معاني ضمني مهمتر از معناي صريح
عباس عبدي
معاني ضمني و غيرمستقيم بسياري از گفتارها و رفتارها مهمتر از معناي مستقيم آنها هستند و ما نبايد خود را در هدف و معناي ظاهري آنها محدود كنيم. اخيرا دو نماينده انقلابي مجلس جملات تندي را عليه آقاي روحاني، رييسجمهوري سابق اظهار داشتند كه در نوع خود بيسابقه بود. يكي مدعي شد كه حسن روحاني، در مرگ فرزندش «مظنون» است و باوجود «ابهامها و پرسشهاي جدي» درباره اين پرونده، صلاحيت روحاني براي مسووليتهاي دولتي همچنان تاييد ميشود. او همچنين روحاني را متهم كرد كه در كنار اين ماجرا، «سفرهاي طولانيمدت به انگلستان» و «پرونده علمي بحثبرانگيز» داشته است. تمام اين موارد به ۲ و ۳ دهه پيش برميگردد و بهطور حتم همه جزييات آن براي ساختار سياسي ايران روشن بوده است. يك نماينده ديگر هم مدعي شد كه برخي اتهامات حسن روحاني در حد فساد فيالارض است و چنانچه به تمام اتهامات او رسيدگي شود احتمالا به چند بار اعدام محكوم خواهد شد وگفت كه مجلس هستم پرونده عليه روحاني را به قوه قضاييه داده است. آقاي روحاني حتما ميتوانند از خود دفاع كنند، هر چند بعيد ميدانم كه شكايت را مفيد بدانند، زيرا انتظار نميرود كه در اين موارد رسيدگيهاي متعارف صورت گيرد، بنابراين بنده نيز در مقام دفاع يا رد اين اتهامات نيستم؛ چون همانطور كه ابتدا نوشتم، معناي ضمني اين ادعاها براي من مهمتر از معناي آشكار آنهاست. اما معناي ضمني اين ادعاها چيست؟ اينكه در نظامي و ساختاري زندگي ميكنيم كه فردي ميتواند مظنون به قتل فرزندش باشد و اقداماتي در حد افساد فيالارض انجام داده .. در عين حال براي سالهاي طولاني در بالاترين سطوح مديريتي، شامل دبيري شوراي عالي امنيت ملي و نمايندگي رهبري در آن، مجمع تشخيص مصلحت، رياستجمهوري و... بوده و صلاحيت او در همه اين موارد تاييد شده است. در اين ساختار فردي وجود دارد كه از نظر نماينده مجلس آن مرتكب جرمي شده كه شايسته چند بار اعدام است، ولي نه تنها اعدام نميشود، بلكه اساسا پروندهاي هم براي او گشوده نميشود. معناي ضمني اين ادعاها بيش از آنكه تعريضي عليه آن فرد باشد، عليه ساختار است. بياييد فرض كنيم كه كسي ضد نظام و ساختار باشد و بخواهد آن را تخريب كامل كند و شواهدي را براي اثبات ادعاي خود بياورد. بهترين كار اين است كه فرد مجرمي را كه جرم او براي همگان اثبات شده، پيدا كند و نشان دهد كه او در مقامات بالاي آن نظام حضور دارد بدون اينكه مجازات شود. هنگامي كه عدالت يك سيستم تا اين اندازه بياعتبار شود، براي آن ساختار اعتباري باقي نميماند. اينجا به دو مساله حمله شده، يكي به آن فرد و ديگري به ساختاري كه آگاهانه او را به كار گرفته است. اهميت حمله به ساختار و نقد آن دهها و صد برابر نقد به فرد است. در واقع ميتوان گفت كه وجود افراد مجرم در چنين ساختاري نتيجه تبعيض قضايي و عدم رسيدگي به اتهامات چنين افرادي است. به علاوه فرض كنيد كه ثابت كرديم كسي مرتكب جرمي شده است. در اين صورت نميتوانيم از آن نتيجه بگيريم كه ديگران هم مرتكب جرم شدهاند. ولي اگر ساختاري تصميم بگيرد كه مجرمي را در بالاترين سطوح به كار بگيرد، معناي روشن آن، اين است كه بقيه افراد آن ساختار نيز ميتوانند در وضعيت اتهامهاي مشابه باشند. اگر اتهامزننده نيز خودش از درون سيستم و مثلا نماينده مجلس باشد، به معناي آن است كه او در درجه اول نادانسته خود را متهم كرده است. اتفاقا مخالفان سيستم و ساختار كه چنين اتهامي را به افراد درون سيستم ميزنند، هدفشان رسيدن به همين نتيجه است كه بگويند، همه افراد درون ساختار چنين هستند، ولي كساني كه خود را در موقعيت دفاع از سيستم و ساختار تعريف ميكنند، مصداق نشستن بر سر شاخ و بريدن از بن هستند كه با بريدن شاخه خودشان هم سقوط ميكنند. ولي فارغ از اين معناي ضمني، يك واقعيت مهم هم هست، اينكه مقامات مسوول و قضايي نيز با اين موارد برخوردي نميكنند. در حالي كه اگر كس ديگري اتهامات به مراتب كم اهميتتري را بگويد مورد بازخواست قرار ميگيرد. اگر سخنگوي محترم دستگاه قضايي در خصوص محتواي ضمني اين سخنان نمايندگان نظر دهد بسيار جالب خواهد بود. مثل آنان كه گفتند بالگرد آقاي رييسي يك حادثه نبوده، بلكه اقدامي برنامهريزي شده است. معناي ضمني اين حرف نيز در اصل اتهام دروغگويي يا عدم صلاحيت عليه ستاد كل نيروهاي مسلح بود ولي به اين اتهامات نيز رسيدگي نميشود.