حميد رضا خالدي/ قرار است كه امروز با برگزاري انتخاباتي علني، سرنوشت سومين رييس سالانه شوراي چهارم مشخص شود. رقابتي بين احمد مسجد جامعي و مهدي چمران، دو كانديدا و رقيب قديمي شوراي شهر از دو طيف اصلاح‌طلب و اصولگرا. انتخابات امسال گرچه شايد بي‌حاشيه‌تر ازانتخابات سال گذشته بوده باشد، اما ابهامي كه در مورد كانديدا شدن مسجد جامعي وجود داشت، باعث شد تا اين انتخابات هم مانند گذشته از حساسيت‌هاي خاص خود برخوردار باشد. اما اينها تنها حاشيه‌هاي انتخابات رياست شورا نبودند. راي خاكستري‌ها همچون دوره‌هاي قبل از ديگر موضوعات بحث برانگيز انتخابات رياست شوراي سوم بود. هادي ساعي، حسين رضا‌زاده و عباس جديدي (سه ورزشكار عضو شوراي شهر) به همراه الهه راستگو كه در چند دوره انتخابات‌هاي قبلي نشان دادند كه راي‌شان قابل پيش‌بيني نيست ولي بسيار تاثيرگذار است، آنها چهار گزينه‌اي هستند كه با توجه به آرايش 13 اصلاح‌طلب به 14 اصولگراي شوراي شهر، خواه‌ناخواه سرنوشت هر انتخاباتي را رقم خواهند زد. درست به همين دليل هم بوده كه به اذعان نمايندگان دو طيف اصلي شورا، هر دو جناح جلسات و رايزني‌هايي را با اين چهار نفر داشته‌اند تا شايد موفق به جلب نظر آنها براي راي دادن به كانديداي طيف مورد نظرشان بشوند. از سويي انتخابات رياست شورا در چند سال اخير به قدري مهم و حساس شده كه به گفته برخي اعضاي شوراي شهر، نمايندگان منصوب به شهرداري هم تلاشي مضاعف را براي جلب نظر برخي اعضا به سمت كانديداي مورد نظر خود، آغاز كرده‌اند. محسن سرخو يكي از همين اعضا بود كه در جلسه گذشته شوراي شهر طي تذكري با ذكر اينكه برخي افراد با حضور در صحن علني در روز انتخابات به رايزني براي جمع كردن آرا به نفع كانديداي مشخص مي‌پردازند، خواستار جلوگيري از حضور اين افراد در جلسه انتخابات رياست شورا شد. حالا اينكه اين انتخابات چگونه و چطور برگزار خواهد شد و چه كسي در نهايت سكاندار هدايت شورا درسال سوم آن خواهد شد، موضوعي است كه تا ظهر امروز و اتمام برگزاري انتخابات مشخص خواهد شد.
اما براي ما، برگزاري انتخابات رياست شورا بهانه‌اي بود براي گفت‌وگو با شهرداري كه تجربه كار با نخستين شوراي شهر تهران را در كارنامه خود دارد. محمد حسن ملك‌مدني، پنجاه و سومين شهردار تهران، به قول خودش حرف‌ها و انتقادهاي زيادي به عملكرد مديريت شهري دارد. چه به شهرداري و چه به شوراي شهر. اما در يك كلام معتقد است كه شوراي شهر تهران نه تنها نتوانسته دردي از مردم پايتخت را حل كند كه حتي برمشكلات آنها اضافه هم كرده است.
آقاي ملك‌مدني، دوره شهرداري شما مصادف بود با آغاز به كار شوراها و فعاليت دور اول شوراي شهر. يعني شما به عنوان بالاترين مقام ارشد مديريت شهري تجربه كار با شوراي شهري را داشتيد كه بي‌تجربه بود و نوپا. به عنوان شهردار تهران، عملكرد شوراي شهر آن زمان با شوراي شهر امروز را چگونه با هم مقايسه مي‌كنيد؟
فرقي نمي‌كند. به نظر من هيچ كدام سود چنداني براي شهر و شهروندان نداشته و ندارند. يعني بيشتر شوراي «شهرداري» هستند تا شوراي «شهر». يعني با اين شرايط، كاري از دست‌شان برنمي‌آيد.
با كدام شرايط؟
منظورم تعداد اعضاست. اين تعداد اعضا براي شهر تهران بسيار كم هستند. چه آن زمان كه 15 نفر بودند و چه امروز كه 31 نفر هستند. اين تعداد كم، باعث مي‌شود تا تمايلات شخصي و فردي جايگزين نيازهاي شهري و مطالبات شهروندان شود. اما اگر تعداد اعضا چيزي حدود 100 عضو بود، وضعيت فرق مي‌كرد. آن‌وقت مي‌توانستند فراكسيون‌هايي را شكل دهند و در قالب آنها كاركنند. الان هر كدام از مناطق تهران به اندازه يك شهر در مركز يك استان وسعت و جمعيت دارد. خب چرا نبايد هر كدام از اين مناطق نمايندگان مختص به خود را براي اداره شهرشان داشته باشند. بزرگ‌ترين مشكل شهر تهران اين است كه در شوراي شهر تهران، اين «افراد» هستند كه تصميم‌گيرنده هستند نه يك طرز فكر و تفكر.
با اين وضعيتي كه شما توصيف كرديد و مساله وابستگي شوراي شهر به شهرداري، به نظر نمي‌رسد شوراي شهر قادر باشد به نحوي مناسب از پس وظايف خود در «نظارت» برعملكرد شهرداري برآيد.
دقيقا. در چنين سيستمي اصلا نظارتي شكل نمي‌گيرد كه بخواهيم در مورد كيفيت آن اظهارنظر كنيم. چرا؟ چون اصلا برنامه‌اي وجود ندارد كه نظارت معنا پيدا كند. دراين سيستم مريض، كافي است كه يكي از اعضاي شورا به سمت شهرداري كشيده شود تا وضعيت شهرداري مستحكم شود يا برعكس كافي است كه يكي از اعضاي طرفدار شهرداري به سمت جناح رقيب برود، تا وضعيت شهرداري متزلزل شود.
پس به نظر شما شوراها نتوانسته‌اند در حد واندازه وظايف قانوني خود عمل كنند؟
بله. در سيستم فعلي مردم «حذف» مي‌شوند. نه تشكيلات شهرداري و نه ساختار شوراي شهر، هيچ يك مشاركت‌پذير نيستند. چون ساختارشان از ابتدا اينچنين شكل گرفته است. در چنين شهري ما نمي‌دانيم چه بايد بكنيم و تكليف‌مان چيست ؟ دراين سيستم، نظر مردم اصلا مهم نيست، بلكه دراين روش، گروهي از مديران شهري خودشان دور هم جمع مي‌شوند و با توجه به منافع شخصي و حزبي‌شان براي شهرتصميم مي‌گيرند. بدين‌ترتيب اعضاي شوراي شهر براساس منافع مادي و غير‌سياسي‌شان تقسيم‌بندي مي‌شوند و منافع مردم چندان در نظر گرفته نمي‌شود.
درچنين شرايطي چه بايد كرد و تكليف چيست؟ يعني شما مي‌گوييد بايد شوراها را تعطيل كرد؟
نه. ولي بايد در نحوه انتخاب اعضاي آنها و قوانين آنها تجديد نظر كرد. اگر ابتدا انتخابات محله‌اي و در مرحله بعد انتخابات منطقه‌اي و در نهايت انتخابات شهري برگزار شود، مي‌توان شوراي شهري را به وجود آورد كه حقيقتا از دل خود مردم باشند و براي شهروندان و منافع‌شان كار كنند. همچنين اگر اعضا وابسته به حزبي باشند، آن وقت مي‌توان روي آنها نظارت داشت. يعني حزب‌شان از آنها جواب بخواهد. ولي الان فردي براي چهار سال شوراي شهر انتخاب مي‌شود و هيچ كس هم بر عملكردش نظارت ندارد. اگر هم بد عمل كنند، مردم نمي‌توانند از آنها جواب بخواهند. اين خيلي براي مردم نااميد‌كننده است. ولي واقعيت اين است كه ما در شهري زندگي مي‌كنيم كه به دليل ضعف مديريت شهري و عدم نظارت مناسب شوراي شهر نه تنها از مشكلات آن كاسته نمي‌شود كه، روز‌به‌روز بيشتر و بيشتر بر مشكلاتش افزوده خواهد شد. اين است دستاورد نظارت شوراي شهر ما. شهري پر از مشكلات و دغدغه‌هاي كوچك و بزرگ.
الان بيش از يك دهه است كه رياست شوراي شهر به طور پيوسته در دست يك نفر است. امروز، روز انتخاب رياست شوراست و همان‌طور كه مي‌دانيد، اين عضو شورا نيز براي بار ديگر، خود را براي اين پست كانديدا كرده است. به عنوان يك مدير كهنه‌كار شهري، عملكرد وي را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
(چند ثانيه‌اي سكوت مي‌كند. گويا به دنبال جملاتي براي بيان مقصود خود مي‌گردد.) ولله چه بگويم. بگذاريد اين‌گونه مقصودم را بيان كنم. اعضاي شوراي شهر نمايندگان و منتخبين مردم هستند. كدام يك از شوراها تاكنون چشم‌اندازي از برنامه‌ها و طرح‌ها و دغدغه‌هاي شهر و مديريت شهري ترسيم و ارايه كرده‌اند؟ رياست شورا مي‌تواند و بايد قادر باشد خط‌مشي شورا را مشخص و ترسيم كند. ولي آيا واقعا چنين بوده است؟ آنچه ما از شوراي شهر مي‌بينيم، بيشتر بحث‌هاي حاشيه‌اي است. هيچ كدام از اين بحث‌هايي كه در شورا مطرح مي‌شود پشت‌شان منافع «شهروندان» وجود ندارد. دراين بين تنها چيزي كه قرباني مي‌شود خود شهر و شهروندان است. با اين وضعيت شوراهاي شهر هيچ سود و منفعتي براي شهر ندارند بلكه محملي هستند براي تامين منافع يكسري از شهروندان خاص اين شهر.
انتخابات امسال تفاوتي با سال‌هاي گذشته ندارد
ابوالفضل قناعتي٭ امروز، روز برگزاري انتخابات رياست سومين سال شوراي شهر است. معمولا برگزاري انتخابات شوراها، روال مشخصي است. روالي كه براساس قانون انجام مي‌شود. البته تصميم‌گيري در مورد جزيياتي چون علني يا غيرعلني بودن برگزاري جلسه انتخابات برعهده هيات رييسه گذاشته شده است. برهمين اساس، هيات رييسه فعلي شورا ابتدا تصميم گرفت تا به چند دليل، انتخابات را به صورت غيرعلني برگزار كند. اول اينكه مي‌خواستند تا انتخابات در فضايي آرام برگزار شود. از سويي نوع چيدمان صندلي‌ها به گونه‌اي است كه اين احتمال وجود دارد خبرنگاران يا حاضران در سالن بتوانند راي اعضا را ببينند و از آنها مطلع شوند. به همين دليل تصميم گرفته شد تا جلسه بدون حضور خبرنگاران برگزار شود. اما اعتراض خبرنگاران و نامه‌اي كه چند نفر از اصلاح‌طلبان براي ما نوشتند و در آن خواستار برگزاري علني جلسه انتخابات رياست شورا شده بودند درنهايت ما را برآن داشت تا براي احترام به نظرات خبرنگاران و همكاران، انتخابات را به سه‌شنبه موكول كنيم. اما درسبك و سياق برگزاري آن تغييري رخ نخواهد داد و اين انتخابات هم مانند همان انتخابات سال‌هاي قبل برگزار خواهد شد. از سويي دغدغه‌هايي در مورد حضور افراد غيرمرتبط در صحن راي‌گيري و رايزني با اعضا وجود داشت كه به همين دليل در اين دوره اعلام كرديم ماموران حراست كاملا مراقب حضور افراد غيرمرتبط و رايزني آنها با اعضا باشند. در همين راستا هيچ يك از افراد حاضر در سالن اجازه ورود به قسمتي را كه نمايندگان نشسته‌اند ندارند و نمي‌توانند از پشت ديواره‌ها و گيت‌ها با اعضا رايزني و صحبت كنند. اما غير از اين موارد محدوديت ديگري براي حضور در صحن شورا و برگزاري انتخابات وجود ندارد. انتخابات هم با حضور حداقل 21 نفر از 31 عضو شورا برگزار خواهد شد. البته در دور قبل و سال گذشته، آقاي مسجد جامعي در اقدامي ستودني، جلسه انتخابات را به گونه‌اي اداره كردند كه همه اعضا در راي‌گيري حاضر باشند و بعدها شايبه‌اي به وجود نيايد. ما هم تمام تلاش خود را به كار مي‌بريم تا امروز و در جريان برگزاري انتخابات اخير اين رخداد دوباره تكرار شود و راي‌گيري با حضور تمام اعضا انجام شود. در واقع يكي ديگر از دلايلي كه باعث شد تا انتخابات از روز يكشنبه به سه‌شنبه موكول شود همين موضوع بود. چرا كه تعدادي از اعضا در مسافرت بودند و به جلسه روز يكشنبه نمي‌رسيدند اما اعلام كرده بودند كه در روز سه‌شنبه حضور خواهند داشت. همچنين از سال قبل قرار بود كه انتخابات به صورت الكترونيكي انجام شود، اما به دليل تكميل نبودن نرم‌افزار در دست طراحي، اين اتفاق رخ نداد و گويا هنوز هم اين نرم‌افزار به دليل اختلافي كه با پيمانكار آن وجود دارد، تكميل نشده و قابل استفاده نيست. بنابراين، اين انتخابات هم به همان شيوه سنتي آن برگزار مي‌شود و دليلي براي حساس شدن آن وجود ندارد. اميدواريم انتخابات رياست شورا، امروز هم مانند سال‌هاي گذشته، بدون هيچ مشكلي برگزار شود و نتيجه آن هرچه بود به نفع شهر و شهروندان باشد. ٭ عضو هيات رييسه شوراي شهر