ثبت جهاني سه روستاي ايراني برای گردشگری
انوشيروان محسني‌بندپي
ثبت جهاني سه روستاي ايراني، يعني كندلوس در مازندران، سهيلي در جزيره قشم و شفيع‌آباد در كرمان، در فهرست «بهترين روستاهاي گردشگري جهان» از سوي سازمان جهاني گردشگري ملل متحد (UN Tourism)، رخدادي فراتر از يك افتخار نمادين است. اين دستاورد، تجلي يك مسير تازه در مديريت گردشگري ايران است؛ مسيري كه بر توسعه انسان‌محور، حفظ اصالت فرهنگي و تقويت تعاملات جهاني از رهگذر فرهنگ و هويت محلي استوار است. امروز كه جهان گردشگري به دنبال پايداري، بوم‌گرايي و بازگشت به ارزش‌هاي انساني است، ايران با چنين انتخاب‌هايي بار ديگر نشان داد كه ميراث زنده و روستاهايش ظرفيت آن را دارند تا نقش‌آفرين در آينده گردشگري جهاني باشند.
كندلوس؛ سرزمين حافظه و دانش بومي در دل البرز- در دل كوه‌هاي البرز و ميان دره‌هاي سرسبز نوشهر، روستاي كندلوس با تاريخ و فرهنگي هزارساله قرار دارد؛ جايي كه طبيعت و تاريخ در هم تنيده‌اند. كندلوس، نماد پيوند ميان اصالت و نوگرايي است. اين روستا كه به واسطه موزه مردمي و ماندگار خود - نخستين موزه روستايي جهان - شهرت دارد، گنجينه‌اي از آثار فرهنگي، ابزارهاي سنتي، اسناد تاريخي و يادگارهاي زندگي روستايي ايران را در خود جاي داده است. اما ارزش كندلوس صرفا در قدمت يا زيبايي‌اش نيست؛ در نگاه آگاهانه مردمش به گردشگري است. ساكنان اين روستا با ايجاد مزارع گياهان دارويي، اقامتگاه‌هاي بوم‌گردي و توليد محصولات ارگانيك، توانسته‌اند اقتصاد محلي را با حفظ محيط زيست درآميزند. ثبت جهاني كندلوس پيامي روشن به جهانيان مي‌دهد: توسعه فرهنگي تنها با مشاركت مردم و پاسداشت ميراث ناملموس ممكن است. كندلوس به درستي نماينده روح خلاق و فرهنگي شمال ايران در عرصه جهاني است.
سهيلي؛ نگين سبز خليج‌فارس و الگوي زيست پايدار ساحلي- در جنوبي‌ترين نقطه كشور، در جزيره قشم، روستاي سهيلي با نگاهي آينده‌نگرانه و در عين حال ريشه‌دار در سنت، توانست جايگاه خود را در فهرست جهاني گردشگري ثبت كند. اين روستا در مجاورت جنگل‌هاي دريايي حرا قرار دارد؛ يكي از بكرترين و زيباترين زيست‌بوم‌هاي منطقه خليج‌فارس. در سهيلي، تعامل انسان و طبيعت معنايي تازه يافته است. مردم روستا با درك عميق از ارزش اكولوژيك محيط اطراف خود، به گردشگري كم‌اثر و دوستدار طبيعت روي آورده‌اند؛ قايق‌هاي بي‌صدا، اقامتگاه‌هاي چوبي سنتي، غذاهاي محلي مبتني بر محصولات دريا و بازارچه‌هاي صنايع دستي زنان روستا، نماد اين توازن زيباست. ثبت جهاني سهيلي به جهان نشان داد كه توسعه گردشگري در جنوب ايران نه از مسير ساخت‌وسازهاي سنگين، بلكه از مسير حفظ بافت فرهنگي و ترويج سبك زندگي ساحلي بومي مي‌گذرد. سهيلي، الگوي موفقي از اقتصاد مقاومتي فرهنگي است؛ جايي كه دريا، فرهنگ و گردشگري در يك هماهنگي كم‌نظير به حيات خود ادامه مي‌دهند.
شفيع‌آباد؛ دروازه كوير و احياي حيات در دل خاك و باد- در شرق استان كرمان، در مسير شهداد به نهبندان، روستاي شفيع‌آباد قرار دارد؛ روستايي كه در مجاورت كلوت‌هاي شهداد، يعني شگفت‌انگيزترين پديده زمين‌شناسي جهان واقع شده است. شفيع‌آباد را مي‌توان روستاي بقا و باززايي ناميد. مردمانش در دل كوير، از دل خاك و آفتاب، اميد و حيات آفريده‌اند. كاروانسراي تاريخي شفيع‌آباد - يادگار دوره قاجار - و قنات زنده‌اي كه از ميان آن عبور مي‌كند، نماد درايت ايراني در سازگاري با طبيعت سخت كوير است. امروز اين روستا با حضور اقامتگاه‌هاي بوم‌گردي، جشنواره‌هاي محلي و صنايع دستي كويري، به مقصدي محبوب براي گردشگران داخلي و خارجي تبديل شده است. ثبت جهاني شفيع‌آباد تاكيدي است بر اينكه در ايران، حتي خشك‌ترين نقاط نيز مي‌توانند سرچشمه فرهنگ و زندگي باشند، اگر دانش بومي و مشاركت مردم در قلب برنامه‌ريزي قرار گيرد.
يك مسير مشترك؛ گردشگري به مثابه گفت‌وگوي تمدن‌ها- وجه مشترك اين سه روستا، درك عميق مردم از «ارزش فرهنگ» است. در هر سه منطقه، جامعه محلي نه در حاشيه، بلكه در مركز توسعه گردشگري ايستاده است. از زنان كارآفرين سهيلي تا هنرمندان كندلوس و جوانان كويري شفيع‌آباد، همه با توان خود روستا را زنده نگه داشته‌اند. اين همان چيزي است كه سازمان جهاني گردشگري به دنبال آن است: گردشگري مردم‌پايه، فرهنگي و پايدار. ثبت جهاني اين روستاها در حقيقت تاييدي بين‌المللي بر سياست‌هاي جديد ايران در حوزه گردشگري است، سياستي كه به جاي تمركز صرف بر مقاصد كلانشهري، بر توان محلي، فرهنگ و زيست بوم روستاها تكيه دارد.
نقش معاونت گردشگري؛ از ثبت تا بهره‌برداري فرهنگي- معاونت گردشگري كشور با همكاري استانداري‌ها، دهياري‌ها و بخش خصوصي، در سال‌هاي اخير برنامه‌اي راهبردي براي توسعه گردشگري روستايي در پيش گرفته است. ثبت جهاني اين سه روستا، حاصل تلاش جمعي و يك فرآيند علمي چند ساله است كه در آن شاخص‌هايي چون پايداري، مشاركت محلي، اصالت فرهنگي و كيفيت خدمات مورد ارزيابي قرار گرفته‌اند. اكنون در گام بعد، وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي، ماموريت دارد با اجراي برنامه‌هاي آموزشي، توسعه زيرساخت‌هاي سبز، بازاريابي بين‌المللي و تسهيل سرمايه‌گذاري خرد، زمينه بهره‌برداري عادلانه و پايدار از اين فرصت را فراهم كند.
پيامي براي جهان- ثبت جهاني روستاهاي كندلوس، سهيلي و شفيع‌آباد، پيامي از سوي ايران به جهان است كه فرهنگ زنده است كه اصالت در دل مردم جاري است كه توسعه بدون فرهنگ، ماندگار نيست. اين سه روستا، چهره واقعي ايران را بازنمايي مي‌كنند؛ ايراني كه در كوه و دريا و كوير، لبخند زندگي را حفظ كرده است. ايران سرزمين گفت‌وگو، زيبايي و انسانيت است و گردشگري، زبان گوياي آن در جهان امروز.
معاون گردشگري كشور