متوجه كند و بازار خوبي نيز براي تصويرگران ايجاد شود.