گزارش مراسم بزرگداشت شهلا رياحي
«مرجانِ» شهلا رياحي سرانجام در چارسو
به نمايش درآمد
اعتماد| بيش از 50 سال قبل، شهلا رياحي پشت دوربين رفت، هدايت بازيگران را بر عهده گرفت و اين گونه بود كه او نخستين كارگردان زن سينماي ايران شد. از آن فيلم كه «مرجان» نام داشته، امروز تنها ۱۸ دقيقه در فيلمخانه ملي ايران باقي مانده است و در شب تقدير از اين كارگردان و بازيگر كه به همت نيكي كريمي برگزار شده بود، چهار دقيقه از فيلم به نمايش درآمد.
شهلا رياحي كه سال‌هاست فعاليت بازيگري ندارد متولد ۱۸ شهريور ۱۳۰۵ در تهران است و از سال ۱۳۳۰ با فيلم «خواب‌هاي طلايي» به عنوان بازيگر وارد سينما شد، در كارنامه‌اش بازي در فيلم‌هايي چون «پرنده كوچك خوشبختي»، «پرستار شب»، «گل مريم»، «در مسير تندباد»، «مرگ پلنگ»، «بچه‌هاي طلاق»، «دلشدگان»، «دوفيلم با يك كليد»، «راه و بيراه» و «مي‌خواهم زنده بمانم» ديده مي‌شود. او در سال ۱۳۳۵ فيلم «مرجان» را كارگرداني كرد و با تنها تجربه فيلمسازي‌اش نام نخستين زن كارگردان سينماي ايران را به خود اختصاص داد. نيكي كريمي نيز كه بيش از سه دهه در سينماي ايران به عنوان بازيگر و كارگردان مشغول به فعاليت است، همزمان با اكران «شيفت شب» به عنوان آخرين تجربه فيلمسازي خود از شهلا رياحي به پاس شش دهه فعاليت هنري اين بانوي سينماي ايران تقدير كرد. در اين مراسم كه در پرديس سينمايي چارسو و پيش از اكران فيلم سينمايي
«شيفت شب» برگزار شده بود، زهرا مشتاق، منتقد سينما با تاكيد بر اينكه از فيلمسازي شهلا رياحي خبر داشته اما تا به حال آن را نديده است، مي‌گويد: خوشحالم كه توانستم بخش‌هايي از اين اثر را ببينم و برايم جالب است كه در سينماي مردسالار ۶۰ سال قبل چطور شهلا رياحي به فكر فيلمسازي افتاده و چه موانعي سر راهش بوده است، اما مهم‌ترين چيز اين است كه او توانسته فيلم بسازد و بدون شك از برترين چهره‌هاي سينمايي ايران به حساب مي‌آيد.
اين منتقد البته از خاطراتي كه با سريال‌هاي رياحي داشته هم ياد كرد: « يادم هست روزهاي دوشنبه منتظر سريالي بودم خانم رياحي در آن نقش«عزيز خانم» را داشت.» حبيب اسماعيلي كه در فيلم‌هايي با رياحي همبازي بوده است از ديگر حاضران اين مراسم بود. اسماعيلي هم از نيكي كريمي براي برگزاري چنين مراسمي تشكر كرد و در حرف‌هايش همان ترجيع‌بند معروف عرصه هنر و فرهنگ را به ياد آورد: «خيلي خوب است كه اين برنامه‌ها را براي هنرمندان و تا زماني كه در قيد حيات هستند، بگيريم و از خانم كريمي تشكر مي‌كنم و به او مي‌گويم شما امروز و در شرايط دشواري كه وجود دارد، كارگرداني مي‌كنيد، اما به ياد داشته باشيد كه شهلا رياحي ۶۰ سال قبل با مقاومت توانسته مشكلات زمانه و تنگ‌نظري‌هايي كه براي رسيدن به اهدافش وجود داشته را پشت سر بگذارد.» اما اسماعيلي تنها بازيگري نبود كه درباره شهلا رياحي حرف زد. پانته‌آ بهرام هم به روي سن آمد و از تلاش رياحي به عنوان يك زن در آن دوره سينماي ايران سخن گفت: «ساختن فرهنگ يك كشور سال‌ها زمان مي‌برد و فرهنگ نيز مهم‌ترين پايه تمدن است، اما متاسفانه خراب كردن و از بين بردن آن در دقيقه‌اي اتفاق مي‌افتد. شهلا رياحي نماد نخستين زني است كه جسارت كرد و در جهان مردانه‌اي كه هم آن زمان و هم حالا وجود دارد، پشت دوربين برود و فيلم بسازد. با اينكه گام اول تا سال‌ها ادامه پيدا نكرد اما سنگ‌بناي درستي بود تا بعدها كارگردانان زن سينماي ايران، افرادي مانند نيكي كريمي به جمع سينماگران اضافه شوند و بتوانند در اين مسير كار كنند. خوشحالم كه چنين برنامه‌اي برگزار شده و به ما اين امكان را مي‌دهد كه هميشه به ياد پيشكسوتان خودمان باشيم، چرا كه اصالت سينما بر پايه حضور آنها بنا شده است.»
اما باني اين مراسم يعني نيكي كريمي از شهلا رياحي تشكر كرد. اين بازيگر و كارگران كه اين روزها فيلم «شيفت شب» را روي پرده سينما دارد، حضور شهلا رياحي در اين مراسم را براي خاطر مردم، ترويج معرفت و انسانيت توصيف كرد: «اين شور مرا هم تشويق مي‌كند كه همه اين سال‌ها بمانم و كار كنم. شهلا رياحي در آن سال‌ها
دل شير داشت كه كارگرداني كرد و حالا مي‌بينيم كه خودش و فيلمش از زمانه‌شان جلوتر بودند، او كسي بود كه راه را براي امثال من باز كرد و در كنار همه اين كارها بايد گفت كه صداي زيبا و خاطره‌انگيزش تا هميشه در تاريخ ماندگار مي‌شود.» سخنران پاياني اما شهلا رياحي و فرزندش منوچهر رياحي بودند. رياحي كه با همراهي فرزندش روي صحنه حاضر شد و البته مدتي است از بيماري آلزايمر رنج مي‌برد، در چند جمله كوتاه از حاضرين تشكر كرد: «اميدوارم اثر نسبتا خوبي از خود به جا گذاشته باشم. همه شما را دوست دارم و براي‌تان آرزوي سلامتي و موفقيت دارم. اگر تا امروز زنده‌ام به خاطر محبت شما است. اميدوارم هميشه در كنارتان باشم.» منوچهر رياحي هم تاكيد كرد همه‌چيزهايي را كه امروز به دست آورده به خاطر مادرش دارد: « در ۲۰ سالگي دلم مي‌خواست بازيگر شوم، اما مادرم گفت اول درس بخوان و مدرك تحصيلي بگير، بعد از آن اگر خواستي مي‌تواني وارد سينما شوي، اما بعد از درس خواندن من به سراغ تدريس رفتم! اما من وقتي در شكم مادرم بودم و او در فيلم «سياست‌هاي هارون‌الرشيد» بازي كرده بود، من هم بودم اما كسي بازي مرا نديد. همچنين خوشحالم كه زير سايه پدر و مادري كارگردان بزرگ شده‌ام.» بعد از اين مراسم مدعوين به همراه شهلا رياحي و نيكي كريمي كارگردان فيلم به تماشاي شيفت شب نشستند.