نرخ بليت هواپيما آزاد شد
پاسخ مثبت سازمان هواپيمايي به درخواست ايرلاين‌ها
نرگس رسولي / زمزمه آزادسازي قيمت بليت هواپيما در مهر ماه بر سر زبان‌ها افتاد و يكي از دلايلي كه نظر مثبت براي آزادسازي نرخ بليت هواپيما را قطعي‌تر مي‌كرد علم به اين بود كه در روزهايي كه بحث استيضاح وزير راه و شهرسازي داغ بود وضعيت ناوگان هوايي و مشكلات ايرلاين‌ها يكي از دغدغه‌هاي اصلي استيضاح‌كنندگان بود. شايد بر همين اساس بود كه بارها خبرهاي مربوط به نرخ‌گذاري بليت از آينده نزديك براي اين امر خبر مي‌داد؛ آزاد‌سازي‌اي كه پيش از اين نيز در كارنامه ايرلاين‌ها ثبت شده بود. هر چند وعده «آينده نزديك» براي طرح‌ها و دستور العمل‌هاي مختلف بعضا چندين ماه يا حتي چند سال طول مي‌كشد اما گويا وضعيت ناوگان هوايي كشور مسوولان هوايي را مجاب كرده است تا دو ماه پس از طرح اين مباحث رضايت بدهند قيمت بليت هواپيما افزايش يابد. بر اساس گزارش‌هاي رسيده از سازمان هواپيمايي كشوري صبح روز گذشته جلسه‌اي با حضور مديران عامل شركت‌هاي هواپيمايي، دبير انجمن شركت‌هاي هواپيمايي و علي عابدزاده رييس سازمان هواپيمايي كشوري برگزار شد. در اين نشست تصميمي اتخاذ شد مبني بر آزادسازي نرخ بليت هواپيما در 170 مسير هوايي. رضا جعفرزاده، مدير روابط عمومي سازمان هواپيمايي در اين خصوص به مهر گفته است: «پس از مدت‌ها كار كارشناسي و تخصصي و بنا بر اجراي بندي از برنامه پنجم توسعه كشور و تصويب شوراي عالي هواپيمايي نرخ بليت هواپيما در ۱۷۰ مسير آزاد شد و ۸۷ مسير همچنان جزو مسيرهاي حمايتي قرار گرفت.»
وي با بيان اينكه انگيزه اين آزادسازي بر سه محور مهم چون ارتقاي ايمني، ايجاد رقابت در سرويس‌دهي، فراهم شدن زمينه انتخاب براي مسافران استوار است، افزود: «توسعه اقتصادي كشور در گرو داشتن حمل ونقل هوايي كارآمد و به روز است و آزادسازي نرخ بليت هواپيما توان عملياتي شركت‌هاي هواپيمايي، سرويس دهي و نوسازي ناوگان هوايي كشور را تضمين خواهد كرد و چنين تصميمي در بيرون مرزها نيز به عنوان مقدمات رشد و توسعه اقتصادي كاربردي و موفقيت‌آميز بوده است. مسيرهايي كه آزادسازي نرخ بليت در آنها صورت گرفته مسيرهاي منتهي به جزاير كيش و قشم، شهرهاي نفتي و مسيرهاي انفرادي و مسيرهاي جديد است.»
در 28 ارديبهشت ماه سال گذشته نيز بر اساس مصوبه شوراي عالي هواپيمايي نرخ بليت هواپيما آزاد شد. در اين راستا مكانيزم تعيين نرخ بليت تغيير كرد. مقرر شد نرخ بليت شبيه پروازهاي خارجي شود كه نرخ ثابت و كف ندارد اما سقف مشخص خواهد داشت. عليرضا جهانگيريان، رييس سابق سازمان هواپيمايي مي‌گفت با اين اقدام در برخي مسيرها كاهش قيمت بليت خواهيم داشت؛ اتفاقي كه هرگز نيفتاد. پيش از اين قيمت بليت هواپيما به صورت دستوري از سوي شوراي عالي هواپيمايي تعيين و با تاييد رييس‌جمهور ابلاغ مي‌شد كه بر اساس آن در آخرين تغيير كه از 14 آبان 91 اعمال شد نرخ بليت پرواز در مسيرهاي داخلي 65 تا 70 درصد افزايش يافت. آزادسازي قيمت بليت هواپيما در برنامه پنجم توسعه پيش بيني شده بود. به موجب ماده 161 قانون برنامه پنجم توسعه، وزارت راه و شهرسازي موظف شد براي آزادسازي نرخ بليت هواپيما اقدام كند. پيش از اين نيز نرخ بليت هواپيما بنا به مصوبات قانوني بارها افزايش يافته است اما به نظر مي‌رسد با اين روال در آينده نزديك شوك افزايش قيمت بليت هواپيما رخ دهد كه ميزان سفرهاي هوايي را تحت تاثير قرار خواهد داد. بررسي روال تصميم‌گيري‌هاي اخير سازمان هواپيمايي كشوري نشان مي‌دهد كه حضور عابدزاده به عنوان رييس سازمان هواپيمايي كشوري كه خود از مديران قبلي ايرلاين‌ها بوده است موجب شد تا تصميم‌گيري‌هاي اين سازمان بيش از گذشته به كام ايرلاين‌ها شيرين آيد. سال 91 نيز رييس اسبق سازمان هواپيمايي به پيش‌بيني قانون برنامه پنجم مبني بر آزادسازي نرخ بليت هواپيما تا سال 92 اشاره كرده و گفته بود: در قانون برنامه پنجم پيش‌بيني شده كه در سال 91 بايد متنوع‌سازي نرخ بليت اتفاق بيفتد كه با اين اقدام حقوق مسافران تامين مي‌شود. به همين جهت بود كه شركت‌هاي هواپيمايي در زمان وزارت علي نيكزاد، وزير سابق راه و شهرسازي بارها و بارها با حربه ورشكسته شدن براي افزايش قيمت بليت هواپيما استفاده كردند؛ تلاش‌هايي كه در نهايت باعث گران شدن حدود 65 درصدي قيمت‌ها در اوايل دهه جاري شد. در اين ميان برخي مديران عامل شركت‌هاي هواپيمايي براي نشان دادن وضع اسفبار ايرلاين‌ها اقدام به مقايسه قيمت برخي خدمات در كشور كردند. چه آنكه اواخر سال 92 موسوي، مديرعامل وقت يكي از ايرلاين‌ها با مقايسه نرخ بليت هواپيما با قيمت چلوكباب به تسنيم گفته بود: «نرخ بليت هواپيما با قيمت يك پرس چلوكباب برابري نمي‌كند و به همين دليل قيمت بليت هنوز جذابيت دارد. وقتي قيمت يك پرس چلوكباب در برخي نقاط تهران 60 تا 65 هزار تومان است، قطعا بليت 100 هزار توماني هنوز جذابيت دارد. برويد يك عكس از ليست قيمت رستوران‌ها بگيريد و آن را با نرخ بليت هواپيما مقايسه كنيد. آيا قيمت بليت يك هواپيما كه يك نفر را 1000 كيلومتر ظرف يك ساعت جابه‌جا مي‌كند با يك دست چلوكباب واقعا برابري مي‌كند. اين ضعفي است كه در سيستم داريم و تا زماني كه قيمت تعيين مي‌شود وضعيت ايرلاين‌ها همين است. قطعا قيمت‌ها بايد آزاد شود و عرضه و تقاضا تعيين‌كننده نرخ بليت باشد.»نيم نگاهي به وضعيت بخش حمل‌ونقل هوايي در دو سال سپري شده از عمر دولت يازدهم نشان از فراز و نشيب‌هاي زيادي است كه اين بخش تجربه كرده است؛ از قهر چند هفته‌اي قائم‌مقام وزير گرفته تا استعفاي غيرمنتظره رييس. همه اين مسائل باعث شد تا حمل‌ونقل هوايي مسافري كشور برخلاف وعده‌هاي داده شده روند نزولي در پيش بگيرد تا جايي كه مدت‌هاست نارضايتي مردم از ايرلاين‌ها بابت تاخيرات پروازي و خدمات اسفبار به اوج رسيده است. افزايش قيمت بليت يا آزادسازي نرخ بليت در سابقه حمل و نقل هوايي كشور مسبوق به سابقه است و بارها در كشور شاهد افزايش قيمت بليت آن هم به درخواست و فشار ايرلاين‌ها بوده‌ايم در سال 90. در روزهايي كه علي نيكزاد، وزير راه و شهرسازي دولت دهم بود با خيل انبوه درخواست ايرلاين‌ها براي افزايش قيمت‌ها مواجه شد. در آن زمان هم هرچند وي كمي در برابر اين درخواست مقاومت كرد و حتي موضوع ورود ايرلاين‌هاي قطري را براي ساكت كردن صداي اعتراض ايرلاين‌ها مطرح كرد اما در نهايت با اعتراض نمايندگان مجلس و مديران ايرلاين‌ها مجبور به افزايش قيمت بليت هواپيما به شرط افزايش كيفيت خدمات شد؛ عهدي كه با گذشت چهار سال هنوز شركت‌هاي هواپيمايي به آن وفا نكرده‌اند.
قيمت بليت هواپيما در سال‌هاي دهه 80 نيز بارها افزايش يافت به گونه‌اي كه در فاصله هفت سال آخر دهه 80 و ورود به دهه 90 و اجراي هدفمندي يارانه‌ها كه دليل ديگري براي فشار ايرلاين‌ها براي افزايش قيمت و آزادسازي نرخ بليت بود، در مجموع قيمت بليت هواپيما 5/109 درصد افزايش يافت كه 44 درصد آن در 9 ماهه منتهي به تير ماه 90 روي داد. با توجه به اينكه تاكنون قيمت‌ها در هر مسير دستوري و مشخص شده بود احتمال تخلف كمتر بود و مسافران نرخ‌هاي مصوب را به راحتي مطلع مي‌شدند اما اكنون با اجراي آزادسازي و متنوع‌سازي، نرخ‌ها از حالت دستوري خارج مي‌شود و ممكن است هر ساعت و هر روز قيمت يك مسير متفاوت باشد كه البته مزايايي از جمله رقابت‌پذيري ميان ايرلاين‌ها را در بر دارد و مسافران هم مي‌توانند براي ارزان شدن سفر خود زمان‌هاي كم‌تقاضاتر را انتخاب كنند اما نگراني‌اي كه در اين زمينه وجود دارد اين است كه با توجه به سخت شدن نظارت در اين شرايط، بازار فروش بليت چگونه خواهد بود؟