رناني: توسعه نيافتيم، پيشرفت كرديم
مصباحي‌مقدم: نخبگان كشور مي‌توانند
الگوي توسعه را تدوين كنند
«آسيب‌شناسي تجربه و گفتمان توسعه در ايران» عنواني بود كه بتواند بحثي جذاب و شنيدني و البته خواندني را ميان محسن رناني كارشناس اقتصادي و استاد دانشگاه و غلامرضا مصباحي‌مقدم نماينده مجلس شوراي اسلامي و عضو كميسيون اقتصادي رقم بزند. ديدگاه متفاوت اين دو به مفهوم توسعه البته جذابيت بحث را به‌شدت افزايش داد. رناني در حالي تاكيد مي‌كرد كه هيچ دولتي پس از مشروطه طرحي براي توسعه نداشته است و آنچه رخ داده پيشرفت بود، نه توسعه كه مصباحي‌مقدم صراحتا توسعه غربي را پس مي‌زد و آن را مذموم مي‌دانست. مصباحي‌مقدم با تاكيد بر اينكه غرب نيز به مضرات توسعه پي برده است، تاكيد داشت طي سه دهه گذشته تقليد كرده‌ايم و حالا مي‌خواهيم الگوي بومي را در دستور كار قرار دهيم. پاسخ رناني اما اين بود: بخشي از آرمان‌گراها بعد از انقلاب آمدند و ما را به اين نقطه رساندند. «هر دو ما معتقديم كه وضع موجود خوب نيست. اگر قرار باشد كه عده‌اي نورچشمي بيايند براي 30 سال آينده برنامه‌ريزي كنند دوباره همان مي‌شود.» بخش‌هايي از اين مناظره در پي مي‌آيد:
رناني: مفاهيمي مثل نقدپذيري بايد از خانواده و از مادران شروع شود. بذر توسعه دو لبه دارد؛ لبه صبر و لبه گفت‌وگو كه اين دو را مادر بايد در فرزند بپروراند. بذر توسعه توسط مادر در خانواده پرورانده مي‌شود.
مصباحي‌مقدم: توسعه از خانواده شروع مي‌شود و نقش خانواده در شكل‌گيري توسعه بسيار مهم است.
رناني: اگر توسعه مي‌خواهيم محتواي توسعه مدرنيته است. مدرنيته مثل بلوغ انسان است. نمي‌توان گفت توسعه مي‌خواهيم اما مدرنيته نمي‌خواهيم. نظام تدبير ما در اين مورد تصميم ندارد كه اين مدرنيته و توسعه را مي‌خواهد يا نمي‌خواهد.
مصباحي‌مقدم: ما توسعه را مي‌خواهيم اما نه با اين الگو. خود غرب به اين نتيجه رسيده كه اشتباهاتي را مرتكب شده و اگر سخن از توسعه و پيشرفت مي‌گوييم حتما نياز به الگوي بومي هست كه آن الگوي بومي با مباني ما سازگار باشد.
رناني: اگر ميخواستيد زنان در خانه بمانند نبايد دانشگاه‌ها را توسعه مي‌داديد. زنان وقتي وارد دانشگاه شوند خواستار مشاركت اجتماعي مي‌شوند. اينجا همان‌جايي است كه بايد گفت هنوز به نتيجه نرسيده‌ايم.
مصباحي‌مقدم: اصلا با تحصيل زنان مخالف نيستيم. اما نبايد زنان بگويند هر صحنه‌اي كه مرد وارد آن شده من هم مي‌خواهم وارد آن شوم.
رناني: بين ماهيت و شكل توسعه بايد تفاوت قايل شد. شما اگر بخواهيد تحصيل هم كنيد هزينه دارد. توسعه هم هزينه دارد. اصطلاحا مي‌گويند ما مزيت عقب‌ماندگي داريم، يعني اين فرصت را داريم كه خطاهاي آنها را تكرار نكنيم. شكل توسعه مي‌تواند بومي باشد اما ما نمي‌توانيم محتواي آن را عوض كنيم.
مصباحي‌مقدم: ما مي‌توانيم با حفظ ارزش‌ها و اصول‌هاي ديني به جايي برسيم كه توسعه‌يافتگي است، آن هم بدون آن آسيب‌ها و آفت‌هايي كه غربي‌ها دچار شدند.
رناني: در تصويري كه ما در ايران از توسعه مي‌دهيم فقط فساد كشورهاي غربي را ارايه مي‌كنيم. يك فيلم را بايد ديد نه يك تصوير را. فيلم مدرنيته را كه مي‌بينيم متوجه مي‌شويم بعد از 200 سال شاخص آزادي دارد به تدريج نمايان مي‌شود.
مصباحي‌مقدم: از مشروطه تا انقلاب اسلامي برنامه پيشرفت الگو برگرفته شده از غرب بوده است. بعد از انقلاب هم سه دهه از الگوهاي وارداتي تقليد كرديم و تازه مي‌خواهيم وارد الگوي بومي شويم. نخبگان كشور مي‌توانند اين الگوي توسعه را تدوين كنند.
رناني: اگر در 35 سال گذشته نتوانستيم، ديگر هم نمي‌توانيم. ما از دوران مشروطه تا انقلاب اسلامي 30 ميليارد بشكه نفت و از انقلاب تاكنون 35 ميليارد بشكه نفت فروختيم. ما در اين 35 سال همه منابع را مصرف كرديم، آن وقت تازه مي‌گوييد كه مي‌خواهيم از نو شروع كنيم. به توسعه غرب به عنوان يك لجنزار نگاه كرديم و فرصت‌هاي خودمان را از دست داديم. شما تازه مي‌خواهيد از ابتدا شروع كنيد.
مصباحي‌مقدم: پس بايد تابع غرب باشيم؟ دنبال آنها برويم؟ نسخه آنها را تجويز كنيم؟ شما نسخه بدهيد.
رناني: اگر نسخه عملياتي مي‌خواهيد بايد به قانون اساسي برگرديد. گام اول مدرنيته اين است.
مصباحي‌مقدم: چرا از اين قانون الگو نگرفتيم؟
رناني: اين سوال ما است نه شما.
مصباحي‌مقدم: چرا اينگونه مي‌گوييد. مگر بين من و شما چه فرقي است؟ هم شما در اينجا رشد كرديد و هم من.
رناني: براي آنكه شما مي‌گوييد بايد از صفر شروع كنيم.
مصباحي‌مقدم: از صفر نيست. ما كه نبايد هواپيماي در حال حركت را متوقف كنيم. وقتي انقلاب كرديم علوم انساني پيشرفته، فني و مهندسي پيشرفته نداشتيم و بخش‌هايي مانند اين‌ها بودند كه در اين سال‌ها رشد كردند. چه كسي مي‌گويد كه ما پيشرفت نمي‌خواهيم. نظام ما به دنبال اين است كه از نخبگي استفاده كند. مگر مقام معظم رهبري از نخبگان دعوت نكردند كه الگوي اسلامي را تدوين كنند.
رناني: بخشي از آرمان‌گراها بعد از انقلاب آمدند و ما را به اين نقطه رساندند. هر دو ما معتقديم كه وضع موجود خوب نيست. اگر قرار باشد كه عده‌اي نورچشمي بيايند براي 30 سال آينده برنامه‌ريزي كنند دوباره همان مي‌شود.