شكايت اردوغان عليه طنزپرداز آلماني رسيدگي مي‌شود
سقف آزادي بيان در قلب اروپا
ميثم سليماني/ اين روزها رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه نه تنها منتقدان داخلي خود را بر نمي‌تابد بلكه به دنبال رويارويي با منتقدان خارجي خود نيز هست. دولت تركيه و وكيل اردوغان به اندازه‌اي پيگير شكايت از يك طنزپرداز آلماني شدند، تا در نهايت آنگلا مركل، صدر اعظم آلمان قول پيگيري داد. روز جمعه آنگلا مركل در يك كنفرانس خبري از اين اقدام پرده برداشت و گفت: در اين موضوع نه قضاوتي انجام مي‌شود و نه تصميم‌گيري در مورد آزادي هنر، مطبوعات و افكار مطرح است.با اين وجود مجوز مركل به دادستان آلمان براي پيگيري شكايت دولت تركيه، پاي ژان بوهرمان طنزپرداز آلماني شبكه ZDF آلمان را به دادگاه مي‌كشاند تا پاسخگوي اتهامات خود در خصوص توهين به رجب طيب اردوغان رييس‌جمهوري تركيه باشد. بوهرمان در طول هفته‌هاي گذشته اشعار و طنزهايي را اجرا كرده كه در آن شوخي‌ها و شعرهاي جنسي در مورد اردوغان به نمايش گذاشته است.
همچنين شبكه تلويزيوني اكستراي آلمان آهنگ طنزي را به نمايش گذاشت و در اينترنت منتشر كرد كه داراي شوخي‌هايي با رجب طيب اردوغان بود كه با فشارهايي كه دولت تركيه وارد كرده، قرار است اين آهنگ‌ها از اينترنت جمع شود.
به اين ترتيب مي‌توان گفت كه بوهرمان با اقدام خود در تلويزيون قصد داشته تا محدوديت قوانين آزادي بيان را در آلمان محك بزند. در واقع اشعاري كه بوهرمان در تلويزيون خواند شوخي جنسي با اردوغان و تمايلات رهبر تركيه بود كه در آن اردوغان متهم به تجاوز به كودكان، اقدام عليه اقليت‌هاي ترك به ويژه كردها شده است. اما يك وكيل رسانه‌ها به گاردين گفته است كه طنز بوهرمان از طنز واجد شرايط برخوردار نيست و بنابراين مي‌تواند غيرقانوني نيز باشد. گزارش‌ها حاكي از آن است كه وكيل اردوغان در آلمان شكايت‌هاي خود را به ثبت رسانده و به‌شدت پيگير حذف كليپ‌هاي توهين به اردوغان است. با اين حال مديران ZDF معتقدند كه اين اشعار طبق قوانين آلمان مجاز و پخش شده اما ويديوهاي بوهرمان از آرشيو آنلاين سايت حذف شده است. با اين وجود در ابتدا مركل موضع خود در خصوص درخواست تركيه را دفاع از آزادي بيان اعلام كرد اما با توجه به اينكه رفته‌رفته به شعرهاي بوهرمان برچسب توهين به اردوغان زده شد، مركل نيز موضع خود را اندكي تغيير داد.
قانوني براي شاه سابق ايران و اردوغان
توهين به دولت تركيه يك چيز است و شكستن قانون آلمان چيز ديگر؛ طبق قانون آلمان بوهرمان مي‌تواند تحت پيگرد قانوني قرار گيرد. هرچند آلمان در قانون خود زندان‌هاي طولاني را محدود كرده، اما طبق قانون توهين به رهبران خارجي در آلمان مي‌تواند تا پنج سال زندان به همراه داشته باشد. اكنون پرونده بوهرمان نيز در راستاي همين قانون قرار گرفته و ممكن است وي حتي به زندان محكوم شود. با اين حال آنگلا مركل در كنفرانس خبري روز جمعه خود اعلام كرد كه دولت به سمت لغو قانون جرم شناخته شدن توهين به رهبران خارجي پيش مي‌رود.
اكنون بند 103 قوانين جنايي آلمان پيگرد قرار دادن بوهرمان را امكان‌پذير مي‌كند. اين بند قانون جنايي آلمان طبق يك قانون قديمي در قرن 19 طراحي شده است. اين قانون كه با عنوان «توهين به خاندان سلطنتي» شناخته مي‌شود، براي نخستين بار در بريتانيا به اجرا درآمد تا جلوي توهين به خاندان سلطنتي بريتانيا گرفته شود. اما اين قانون در دو بخش در آلمان به صورت امروزي اجرا شده است. در حالتي كه توهيني عليه يكي از رهبران سياسي جهان در آلمان رخ دهد بايد شكايت به دولت آلمان ارسال شود و دولت نيز مجوز رسيدگي را صادر كند. در مورد اردوغان نيز اين اتفاق رخ داده است. دولت تركيه شكايت رسمي خود از طنز پرداز آلماني را ارايه داده و دولت آلمان نيز در اين راستا اقدام كرده و اجازه پيگرد قانوني بوهرمان را نيز صادر كرده است. اين اتفاق در تاريخ معاصر كمتر رخ داده است. اما در بند ديگري كه در آلمان به عنوان بند شاه معروف است، زماني كه محمدرضا شاه پهلوي در سال 1967 در سفر خود به آلمان از معترضاني كه به او توهين كرده بودند شكايت كرد و درخواست پيگرد قضايي آنها را داشت، در نهايت وزير كشور آلمان در سفري به تهران، شاه را متقاعد كرد تا از پيگرد قانوني معترضان صرف نظر كند.
در آخرين مورد نيز زماني كه در حدود شش سال پيش انتشار يك پوستر عليه پاپ بنديكت شانزدهم توهين به وي شناخته شد دادگاه‌هاي آلمان راي به جمع‌آوري اين بنر كردند و در اعتراضات و رژه‌هاي خيابان‌هاي مونيخ عليه پاپ بنديكت اين پوسترها جمع‌آوري شد.
از آن زمان تا به حال دولت آلمان اقدام جدي در اين راستا انجام نداد و در سال 2018 دولت برنامه حذف اين قانون را داشت كه توهين به رهبران خارجي جرم محسوب نشود. اما آلمان تنها كشوري در اروپا نيست كه اين قانون در آن به اجرا در مي‌آيد بلكه كشورهايي همچون ايتاليا، لهستان و سوييس نيز قوانين مشابه را در داخل كشور خود اجرا مي‌كنند. همچنين در ساير حكومت‌هاي اروپايي كه پادشاهي كماكان در آنها پابرجاست قانون منع توهين به پادشاه نيز پابرجاست ولي به ندرت از آن استفاده مي‌شود.
تركيه در مسير رويارويي با مخالفان خارجي
در تركيه و از زماني كه اردوغان در سال 2014 از سمت نخست‌وزيري در يك دهه قبل به سمت رياست‌جمهوري نقل مكان كرد همه‌چيز در اين كشور متفاوت شد. اتاق‌هاي خبر توسط رييس‌جمهور مهم تلقي شدند و مورد حمله قرار گرفتند، روزنامه‌نگاران به اتهام جاسوسي دستگير شدند و يك روزنامه مخالف نيز به طور كامل تصرف شد و خبرنگاران خارجي يا اخراج يا مورد آزار و اذيت قرار گرفتند. اكنون اقدام اردوغان عليه بوهرمان را مي‌توان كمپيني عليه خبرنگاران و روزنامه‌نگاران خارجي علاوه بر روزنامه‌نگاران داخلي دانست، زيرا حتي در سفر اردوغان به واشنگتن نيز نيروهاي امنيتي اردوغان با معترضان و خبرنگاران حاضر در نزديكي كاخ سفيد درگير شدند و اردوغان نيز به‌شدت عليه خبرنگاران و معترضان موضع‌گيري كرد.
چرا آلمان درخواست اردوغان را پذيرفت؟
اگر روابط آلمان و تركيه در شرايط عادي به سر مي‌برد هيچگاه انتظار آن نمي‌رفت كه درخواست دولت تركيه پذيرفته شود و به مانند سال 2007 در مورد عضويت تركيه در اتحاديه اروپا تحقير آميز با آن برخورد مي‌شد. اما اكنون نه شرايط روابط به مانند گذشته است و نه اردوغان شخصيت آن سال‌ها را دارد. اكنون اروپا و به خصوص آلمان نيازمند همكاري تركيه براي جلوگيري از سيل مهاجران به قاره اروپا است، از همين رو شايد مركل درخواست تركيه را به دليل نياز اين كشور به تركيه براي برخورد با مهاجران تاييد كرده كه ممكن است ضربه زيادي به محبوبيت او در آلمان وارد كند. يوشكا فيشر، وزير خارجه اسبق آلمان در آخرين مقاله خود در سايت پروژه اروپايي سينديكات نوشت: «در حال حاضر و در آينده هم تركيه به اروپا و هم اروپا به تركيه نياز دارد. با اين وجود قيمت اين همكاري هرگز نمي‌تواند ترك اصول دموكراتيك باشد.»