توافق تجاري امريكا و بروكسل زمينه‌ساز صلح تجاري مي‌شود؟
«روز تاريك» اروپا!
نوشين محجوب
مقام‌هاي رسمي اتحاديه اروپا اين هفته پس از آنكه با طرحي براي توافقي تجاري موافقت كردند در موضع دفاعي قرار گرفتند، چراكه به ادعاي گروهي از ناظران طرح مورد اجماع به ضرر اروپا است. اين توافق تعرفه‌هايي ۱۵درصدي بر اكثر صادرات اروپا اعمال مي‌كند، درحالي كه تعرفه‌هاي خودروهاي امريكايي و برخي محصولات كشاورزي به صفر كاهش يافته است. در همين راستا، فرانسوا بايرو، نخست‌وزير فرانسه در شبكه‌هاي اجتماعي روز اجماع بروكسل و واشنگتن را روز «تاريك» براي اروپا خواند. يكي از وزراي فرانسوي نيز اين توافق را «نامتعادل» توصيف كرد و نماينده پارلمان اروپا از بلژيك با گرايش چپ‌گرا با تأسف نوشت: «چه بر سر اروپا آمد؟» پاسخ مقامات اتحاديه اروپا ساده است: اين موقعيت مي‌توانست به فاجعه‌اي تبديل شود و به جنگي تجاري تمام‌عيار منجر گردد. با اين حال، اين توافق بدتر از چيزي بود كه تقريبا هيچ‌يك از مقامات ارشد اتحاديه اروپا چند هفته پيش انتظارش را داشتند. دستيابي به اين نتيجه نيازمند تركيبي از امتيازدهي، ديپلماسي و حتي تملق بود.
چالش براي انتخاب گزينه بد و بدتر!
آسلاك برگ، پژوهشگر مركز اصلاحات اروپا در لندن، در گفت‌وگو با نيويورك تايمز درباره اجماع اروپا و امريكا درباره طرح تعرفه‌ها گفت: توافق كنوني شايد يكي از بهترين نتايجي بود كه اروپا مي‌توانست به دست آورد. به باور اين تحليلگر: «بسياري از واكنش‌هاي اوليه نشان داد كه گروهي اين توافق را شكستي سياسي و تحقيري براي اتحاديه اروپا مي‌دانند.» او در ادامه خاطرنشان كرد: «آيا اين همان چيزي است كه اتحاديه اروپا مي‌خواست؟ خير. آيا ايده‌آل است؟ خير. اما اگر اين توافق پايدار بماند- كه شرط بزرگي است- دست‌كم درجه‌اي از پيش‌بيني‌پذيري را فراهم مي‌كند.» چالش از دوم آوريل آغاز شد، بازه زماني كه ترامپ آن را «روز رهايي» ناميد. ترامپ در باغ رز كاخ سفيد تعرفه‌هاي جديد و اغلب سنگيني را اعلام كرد، ازجمله تعرفه ۲۰درصدي براي اتحاديه اروپا. با اين همه ماروش شفچوويچ، كميسر تجارت اتحاديه اروپا، روز دوشنبه در يك كنفرانس خبري اعلام كرد: «جهاني كه پيش از دوم آوريل وجود داشت، ديگر نيست.» او افزود: «ما ناچاريم خود را با شرايط جديد سازگار كنيم.» پيش‌تر اروپايي‌ها اميدوار بودند بتوانند اين نرخ را به شدت كاهش بدهند و حتي در صورت ناكامي، تلافي كنند. اما از همان ابتدا، هماهنگي ميان ۲۷ كشور عضو اتحاديه براي پاسخي متحد و قاطع دشوار بود، زيرا هر كشور براي حفاظت از صنايع كليدي خود لابي مي‌كرد.
پاشنه آشيل بروكسل
بعد از گذشت چند ماه، تهديدات تعرفه‌اي ترامپ شدت گرفت. او براي مدتي كوتاه تعرفه‌هاي ۵۰درصدي را مطرح كرد و سپس هشدار داد كه اگر اتحاديه اروپا به توافق نرسد، تعرفه‌هاي ۳۰درصدي اعمال خواهد كرد. در ابتدا، مقامات اتحاديه اروپا اين ارقام را صرفا تاكتيك‌هاي مذاكراتي مي‌دانستند. آنها از توافقي كه بريتانيا با ترامپ امضا و تعرفه‌هاي ۱۰درصدي را تثبيت كرد، انتقاد داشتند. به باور آنها، اتحاديه اروپا به عنوان اقتصادي بزرگ و تاثيرگذار، بايد اهرم فشاري براي دستيابي به توافقي بهتر مي‌داشت، اما پس از هفته‌ها مذاكرات دشوار با تيم مذاكره‌كننده امريكايي -كه شامل ۱۰ سفر تيم شفچوويچ به واشنگتن، به علاوه تماس‌ها و پيام‌هاي متعدد بود- مقامات تجاري اتحاديه اروپا به اين نتيجه رسيدند كه ترامپ درباره تهديدات خود جدي است. اين موضوع يكشنبه شب، زماني كه اورزولا فون در لاين، رييس كميسيون اروپا، بازوي اجرايي اين بلوك، با ترامپ در زمين گلفي در اسكاتلند ديدار كرد تا توافقي نهايي كند، كاملا روشن شد. ترامپ مدت‌ها بود كه از اصول دوحزبي اين كشور سرپيچي كرده و اتحاديه اروپا را دشمن و تجارت جهاني را سيستمي توصيف مي‌كند كه به زيان ايالات‌متحده وارد عمل شده است. او آماده بود تهديدات تعرفه‌اي خود را عملي كند، حتي اگر به معناي آسيب به روابط دو سوي اقيانوس اطلس باشد. در بهار، مقامات اروپايي اميدوار بودند تعرفه‌هاي كلي را به ارقام تك‌رقمي پايين، كه پيش از امسال رايج بود، كاهش بدهند. وقتي اين هدف غيرواقعي به نظر رسيد، آنها براي تعرفه ۱۰درصدي تلاش كردند. با روشن شدن جديت ترامپ در گفت‌وگوهاي متعدد با تيمش در هفته‌هاي اخير
-به ويژه با هاوارد لوتنيك، وزير بازرگاني و جميسون گرير، نماينده تجاري ايالات‌متحده- مذاكره‌كنندگان اروپايي به تدريج به سمت پذيرش اعطاي امتيازاتي در راستاي اهداف اصلي خود حركت كردند. تا اواخر هفته گذشته، مشخص شد كه آنها با تعرفه ۱۵درصدي، هم‌صدا با چند شريك تجاري ديگر امريكا، كنار خواهند آمد. مقامات اتحاديه اروپا در ابتدا براي حذف كامل تعرفه‌ها در دو سوي اقيانوس اطلس براي خودروها و محصولات صنعتي تلاش كردند، اما حالا صادركنندگان امريكايي از تعرفه صفر براي اين كالاها برخوردار خواهند شد، درحالي كه به گفته مقامات ارشد كميسيون اروپا صادركنندگان اروپايي با تعرفه ۱۵درصدي مواجهند.
شكافي كه عريان شد!
برخي سياستمداران اروپايي، به ويژه مقام‌هاي رسمي فرانسه، خواستار مقاومت بيشتر اين بلوك براي جلوگيري از تعرفه‌هاي بالاتر بودند. اتحاديه اروپا فهرستي از تعرفه‌هاي تلافي‌جويانه براي اعمال بر كالاهاي امريكايي تدوين كرده بود، اما در ماه آوريل براي ايجاد فرصت جهت مذاكره و سپس دوباره در همين ماه، اجراي تعرفه‌ها را به تعويق انداخت و هفته گذشته، طرح‌هايي براي اعمال تعرفه بر ۹۳ميليارد يورو از محصولات امريكايي، كه از ۷ آگوست اجرايي مي‌شد، نهايي شد. اما حالا انتظار مي‌رود با توافق جديد، اين اقدامات تلافي‌جويانه معلق شوند. به باور ناظران ناهماهنگي ميان كشورهاي اروپايي يكي از دلايل شكست و انفعال بروكسل بود. در آن بازه زماني و پس از آن، كشورهاي مختلف ديدگاه‌هاي متفاوتي درباره لزوم بررسي اقدامات شديدتر، مانند تحريم‌هاي تجاري عليه شركت‌هاي خدماتي امريكايي، داشتند.از همين رو چند صدايي ميان آنها عريان و دستيابي به اجماع نسبي دور از ذهن به نظر مي‌رسيد. با نزديك شدن به تاريخ اجراي تعرفه‌هاي ۳۰درصدي در اول آگوست، مقامات اروپايي به اين فكر افتادند كه اگراين تلافي به جنگ تجاري‌اي تمام عيار تبديل شود تا چه حد مي‌تواند زيان‌بارباشد. ترامپ بارها گفته بود كه اگر هر شريكي تعرفه‌هاي تلافي‌جويانه اعمال كند، او با تعرفه‌هايي به‌مراتب بالاتر پاسخ خواهد داد. اتحاديه اروپا اما همه اولويت‌هاي خود را حدف نكرد و درباره آنها عقب‌نشيني نكرد. به نوشته خبرگزاري سي‌ان‌ان، اين بلوك براي تغيير مقررات سختگيرانه‌تر خود درباره كسب و كارهاي ديجيتال، كه دولت امريكا به دنبال آن بود به هيچ توافقي تن نداد. علاوه بر اين، كشورهاي اروپايي با طرح پيشنهادي پذيرش محصولات كشاورزي حساس مانند مرغ و گوشت گاو موافقت نكردند. در همين راستا گروهي از كارشناسان در پاسخ به منتقدان برخي موفقيت‌هايي كه مقامات امريكايي اكنون جشن مي‌گيرند، مي‌گويند، طبيعتا افزايش خريد محصولات انرژي امريكا، احتمالا به هر حال رخ مي‌داد. اروپا پيش‌تر در حال متنوع‌سازي منابع سوخت خود از روسيه بود. شفچوويچ، كميسر تجارت اروپا، گفت كه انگيزه اصلس از حصول اين توافق - كه هنوز بسياري از جزييات آن بايد نهايي و اعلام شود - تنها به تعرفه‌ها محدود نبود. او گفت: «نمي‌توانم به همه جزييات مذاكرات با ترامپ بپردازم، اما اطمينان مي‌دهم كه موضوع فقط تجارت نبود.» شفچوويچ اشاره كرد كه مسائل امنيتي، اوكراين و روسيه نيز در اين مذاكرات نقش داشتند. اروپا سخت تلاش داشته تا ايالات‌متحده را در ناتو فعال نگه دارد، درحالي كه روسيه رويكردي تهاجمي‌تر در پيش گرفته و دولت امريكا تاكيد دارد كه كشورهاي اروپايي بايد هزينه‌هاي دفاعي بيشتري متحمل شوند. ترامپ گاهي در حمايت از اوكراين در برابر روسيه ترديد نشان داده است. به نوشته رويترز، در بازه زماني كه ايالات‌متحده به شريكي چالش‌برانگيزتر براي اروپا تبديل شده، اين توافق تعرفه‌اي درباره تعليق جنگي تجاري تمام‌عيار كه هر دو طرف را متضرر مي‌كرد، مي‌تواند موفقيتي قابل توجه باشد.با اين همه شفچوويچ گفت: «جنگ تجاري شايد براي برخي جذاب باشد، اما پيامدهاي جدي دارد.» اين توافق «جريان‌هاي تجاري را حفظ مي‌كند، مشاغل در اروپا را نجات مي‌دهد و فصلي جديد در روابط اتحاديه اروپا و امريكا مي‌گشايد.» او نگفت كه اين فصل لزوما روشن‌تر خواهد بود يا خير.