ايران و استراليا راه پيش‌رو
جمشيد پرويزي ٭
وضعيت ايرانيان مقيم كمپ‌هاي خارج از سرزمين استراليا به يكي از مسائل مهم در روابط دو كشور تبديل شده است كه اميد مي‌رود در سفر اخير وزير امور خارجه كشورمان اقداماتي راهگشا براي حل اين معضل پيدا شود.
ايجاد برخي تغييرات در سياست مهاجرتي استراليا در سال 2008 باعث شد تا چندين هزار ايراني در فاصله سال‌هاي 2013-2008 به صورت غيرقانوني و از طريق دريا عازم اين كشور شوند. بسياري از مهاجران دچار توفان‌هاي دريايي شدند و جان خود را در دريا از دست دادند و تعداد زيادي هم پس از مواجهه با گشت‌هاي دريايي استراليايي دستگير و به دو جزيره مانوس و نارو متعلق به پاپوا گينه منتقل و هم‌اكنون چند سال است كه در آنجا نگهداري مي‌شوند. شرايط زندگي در اين دو جزيره بسيار سخت و اسفناك بوده و فاقد استانداردهاي بهداشتي و امنيتي است به گونه‌اي كه تاكنون چندين ايراني مهاجر دراين كمپ‌ها جان خود را از دست داده و عده‌اي مورد تعرض قرار گرفته‌اند. دولت استراليا به كرات از سوي كشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي مدافع حقوق بشر به خاطر اعمال اين سياست مهاجرتي مورد انتقاد قرار گرفته و بارها از استراليا خواسته شده كمپ‌هاي موجود در مانوس و نارو را تعطيل كند. واقعيت اين است كه بسياري از ايرانيان براي رسيدن به سرزمين آمال و آرزوها هزينه‌هاي سنگيني را متحمل مي‌شوند. آنها قرباني قاچاقچيان انسان مي‌شوند كه براي قاچاق هر نفر ميليون‌ها تومان دستمزد مي‌گيرند و خيلي از مهاجران نيز با فروش مال وزندگي و از دست دادن شغل خود در ايران عملا نقطه‌اي براي بازگشت نمي‌گذارند و پل‌هاي پشت سر را نيز تخريب مي‌كنند. خيلي از اين مهاجران از شرم ناكامي سفر و از دست دادن زندگي هم دچار ناملايمات روحي مي‌شوند و زندگي چند ساله در كمپ‌هاي نامناسب بر وخامت اين شرايط روحي افزوده و به همين خاطر از بازگشت به كشور خودداري مي‌كنند. در طول سال گذشته مذاكرات فشرده‌اي بين ايران و استراليا درخصوص مهاجران مقيم كمپ‌ها كه تعداد آنها كمتر از 1000 نفر است در جريان بوده و پيشرفت‌هايي هم به دست آمده است. دولت استراليا تاكيد دارد كه ايران همه اين مهاجران را به اجبار به كشور برگرداند و در مقابل طرف ايراني بخشي از مهاجرت غيرقانوني اتباع ايراني را ناشي از فشار تحريم‌هاي بين‌المللي به مردم بي‌گناه مي‌داند كه كار و زندگي خود را از دست داده‌اند و با استناد به حق يكايك افراد كشور براساس اسناد حقوق بشر بين‌المللي، براي انتخاب سرزمين، داوطلبانه بودن را اصل اساسي بازگشت اين افراد مي‌داند. تاكيد ايران بر جلب رضايت مهاجران براي بازگشت به كشور باعث شده تا استراليا به جاي اقدامات سلبي و فشار روحي و رواني به مهاجران، رويكرد سازنده‌تري را براساس ارايه مشوق‌ها براي بازگشت داوطلبانه به ايرانيان در پيش گيرد. نگاه گزينشي به مهاجرت مبتني بر تامين نيازهاي كشورهاي مقصد و گلچين كردن مغزها و تخصص‌ها باعث شده تا منافع مهاجرت در سبد كشورهاي مهاجرپذير قرار گيرد و كشورهاي مهاجر فرست جز بار سنگين هزينه‌هاي پرورش و تربيت نيروي انساني نصيبي نداشته باشند. امروزه ده‌ها هزار ايراني در استراليا زندگي مي‌كنند كه نقش برجسته‌اي در توسعه علمي ، فني ، فرهنگي و اجتماعي اين كشور دارند. توجه به جايگاه ايرانيان در جامعه استراليا نشان مي‌دهد كه ايران و استراليا ظرفيت‌هاي لازم براي ارتقاي تبادلات مردمي، همكاري در توسعه فرصت‌هاي مهاجرت قانوني ، توجه به ريشه‌هاي مهاجرت غيرقانوني، گسترش فرصت‌هاي مهاجرت نيروي كار و سرمايه‌گذاري استراليا در ايجاد فرصت‌هاي شغلي در ايران را دارند. دكتر ظريف همواره بر تكريم ايرانيان مقيم خارج از كشور تاكيد كرده و از مجموعه دستگاه ديپلماسي خواسته‌اند با جديت تمام پاسخگوي نيازها و خواسته‌هاي هموطنان عزيز مقيم خارج از كشور باشند. سفر ايشان به استراليا نقطه اميدي است كه مذاكرات دو كشور براي تعيين تكليف وضعيت ايرانيان مقيم كمپ‌هاي مانوس و نارو با قدرت بيشتري پيگيري و در متن گسترده‌تري قرار گيرد كه در آن مهاجران ايراني نه به عنوان تهديد ، بلكه به عنوان فرصت‌هايي براي كشور مهاجر پذير استراليا ديده شوند.
٭مدير گروه مطالعات كنسولي و مهاجرات دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي
وزارت امور خارجه