بازخواني مجدد پرونده چادر مشكي در خيابان سميه
چراغ سبز وزارت صنعت براي توليد چادر مشكي
نرگس رسولي / هفته پاياني آبان ماه سال جاري بود كه علي حائري، عضو هيات‌مديره جامعه متخصصين نساجي ايران از طرح ويژه وزارت صنعت، معدن و تجارت براي توليد پارچه چادر مشكي در ايران خبر داد. هرچند وي در آن زمان از جزييات بيشتر اين طرح صحبتي نكرده بود اما روز گذشته گلناز نصرالهي، مديركل دفتر نساجي و پوشاك وزارت صنعت، معدن و تجارت از فراخواني صحبت كرد كه قرار است اين وزارتخانه براي جذب سرمايه‌گذاران جديد در اين خصوص منتشر كند.
نصرالهي همچنين از برآوردهايي سخن گفت كه نياز كشور را به ايجاد چهار يا پنج واحد توليد چادر مشكي نشان مي‌دهد. وي حتي به بسترهاي مناسب براي ايجاد واحدهاي مورد نياز براي توليد چادر مشكي اشاره كرد. نصرالهي حتي معتقد است كه 60 درصد مواد اوليه مورد نياز صنايع نساجي كشور در داخل توليد مي‌شود، پس مي‌توان به توليد اين محصول در داخل كشور اميدوار بود.
اين در حالي است كه داستان توليد چادر مشكي در ايران سر دراز دارد. ايران با وجود اينكه بزرگ‌ترين مصرف‌كننده پارچه چادر مشكي در دنيا محسوب مي‌شود اما هنوز در توليد اين محصول به كشورهاي ديگر وابسته است و تلاش‌ها براي توليد چادر مشكي در داخل كشور پاسخ نداده است.
خودكفايي در فناوري سال 85 چه شد؟
توليد پارچه چادرمشكي تكنولوژي خاصي را مي‌طلبد كه تنها در اختيار چند كشور دنيا قرار دارد و اين كشورها حاضر نيستند فناوري توليد پارچه چادر را به هر كشوري بدهند، به عبارت ديگر اين تكنولوژي انحصاري شده و چند كشور داراي آن از اين طريق درآمدهاي هنگفتي نصيب خود كرده‌اند.
محدوديت‌هاي اعمال شده از سوي اين كشورها باعث شد تا كشورمان در راه دستيابي به تكنولوژي توليد پارچه چادر مشكي گام بردارد و خيلي زودتر از آنچه پيش‌بيني مي‌شد، بتواند به جمع چند كشور داراي اين تكنولوژي ملحق شده و نام خود را در جهان به ثبت برساند.
اواسط سال 85 بود كه خبر دستيابي ايران به فناوري رنگ پايدار (كه نقش اساسي در توليد پارچه چادرمشكي دارد) از سوي شركت نساجي ايران، نور اميدي را در دل توليدكنندگان ايجاد كرد. در همان اوايل، متقاضيان بي‌شماري براي توليد پارچه چادر اعلام آمادگي كردند و اكثر آنها نيز مشغول به‌كار شدند. در اندك زماني توليدات داخلي هر چند با كيفيتي پايين‌تر نسبت به مشابه خارجي وارد بازار شد و مشتريان بي‌شماري پيدا كرد اما كاهش ناگهاني تعرفه واردات اين محصول در آن زمان، تمام توليدي‌ها را به تعطيلي كشاند چرا كه تعرفه واردات پارچه چادرمشكي كه تا آن زمان 66 درصد بود و موجبات توسعه و افزايش توليد داخلي را فراهم آورده بود، با كاهشي 54 درصدي به 12درصد و سپس 11درصد رسيد.
در اين ميان توليدكنندگان داخلي كه توان رويارويي با اين تغيير را نداشتند و روزهاي خوش توليد را تمام شده مي‌ديدند، عطاي توليد پارچه مشكي را به لقايش بخشيدند چراكه با كاهش تعرفه، حجم واردات با سرعتي سرسام‌آور روند صعودي به خود گرفت. با توجه به اينكه قيمت محصولات خارجي نيز به مراتب از نمونه داخلي آن ارزان‌تر بود، توليدكنندگان با انباشت پارچه‌هاي توليدي در انبارهاي خود مواجه شدند و يكي پس از ديگري كارخانه‌هاي خود را بستند.
اين امر موجب شد تا هم‌اكنون تنها چند واحد توليدي در اين زمينه مشغول به‌كارباشند كه البته به‌دليل كيفيت پايين كه متاسفانه واقعيت موجود در توليد داخلي است وارداتي‌ها مشتري بيشتري را به خود جلب كرده و پارچه‌هاي وارداتي از سرزمين چشم بادامي‌ها و سرزمين آفتاب طرفداران بيشتري را به نسبت توليدات داخلي از آن خود كردند.
درآمدزايي 40 ميليون دلاري
برخي فعالان بازار نساجي اين روال را موجب درآمدزايي 40 تا 90ميليون دلاري كشورهاي توليدكننده پارچه چادر مشكي ذكر مي‌كنند؛ امري كه موجب شد تا بارها و بارها نامه‌نگاري‌هايي ميان مسوولان دولتي و بخش خصوصي براي جلوگيري از واردات پارچه چادر مشكي صورت گيرد.
اين فعالان بازار حتي با اشاره به تعرفه پايين واردات چادر مشكي در مقابل پارچه‌هاي ديگر دليل ديگري را براي افزايش واردات پارچه مشكي و قاچاق آن ذكر مي‌كنند و معتقدند كه «بسياري از واردكنندگان پارچه به دليل تفاوت تعرفه پارچه‌هاي لباس مجلسي را با نام پارچه چادري و با تعرفه 10 درصد در مقابل تعرفه 35درصدي وارد مي‌كنند كه اين امر موجب شده تا عملا بيشتر حجم پارچه چادر مشكي به صورت قاچاق وارد كشور شود.»
در اين زمينه عليرضا حائري، عضو هيات‌مديره جامعه متخصصين نساجي ايران با بيان اينكه تعرفه واردات پارچه‌هاي لباسي حدود 50 درصد لحاظ مي‌شود، مي‌گويد: «با توجه به اينكه تعرفه واردات پارچه چادر مشكي پايين‌تر از تعرفه پارچه‌هاي لباسي است، برخي واردكنندگان پارچه لباسي، آن را به عنوان پارچه چادر مشكي اظهار مي‌كنند تا تعرفه كمتري را پرداخت كنند. به همين دليل آمار صحيح و شفافي از واردات پارچه چادر مشكي وجود ندارد و مقدار زيادي پارچه لباس شب زنانه با عنوان پارچه چادر مشكي به كشور وارد مي‌شود كه نبايد آنها را جزو آمار واردات پارچه چادر مشكي لحاظ كنيم.»
دستور ويژه
وي به همين دليل به دستور ويژه وزير صنعت، معدن و تجارت براي توليد چادر مشكي در داخل كشور، اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «سالانه 150 ميليون دلار ارز بابت واردات هزينه مي‌شود تا 70 ميليون متر چادر مشكي وارد كشور شود. هم‌اكنون واردات ايران از اندونزي، ويتنام و تايلند صورت مي‌گيرد و اين كشورها، با وجود اينكه مصرف‌كننده چادر مشكي نيستند؛ اما بازار را تشخيص داده و براي ايران و كشورهاي عربي، پارچه چادري توليد مي‌كنند؛ درحالي كه در داخل كشور هنوز اين تشخيص داده نشده كه توليد صورت گيرد.»
حائري معافيت مالياتي، معافيت بيمه سهم كارفرما، دوره بازپرداخت طولاني‌تر وام و نيز تنفس پنج ساله براي بازپرداخت وام را از جمله تشويقات لازم دولت براي توليدكنندگان و سرمايه‌گذاران در اين بخش ذكر مي‌كند و معتقد است: «دولت كه هم‌اكنون به دنبال توليد داخلي چادر مشكي است، نبايد تسهيلات را به صورت عمومي در اختيار متقاضيان قرار دهد، چراكه همچون تجربيات گذشته، برخي وام را دريافت كرده و توليدي هم صورت نمي‌دهند. بنابراين بايد توليدكنندگان شاخص صنايع نساجي را پيدا كرده و شرايط جذابي براي توليد فراهم كند.»
تعرفه را افزايش دهيد
در عين حال محمد مروج‌حسيني، رييس هيات‌مديره انجمن صنايع نساجي معتقد است: «دولت هيچ حمايتي از توليدكنندگان چادر مشكي انجام نمي‌دهد. در حال حاضر هيچ بستر‌سازي براي جذب سرمايه‌گذاري جديد در حوزه توليد چادر مشكي صورت نگرفته است به‌همين واسطه سياست مذكور در آينده نتايج مناسبي را به دنبال نخواهد داشت.»
وي با اشاره به اينكه هنوز واحدهاي توليدي نساجي با مشكلاتي متعددي روبه رو هستند و هيچ تصميمي براي حل آنها از سوي مسوولان اتخاذ نمي‌شود، مي‌افزايد: «هم‌اكنون فقط دو واحد توليدي در كشور اقدام به توليد پارچه چادر مشكي مي‌كنند كه توليدات آنها به هيچ عنوان جوابگويي نياز داخلي كشور نيست. به عنوان نمونه يكي از اين واحدها در سال حدود يك تا دو ميليون متر پارچه مشكي توليد مي‌كند كه حجم زيادي از آن صرف توليد روسري مي‌شود تا چادر مشكي. در حال حاضر نياز داخل كشور حدود 70 ميليون متر پارچه مشكي است اما عدم حمايت از توليدكننده داخلي باعث شده تا بخش زيادي از نياز داخل از مسير واردات تامين شود.»
اين فعال بازار نساجي تعرفه پايين واردات را دليل موثر براي افزايش مصرف پارچه‌هاي وارداتي مي‌داند و مي‌گويد: «تعرفه واردات چادر مشكي 10 درصد است در حالي كه تعرفه واردات ساير پارچه‌ها حدود 30 تا 40 درصد است همين امر باعث مي‌شود تا واردكننده ساير پارچه‌ها را به نام چادر مشكي به كشور وارد كرده و آسيب‌هاي زيادي را به توليدكننده داخلي وارد كند.»
براساس اين گزارش، حجاب با ظرفيت توليد سالانه 4/5 ميليون متر پارچه مشكي، كرپ ناز با ظرفيت سالانه 5/1 ميليون مترمربع پارچه چادر مشكي (از بدو تاسيس (۱۳۷۸) تاكنون سالانه حدود ۵۰۰ هزار مترمربع پارچه چادر مشكي توليد كرده است)، ناي زرين ديگر شركت فعال در توليد پارچه چادرمشكي است كه با ظرفيت 5/2 ميليون مترمربع به دليل عدم توان رقابت با محصولات وارداتي با مشكل مواجه شده و توليد با كندي پيش مي‌رود و در نهايت ايران مرينوس، تنها شركتي است كه توانسته است فناوري رنگرزي چادرمشكي را به دست آورد و اطلاع از چگونگي توليد فيلامنت پلي‌استر با ساختار مولكولي خاص به جهت افزايش جذب رنگ از ديگر دستاوردهاي اين شركت است. اما با تمام اين توانمندي‌ها اين شركت فاقد ماشين‌آلات مناسب جهت بافت پارچه‌هاي چادرمشكي است و از
ادامه كار منصرف شده است.