گفت‌وگو با پوران درخشنده
درباره «كودكان، سينما، اچ‌آي‌وي، ايدز»
شكستن اين تابوي بزرگ امري ضروري است
پوران درخشنده، فيلمساز، تهيه‌كننده، محقق و نويسنده متولد۱۳۳۰ است. او تحصيلات تكميلي خود را در مدرسه عالي تلويزيون و سينما گذراند و در سال ۱۳۵۴ در سازمان صدا و سيما شروع به‌كار كرد. درخشنده ساخت 10 فيلم داستاني را در كنار آثار مستند در كارنامه هنري خود دارد. آثار او اغلب به مسائل و موضوعات اجتماعي مي‌پردازند. مانند آخرين فيلمش با نام «هيس! دخترها فرياد نمي‌زنند» كه فيلمي درباره آزار جنسي كودكان دختر و تعرض به اطفال خردسال است. درخشنده، عضو انجمن‌هاي فيلمسازان زن امريكا (WIF)، كارگردانان مستقل امريكا (IFP) و مركز بين‌المللي فيلم كودكان و نوجوانان يونسكو (CIFEJ) است. درخشنده در كنار فعاليت‌هاي سينمايي‌اش در همايش‌ها و رويدادهاي مختلف نيز حضور مي‌يابد. او در همايش «كودكان، سينما، اچ‌آي‌وي، ايدز» عضو شوراي سياستگذاري بود. در حاشيه اين همايش با درخشنده گفت‌وگويي درباره انگيزه حضورش در اين همايش و نقش سينما در پرداختن به چنين موضوعاتي را از سوي سينما داشتيم. درخشنده اميدوار است مجلس دهم پاسخ حضور مردم در هفتم اسفند را بدهد و درد را بشناسد و در پي درمان آن باشد.
موضوع و عنوان همايش خيلي جالب توجه است. شما در فيلم‌هاي‌تان هميشه به سراغ معضلات اجتماعي رفته‌ايد. حالا در اين همايش هم با موضوع كودكان و هم بيماري ايدز روبه‌رو هستيم. فكر مي‌كنيد برگزاري چنين همايش‌هايي چه نقشي در توليدات سينمايي ما مي‌توانند داشته باشند؟
به نظر من نقش و تاثير اين همايش‌ها در جامعه بيشتر مي‌تواند ديده شود. فضاي پيشگيري را بيشتر به وجود مي‌آورد، چون سينما يك ابزار قدرتمند است و مي‌توان از طريق آن آگاهي‌بخشي درباره معضلات اجتماعي داشته باشيم كه اين روزها افراد زيادي با آن درگير هستند و دامنگير بسياري است.
با اين همايش چطور آشنا شديد و چگونه زمينه همكاري شما با همايش فراهم شد؟
در رابطه با ايدز خيلي پيش‌تر كار كرده بودم و يكي از معضلاتي بود كه من هميشه درگير آن بودم. به‌ويژه اكنون كه در اين همايش بحث كودكان مبتلا به HIV مطرح است. گروهي كه خيلي معصوميت و مظلوميت در آن است. بچه‌هايي كه هيچ نقشي در اين موضوع ندارند و از طريق مادران‌شان به آن مبتلا شده‌اند. وظيفه ما چيست؟ آيا بايد فقط نگاه كنيم؟ طبيعي است كه وظيفه ما اطلاع‌رساني در اين زمينه است و بايد بتوانيم فضايي را ايجاد كنيم كه بحث پيشگيري مطرح شود. آگاه كردن جامعه در اين زمينه براي شكستن اين تابوي بزرگ امري ضروري است. بسياري از مبتلايان به اين بيماري به دليل انگ‌هايي كه زده مي‌شود ترس از مطرح كردن بيماري خود دارند و اصلا درباره آن صحبت نمي‌كنند. چون جامعه يا خانواده آنها را نمي‌پذيرد.
حتي بحث ديگري كه مطرح مي‌شود اين است كه اگر پيشگيري درست صورت بگيرد امكان انتقال ويروس از مادر به جنين هم قابل كنترل است...
صددرصد چنين است. اما شما نياز داريد در لابه‌لاي مسائل اجتماعي بگرديد و معضلات را پيدا كنيد و نشان دهيد. آنجاست كه مي‌توانيم بگوييم درد را شناخته‌ايم و وقتي آن را شناختيم بايد به مردم آگاهي بدهيم. نمي‌توان صورت‌مساله را پاك كرد. بايد پذيرفت عده‌اي هم با اين بيماري يا ويروس زندگي مي‌كنند.
شما گفتيد سينما مي‌تواند يك ابزار براي اطلاع‌رساني و پيشگيري باشد. فكر مي‌كنيد سينماي ما چه اندازه اين ظرفيت را دارد تا از آن به عنوان يك ابزار پيشگيري استفاده كرد؟ چند روز پيش در برنامه هفت در مورد مسائل جنسي صحبت شد و اعتراضاتي را به‌دنبال داشت. فكر مي‌كنيد براي بيماري ايدز و مطرح كردن آن در سينما و فيلم‌ها چنين ظرفيتي وجود دارد كه فيلمسازان ما بتوانند به آن بپردازند؟
ما بايد اين ظرفيت را ايجاد كنيم و وظيفه ما است. با يك فيلم چنين اتفاقي نمي‌افتد بلكه بايد به صورت گسترده در قالب فيلم‌هاي كوتاه، مستند و فيلم‌هاي بلند و سريال‌هاي تلويزيوني و ايجاد فضاهاي گفت‌وگو و برگزاري همايش اين ظرفيت ايجاد شود. بايد با اين بيماران درباره بيماري و مشكلات‌شان صحبت شود و تابوشكني صورت بگيرد. در مورد بيماري ايدز بد‌ترين روش همين صحبت نكردن درباره آن است. اين تابو بايد در ارتباط با مسائل ديگر مانند مسائل جنسي هم شكسته شود. مهم‌ترين معضل ما همين بحث است. جامعه ما امروز به شكل زنانه‌اي پيش مي‌رود و نشان مي‌دهد ما به كدام سمت در حركت هستيم. رفتارهاي پسربچه‌ها و جوانان ما هم زنانه مي‌شود. چگونه بايد اين مسائل را مطرح كرد؟ ما به اين مسائل بايد بپردازيم. بحث مسائل جنسي و رابطه زناشويي زن و مرد بايد به صورت جدي مطرح شود چراكه لطمه‌هاي جدي به جامعه و نسل آينده ما مي‌زند. مگر مي‌خواهيم همه صورت مساله را پاك كنيم؟ نمي‌توانيم همه آشغال‌ها را زير فرش پنهان كنيم تا ببينيم همه‌چيز درست است. بايد فرش را كنار زد. آشغال‌ها را بيرون آورد و بگوييم چه مشكلاتي داريم و اين مشكلات چگونه نسل ما را از بين مي‌برد. لطمه مي‌زند و تخريب مي‌كند. اينها همان چيزي است كه بايد درباره آن صحبت كنيم. ما بايد خيلي جدي و بدون ترس از آبرو ابتدا فضاي گفت‌وگو در درون خانواده‌ها را ايجاد كنيم. همچنين فضاي مديريت عاطفي، فضاي عشق‌ورزي و مهرورزي در درون خانواده‌ها بايد جدي گرفته شود؛ چيزي كه ما اصلا نداريم. چه زماني ديده‌ايم پدر و مادر در مقابل فرزندان‌شان دست همديگر يا همديگر را در آغوش بگيرند. بچه‌ها از چه كسي بايد اينها را ياد بگيرند. همين است كه مي‌بينيم حرف‌ها جاي ديگري گفته مي‌شود يا به جاي اينكه با جنس مخالف خود گفت‌وگو داشته باشند با هم جنس خودشان بيشتر ارتباط برقرار مي‌كنند. به هرحال ما وظيفه داريم. اگر كار فرهنگي نكنيم، اطلاع‌رساني صحيح انجام ندهيم و آنچه كه جامعه ما را از هم مي‌پاشاند نشان ندهيم هيچ‌گاه نمي‌توانيم خودمان را ببخشيم.
انتخابات مجلس برگزار و نتايج آن مشخص شد. باتوجه به اين تغيير در فضاي مجلس شايد شاهد تغييراتي در عرصه سينما هم باشيم. چقدر اميدوار هستيد مجلس جديد بتواند اين فضا را براي سينما و فيلمسازان فراهم كند تا آنگونه كه دوست داريد به موضوعات و دغدغه‌هاي هنري و سياسي و اجتماعي‌تان از جمله همين معضل بيماري ايدز بپردازيد؟
فكر مي‌كنم آن شور و شعور به اين دليل به وجود آمد و اين حماسه خلق شد تا نتيجه آن را ببينيم؛ نتيجه گذشتن و عبور كردن از آسيب‌هاي اجتماعي و مسائل اقتصادي. مسائل اقتصادي در حال حاضر بزرگ‌ترين ضربه را مي‌زند. فقر فرهنگي در همه ابعاد مختلف بايد جدي گرفته شود. آن‌سو حماسه آفريديم و اكنون چشم‌مان به اين سمت است كه نشان بدهد جواب حماسه را مي‌دهد. يعني درد ما را مي‌فهمند و در پي پيشگيري و درمان آن هستند. اين همان چيزي است كه به آن احتياج داريم. بحث جوانان، آسيب‌هاي اجتماعي، معضلات اقتصادي و مسائل ديگر و از همه مهم‌تر بحث مهر و عشق كه فراموش شده است و حلقه مفقوده خانواده‌ها و جامعه است.