انتشار كتاب زندگي و آثار بهرام بيضايي
يادي از «غريبه بزرگ»
علي مطلب‌زاده/ براي گفتن از بهرام بيضايي، آثار و سينمايش بهانه‌اي لازم نيست، اما در اين چندسالي كه او خارج از ايران به‌سر مي‌برد، هر بهانه‌اي، هرچند كوچك، براي صحبت از او فرصت مغتنمي است. با همين مقدمه كوتاه مي‌توان به سراغ كتاب «غريبه بزرگ» رفت كه نشر ثالث به‌تازگي درباره زندگي و آثار بهرام بيضايي منتشر كرده است. «غريبه بزرگ» نوشته محمد عبدي با مقدمه كوتاهي درباره سينماي بهرام بيضايي، شخصيت‌هاي فيلم‌هايش و اين توضيح كه اين شخصيت‌ها برگرفته از شخصيت اين فيلمساز است شروع مي‌شود و در ادامه در بخش‌هاي مجزاي زندگينامه، گزين‌گويه‌ها، تحليل، مقالات برگزيده، فيلم‌شناسي، مقاله‌شناسي و كتاب‌شناسي، تصوير ارايه شده از اين فيلمساز در مقدمه، كتاب را كامل مي‌كند؛ «او كسي است كه ديكته نمي‌نويسد، گيريم تمام ساعت در مدرسه كتك بخورد يا سال‌هاي سال بيكار بماند و فيلم نسازد. او هيچگاه حاضر نيست به خاطر بقا يا غم نان چيزي را بپذيرد كه دوست ندارد. به يك معني او آدمي به‌شدت اصولگراست كه حاضر نيست به هيچ بهايي از اصولش صرف‌نظر كند.» شناخت بيشتر بيضايي و توضيح درباره شخصيت او و هر چه در شكل‌گيري آن نقش داشته با اشاره به بخش‌هايي از زندگي او در زندگينامه‌اش كه به شيوه رايج و رسمي سالشمار‌ها نوشته نشده كامل‌تر مي‌شود، خصوصا وقتي در بخش دوم اين كتاب با عنوان گزين‌گويه‌ها كه برگرفته از گفت‌وگوهاي مختلفي است كه محمد عبدي در طول اين سال‌ها با بيضايي داشته با اين نقل قول از بيضايي مواجه مي‌شويم كه «من هميشه از خودم گريخته‌ام و هرگز نخواسته‌ام چيزي از من در نوشته‌ها و فيلم‌هايم ديده شود... در هيچ فيلم يا نوشته من نمي‌توانيد مرا پيدا كنيد، با اين حال با وجود كوشش من، اين فيلم‌ها و نوشته‌ها از حديث نفس خالي نيست. شايد هر يك بازتابي از آن است و گوشه‌اي از آن.» شايد بر مبناي همين گفته‌هاي بيضايي باشد كه نگارنده كتاب ترجيح داده دو بخش ديگر كتابش را به‌ترتيب به تحليل آثار او و ارايه مقالات برگزيده در مورد بيضايي اختصاص دهد و در نهايت بدون توضيحاتي اضافي به فيلم‌شناسي اين كارگردان بپردازد. دوازده فيلم «عمو سبيلو»، «رگبار»، «سفر»، «غريبه‌ومه»، «كلاغ»، «چريكه تارا»، «مرگ يزدگرد»، «باشو، غريبه كوچك»، «شايد وقتي ديگر»، «مسافران»، «گفت‌وگو با باد» و «سگ‌كشي» كه در تمام آنها بيضايي جز كارگرداني، نويسندگي فيلمنامه را نيز خودش بر عهده داشته و علاوه بر اين دو، در «مسافران» و «سگ‌كشي» كار تدوين فيلمش را هم انجام داده است. در بخش مقاله‌شناسي فهرست 382تايي مطالب منتشرشده در مورد بهرام بيضايي كه مقالات، گفت‌وگو‌ها، نقد فيلم‌ها، كتاب‌ها، فيلمنامه‌ها و يادداشت‌هاي عوامل فيلم‌هاي او را شامل مي‌شود منتشر شده است. بخش پاياني اين كتاب نيز معرفي فهرست‌واري است از 55 اثر مكتوب بيضايي و 11 كتاب در مورد اين فيلمساز كه بخش عمده‌اي از آنها توسط زاون قوكاسيان گردآوري شده است.