قاسم منصورآل كثير/ شهر باستاني شوش روزگاري مركز برخورد دو تمدن مهم بوده كه هريك به سهم خود در ديگري تاثير داشته است، يكي تمدن بين‌النهرين و ديگري تمدن عيلام و قرار گرفتن اين منطقه در شمال خليج فارس و نيز همسايگي با بين‌النهرين در پيدايش اين وضع ويژه تاثير بسياري داشته است. شهري باستاني كه حدود دو ماه پيش به عنوان ميراث جهاني در فهرست ميراث جهاني يونسكو قرار گرفت. سايت‌هايي كه در اين فهرست قرار مي‌گيرند بر اساس كنوانسيون حفاظت از ميراث جهاني فرهنگي و طبيعي متعلق به تمام انسان‌هاي زمين، فارغ از نژاد، مذهب و مليت خاص، محسوب مي‌شوند و دولت‌ها موظف به حفظ و نگهداري اين آثار هستند. از همين رو حفاظت از اين آثار پس از ثبت در عين باقي‌ماندن در حيطه حاكميت كشور مربوطه، به عهده تمام كشورهاي عضو خواهد بود. درباره ثبت شهر باستاني شوش و اثرات اين اتفاق با تورج دريايي، استاد رشته «تاريخ ايران و جوامع فارس زبان» و از اعضاي هيات‌مديره مركز مطالعات ايراني در دانشگاه كاليفرنيا گفت‌وگو كرده‌ايم. از او تاكنون چندين كتاب و ده‌ها مقاله به چاپ رسيده و بخشي از آثار انگليسي او به فارسي نيز ترجمه شده است. مديريت پروژه «ساسانيكا»، ويراستاري نشريه «نامه ايران باستان» و انتشار مقالات در گاهنامه‌هاي مهم ايرانشناسي از ديگر فعاليت‌هاي اوست. وي هم‌اكنون استاد دانشگاه كاليفرنيا و رييس مركز ايرانشناسي «سموئل جردن» است.
ديدگاه شما نسبت به پروژه ثبت جهاني شوش چيست ؟
بسيار خوشحالم كه شوش به ثبت جهاني رسيده است. اين كار به خاطر زحمات دست اندركاران و ميراث كشور بوده است كه جاي قدرداني دارد. اميدوارم هر سال چندي ديگر از بناها و مكان‌هاي تاريخي ما ثبت جهاني شود و با اينكار مورد نظر همه و جهانيان قرار گيرد.
باوجود جهاني‌شدن شوش شاهد هستيم كه دانش مردم محلي نسبت به آثار تاريخي شهرشان چندان كه بايد باشد نيست، فكر مي‌كنيد دليل اين اتفاق چيست و بايد چه اقداماتي از سوي مسوولان محلي و كشور صورت بگيرد؟
من فكر مي‌كنم ميراث آن منطقه و سيستم آموزشي استان نخست بايد مسوول باشند و سعي در شناخت بناهاي تاريخ به خود مردم كنند. بروشور و كتاب‌هاي تاريخي و فيلم‌هاي كوتاه و ويديو همه مي‌توانند اثر گذار باشند. با اينكار هم احساس غرور و اهميت منطقه براي ساكنان ايجاد مي‌شود و سپس با آمدن توريسم كسب و كار مردم هم بيشتر رونق مي‌گيرد و مردم بومي مي‌توانند كمك بزرگي به پيشرفت اين موضوع كنند. البته بايد بگويم كه براي ديدن بناهاي تاريخي به نقاط متعددي از جهان سفر كرده‌ام و خيلي از شهروندان از بناهاي تاريخي خود بي‌خبر بوده‌اند. چه در اروپا و چه در آسيا و آفريقا. اين مشكل فقط در ايران وجود ندارد بلكه مشكلي است بين‌المللي.
با توجه به دامنه مطالعات و تحقيقات‌تان، از تجربه كشورهاي توسعه يافته همچون ايتاليا، يونان و... كه شهرهاي ثبت جهاني دارند، بگوييد؟
ببينيد تخصص من در اين باره نيست اما مي‌توانم بگويم كه در ايتاليا و يونان اهميت به‌خصوصي براي اين كار قايلند. يادمان نرود كه يونان يا ايتاليا مقدار زيادي از درآمدشان از توريسم و ديدن بناهاي تاريخي آنهاست. در حقيقت ثبت و نگهداري بناها در مقابل انبوه توريسم يكي از مسائل مهم است و در قبال آن پول هنگفتي از اين صنعت نصيب آنها مي‌شود. هر چه بيشتر بناها ثبت شوند به نفع همه هست. يادمان نرود در زمانه‌اي زندگي مي‌كنيم كه گروه‌هايي مانند داعش در حال نابودي بناهاي تاريخي هستند، اما نقاط ثبت شده مد نظر جهانيان است و در اخبار نيز انعكاس پيدا كرده است. اين موضوع به خوبي نشان مي‌دهد كه ثبت جهاني يك اثر تا چه حد مهم است بنابر اين با ثبت شوش همه بيشتر به آن توجه خواهند داشت و نمي‌توان آن را به آساني تخريب كرد.
برخي كارشناسان معتقدند با ثبت جهاني يك اثر و حضور گردشگران بسيار ممكن است آثار تاريخي آسيب ببيند.
آمدن توريسم هم مي‌تواند فرصت و هم تهديد باشد. اين بستگي دارد كه مسوولان چگونه با آن برخورد كنند و برنامه‌ريزي آنها چه باشد. به نظر من آمدن توريسم بسيار خوب و مهم است. هم براي كشور و هم براي مردم بومي بخصوص از لحاظ اقتصادي. ديد مردم جهان نيز درباره ايران كم كم تغيير مي‌كند. اما بايد مسوولان سعي كنند كمترين صدمه‌اي به بناها نرسد. اين مشكلي است كه بسياري از كشورها با آن روبه‌رو هستند. من اين مشكل را هم در مصر و هم در يونان ديده‌ام. آنهايي كه برنامه‌ريزي صحيح دارند موفق بوده‌اند و ما نيز بايد از آنها بياموزيم. اكنون ببينيد كه تخت جمشيد با مشكلي روبه‌روست كه آكراپوليس يونان هم با آن روبه‌روست. صدها هزار بازديد‌كننده و بنا در خطر تخريب تدريجي است. اين موضوعي است كه متخصصان مي‌توانند با آن رويارويي كنند.
شوش چه قدر در سطح بين‌المللي يا در دانشگاه‌هاي جهان شناخته شده؟
چون شوش در كتاب عهد عتيق آمده براي بسياري از امريكايي‌ها و مردم يهودي و مسيحي جهان جاذبه زيادي بايد داشته باشد. براي كساني كه تاريخ باستان را مطالعه كرده‌اند شوش يكي از شهرهاي مهم است. بايد شوش را دوباره به مردم معرفي كرد. كتاب ژان پرو (يكي از بزرگ‌ترين باستان شناسان جهان) كه كتاب نفيس و مهمي است به‌تازگي به چاپ رسيده و درباره شوش و كاخ داريوش هخامنشي است. قبل از آن نيز كتاب‌هاي خوبي درباره شوش چاپ شده است كه همه بايد به فارسي و زبان‌هاي ديگر ترجمه شوند.
آيا مي‌توان انتظار حضور روابط بين دانشگاهي و علمي را براي معرفي بيشتر شوش داشت، آنچه از آن به عنوان گردشگري علمي ياد مي‌شود؟
البته، اما نخست بايد اوضاع سياسي و روابط بين‌المللي ما سروسامان بگيرد كه دارد مي‌گيرد.