نشست نقد و بررسي كتاب «فارسي‌زباني» برگزار شد
ايران، كانون مطالعات زبان فارسي است
اعتماد| نشست نقد و بررسي كتاب «فارسي‌زباني» با حضور احمد سميعي‌گيلاني، علي‌اشرف صادقي، مرتضي رزم‌آرا و سعيد فيروزآبادي، مترجم اين كتاب با بررسي جايگاه و سير تاريخي زبان فارسي در شهركتاب مركزي برگزار شد. «فارسي‌زباني»، كتابي است نوشته برت فراگنر، ايران‌شناس اتريشي كه در آن به بررسي قلمرو، هويت و رابطه‌هاي زباني در تاريخ آسيا پرداخته شده است. اين كتاب را سعيد فيروزآبادي، مترجم و مدرس زبان و ادبيات آلماني در دانشگاه از زبان آلماني به فارسي ترجمه كرده است. احمد سميعي‌گيلاني، عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي در ابتداي اين نشست درباره اين كتاب توضيح داد: «چون كتاب «فارسي‌زباني» براي مخاطبان خارجي نوشته شده است نمي‌شود توقع داشت براي مخاطب پژوهشگر ايراني حرف‌هاي تازه‌اي داشته باشد. محتواي كتاب به‌طور كامل تحليلي نيست و مي‌توان آن را در رديف آثار تحليلي و تركيبي نشاند. اغلب اظهارنظرها و احكام مولف با شواهد قرين نيست. فراگنر تز‌هايش را داده، اما براي مستدل شدن اين تزها، خيلي مواقع شاهد و سندي عرضه نمي‌كند. او موقع بحث درباره تكوين زبان فارسي، بيشتر به لازار ارجاع مي‌دهد؛ درحالي كه كتاب استاد علي‌اشرف صادقي، مرجع اصلي‌تر و مهم‌تري است كه در اين زمينه نوشته شده است. » سميعي با اين مقدمه به آثار ايران‌شناسان خارجي اشاره كرد و گفت: «متاسفانه در كارهاي اغلب ايران‌شناسان كنوني مشاهده مي‌كنيم كه به منابع جديد فارسي ارجاع نداده‌اند. ريشه اين مشكل مي‌تواند به دسترسي نداشتن آنها به منابع جديد ايراني مربوط باشد. به‌هرحال واقعيت اين است كه ايران امروز، كانون تحقيقات زبان فارسي در جهان است. » سميعي در ادامه به ديدگاه فراگنر درخصوص اسلامي‌شدن زبان فارسي پرداخت و گفت: «خيلي از فرآيندها را خود زبان طي كرده است. تحول زبان را نمي‌توان به اسلام متصل كرد. درست است كه اسلام نعمت سواد را همگاني كرد، اما برخلاف آنچه فراگنر باور دارد، شيوه همكرد فعل در زبان فارسي نو، نه نتيجه زبان عربي، كه حاصل فرآيند تحليلي شدن زبان است. ما حتي برخي مصدرهاي عربي مثل «تحقيق» را، دوباره به مصدر تبديل كرده‌ايم و مي‌گوييم تحقيق كردن. ديدگاه مولف در مورد اينكه ما خط كنوني فارسي را از اعراب گرفته‌ايم هم صحيح نيست. » سميعي كتاب فارسي‌زباني را از آن جهت جذاب دانست كه مي‌توان با كمك آن با منابع آلماني و تركي در مورد مطالعات ايران‌شناسي و فارسي‌پژوهي آشنا شد.
در ادامه اين نشست علي‌اشرف صادقي با اشاره به اينكه مطالعه درباره زبان‌هاي قديم ايراني را فرنگي‌ها آغاز كردند و منابع و آثار مهمي نيز برجاي گذاشتند كه ما همواره به آنها نياز داريم توضيح داد: «در زمينه زبان فارسي امروز، پژوهش‌هاي ايرانيان در سطح بالاتري قرار دارد و بهترين ايران‌شناسان غربي نيز در مورد زبان زنده فارسي، ايرادهاي روشني مرتكب شده‌اند. كتاب فارسي‌زباني مي‌گويد كه چگونه زبان فارسي دوباره توانست اوج بگيرد و حامل فرهنگ شود. اگر زباني حامل فرهنگ نشود، زباني بارور نخواهد بود. از ديگر سو، بعدها فارسي، زبان حامل دين اسلام شد.»
صادقي كه خود تاليف كتاب‌هايي همچون «تكوين زبان فارسي» و «مسائل تاريخي زبان فارسي» را عهده‌دار بوده در ادامه صحبت‌هايش به بررسي سير تاريخي زبان فارسي پرداخت و در مورد خط فارسي گفت: «در ايران باستان سنت‌هاي ما شفاهي بود و اوستا نيز همواره سينه‌به‌سينه نقل مي‌شد. در روزگار اشكانيان نخستين‌بار متني از اوستا نوشته شد و سپس در زمان ساسانيان، ازآنجا كه ديدند به علت وقوع دگرگوني در زبان، متن مقدس نيز دستخوش تغييراتي مي‌شود، تصميم به نگارش اوستا گرفتند. در زماني كه اوستا نوشته شد، زبان اوستا زباني زنده نبود. همه خط‌هايي كه ايرانيان در كتابت به كار بردند، ريشه سامي دارد. خط اشكانيان هم از آرامي گرفته شده بود. اعراب نيز كتابت نداشتند و اساسا كتابت نزد آنان كاري پسنديده نبود. خط كوفي هم كه خطي بدون نقطه و فاقد اِعراب بود، از خط‌هاي سامي گرفته شده است. بعدتر دانشمنداني حروف خط كوفي را نقطه‌گذاري و اعراب‌‌گذاري كردند و الفبا دچار تغيير شد و شكلي را يافت كه امروز به آن خط عربي گفته مي‌شود.»
مرتضي رزم‌آرا، پژوهشگر در زمينه‌هاي زبان‌شناسي‌هاي تاريخي و تطبيقي در ادامه اين نشست درباره كتاب فارسي‌زباني توضيحاتي را ارايه داد. به گفته او مضمون اصلي كتاب فارسي‌زباني، اسلامي شدن زبان است و نويسنده همواره متحير از ابهت زبان فارسي است. اسلامي‌شدن زبان محور اصلي اين كتاب است و نويسنده مي‌كوشد نشان بدهد كه چگونه زبان فارسي اسلام را پذيرفت. كتاب فراگنر در مرز باريك بين شرق‌شناسي و اسلام‌شناسي حركت مي‌كند و اين مرز را چنان باريك‌تر مي‌كند كه سرانجام هر دو حوزه را در دل هم قرار مي‌دهد. اينكه چگونه پيرامون نظريه‌مان نظريه‌پردازي كنيم، از مواردي است كه مي‌توان از كتاب او آموخت.
به گفته سعيد فيروزآبادي، مترجم اين كتاب «فراگنر را مي‌توان وارث سنت ايران‌شناسي اتريش دانست. او سابقه زندگي و تحصيل در ايران را نيز دارد و نزديك به 10 سال در ايران زندگي كرده است و همچون بسياري از ايران‌شناسان اتريشي، از زاويه زبان تركي وارد دنياي زبان فارسي شده است. به باور فراگنر براي بررسي جدي و عميق زبان فارسي، بايد همه حوزه‌هاي علوم را به خدمت گرفت.»
كتاب «فارسي‌زباني» را شركت انتشارات علمي و فرهنگي در ۱۰۸ صفحه و به قيمت ۱۶هزار تومان منتشر كرده است.