رييس‌جمهور امريكا با رهبران شوراي همكاري ديدار مي‌كند
سفر به رياض با دستور كار
توافق با ايران و مبارزه با داعش
سارا معصومي/ از ايالات متحده امريكا تا عربستان سعودي؛ سفري كه شايد آخرين سفر رييس‌جمهور فعلي ايالات متحده به خاك يكي از اصلي‌ترين متحدان كشورش در خاورميانه باشد. باراك اوباما، رييس‌جمهور دموكرات امريكا كه در 7 سال گذشته رابطه پرفراز و نشيبي را با عربستان سعودي پيش برده است در تمام اين دو دوره تاكيد داشته است كه متحدان عربي امريكا در منطقه بايد مسووليت بيشتري نسبت به تامين امنيت و دفاع از خود بر عهده بگيرند. امروز كه باراك اوباما به عربستان سعودي برسد از نزديك نتيجه يكي از ملموس‌ترين سياست‌هاي خود در شبه جزيره را خواهد ديد و البته به اين نتيجه خواهد رسيد كه حالا كه متحدانش براي تامين امنيت خود به روي پاي خود ايستاده‌اند، چندان هم منافع امريكا در منطقه تامين نشده است. اوباما در حالي به عربستان مي‌رسد كه دسته گل رياض در منطقه يمن است؛ يمني كه سابقه دخالت‌هاي نظامي عربستان در آن به يك سال پيش بازمي‌گردد و بهانه رياض آن هم براي آن حملات هوايي بي‌امان مبارزه با حوثي‌ها بود كه به ادعاي آل‌سعود مورد حمايت ايران هستند. سعودي‌ها در باتلاق يمن گرفتار شدند و در نتيجه اين گرفتاري سياسي و نظامي آنها، هزاران نفر از شهروندان غيرنظامي جان خود را از دست دادند. يمني كه سياست‌هاي عربستان در منطقه ساخته، كشوري است آماده و مهيا براي پذيرش همه‌جانبه القاعده. يمن پيش از اين حمله نيز يكي از موارد اختلاف تهران و رياض بود و حالا بر دامنه اين اختلاف‌ها در منطقه افزوده هم شده است. امريكا به متحدان عربي خود در منطقه خارميانه گفته بود كه بر مسووليت‌پذيري خود بيفزايند اما نتيجه اين امر به افزايش بي‌ثباتي در منطقه منتهي شده است؛ بي‌ثباتي‌اي كه حالا هم دامن امنيت اروپايي‌ها را گرفته و هم مي‌تواند امنيت ملي امريكا را تحت‌الشعاع خود قرار دهد. اوباما يك سال پيش در كمپ ديويد با رهبران شوراي همكاري خليج فارس ديدار كرد و در آن زمان وعده داد كه ميعادگاه ديدار دوم كشوري در منطقه باشد؛ وعده‌اي كه روز پنجشنبه در رياض محقق خواهد شد. اوباما در مصاحبه‌اي با مجله آتلانتيك در ماه آوريل براي نخستين‌بار تعارف را به حاشيه رانده و برخي كشورهاي عربي از جمله عربستان سعودي را طفيلي‌هايي خوانده بود كه بيش از اندازه براي تامين امنيت ملي خود به امريكا وابسته هستند. سعودي‌ها مدت‌هاست به روي پاي خود ايستاده‌اند و البته دورنماي توافق هسته‌اي امريكا با ايران در دو سال اخير هم به تلاش‌هاي آنها در اين مسير سرعت بخشيد. اختلافي كه در حال حاضر ميان امريكا و عربستان است بر سر مسووليت‌پذيري سعودي‌ها نيست بلكه بر سر مسيري است كه رياض طي مي‌كند. رويكرد تهاجمي رياض در بسياري از پرونده‌هاي منطقه‌اي به خصوص مواجهه با ايران، امري نيست كه مطلوب رييس‌جمهور فعلي امريكا باشد. عربستان در دو سال اخير به خصوص با روي كار آمدن نسل جديدي از رهبران جوان سعودي بيش از هر زمان ديگري صداي نظامي خود را در منطقه بلند كرده است. دامنه دخالت‌هاي نظامي اين كشور از سوريه تا عراق و يمن كشيده شده است. اصلي‌ترين اختلاف موجود واشنگتن و رياض هم شيوه رفتاري اوباما با پرونده هسته‌اي ايران است. شيوه‌اي كه تمام تلاش‌هاي رياض در چند سال پيش از روي كار آمدن دولت يازدهم در ايران مبني بر ترويج پروژه ايران هراسي را نقش بر آب كرد. بودجه نظامي عربستان هر روز سير صعودي‌تري را به خود اختصاص مي‌دهد و اين در حالي است كه هيچ كس اطلاع دقيقي از تسليحات نظامي در اختيار آل سعود ندارد. سعودي‌ها در چند سال اخير تنها خريده‌اند و انبار كرده‌اند. به نظر بسياري از تحليلگران، اين‌بار كه اوباما براي ديداري دوجانبه با ملك سلمان رو به رو مي‌شود دو طرف بايد اختلاف‌هاي تاكتيكي و ماهوي را به حاشيه رانده و رابطه دوجانبه واشنگتن – رياض را به ثبات برسانند. ثباتي كه مسير قرار گرفتن اين رابطه را تغيير دهد. اوباما در اين سفر بايد براي چندمين بار به سعودي‌ها اطمينان خاطر بدهد كه در پرونده ايران كنار رياض قرار دارد. عربستان مي‌گويد نگران نفوذ ايران در سوريه، يمن و عراق و همچنين فعاليت‌هاي موشكي تهران است و همين جملات هم از زبان اوباما و همقطارانش در امريكا به گوش مي‌رسد. اصلي‌ترين هدف كلي سفر اوباما به عربستان، انگليس و آلمان بحث مبارزه با داعش خوانده شده است و به نظر مي‌رسد كه وي در رياض از آل سعود بخواهد كه براي مبارزه با داعش با تمام توان مالي و نظامي خود وارد صحنه عمل بشود. درخواست براي برخي اصلاحات داخلي هم سوژه ديگري است كه روي ميز بحث‌هاي دوجانبه اوباما با ملك سلمان خواهد بود. اوباما در حالي به عربستان سعودي مي‌رود كه رهبران سعودي به وي به ديده رهبري نگاه مي‌كنند كه در ايستگاه آخر ايستاده است و به زودي از كاخ سفيد خواهد رفت. اوباما شايد پرحاشيه‌ترين رييس‌جمهور امريكا براي عربستاني‌ها بود اما به نظر نمي‌رسد كه جانشين وي هم به زياده‌خواهي‌هاي
آل سعود يا درخواست‌هاي بي‌شمار آنها پاسخ مثبت بدهد. جنگ سوريه؛ ناآرامي‌ها در عراق و مساله داعش همچنان سر امريكا را در خاورميانه به خود گرم خواهد كرد اما در گذر زمان با كاهش نياز نفتي امريكا به خاورميانه و پيشبرد
موفقيت آميز توافق هسته‌اي ايران با 1+5، رابطه امريكا با كشورهاي عضو شوراي همكاري اندك اندك كمرنگ‌تر خواهد شد.
تحليل‌هاي سياسي كه به استقبال سفر اوباما به عربستان رفته‌اند همگي اين سفر را سخت و چالشي توصيف كرده‌اند. اوباما پيش از اين در انتقاد به تك‌روي‌هاي عربستان تاكيد كرده بود كه اين كشور بايد تقسيم منطقه با ايران را بپذيرد. اين اظهارات اوباما در چندماه اخير و پس از آنكه منتهي به توافق هسته‌اي با ايران هم شد، كاسه صبر سعودي‌ها را لبريز كرد. برخي تحليلگران مي‌گويند كه امريكا و عربستان بعضا اهداف يكسان اما اولويت‌هاي متفاوت دارند. براي عربستان سعودي كنار نهادن بشار اسد از قدرت و مبارزه با نقش ايران در منطقه اولويت است و براي امريكا مبارزه با فتوحات داعش. شايد اصلي‌ترين تضميني كه عربستاني‌ها از امريكا مي‌خواهند اين است كه بدانند امريكا قصد عقب‌نشيني از منطقه را ندارد. رويكرد تهاجمي كه عربستان در مقابل ايران در پيش گرفته است و اين حقيقت كه هر روز بر تنش موجود در رابطه دو طرف هم افزوده مي‌شود زنگ‌هاي خطر را در منطقه به صدا درآورده است و مي‌تواند در صورت عدم مديريت منطقه را به سمت ناآرامي بيشتر ببرد. مبارزه با داعش كه گفته مي‌شود اصلي‌ترين اولويت البته ديرهنگام اوباما در منطقه است به همراهي و همكاري ايران و عربستان نياز دارد. اوباما امروز در حالي به رياض مي‌رسد كه ماجراي 28 صفحه سند باقي مانده از نتيجه تحقيقات در خصوص عوامل 11 سپتامبر همچنان بر جزييات سفر وي سايه انداخته است. عربستاني‌ها تهديد كرده‌اند كه در صورت انتشار اين 28 صفحه اقدام به خارج كردن سرمايه‌هاي خود از داخل خاك ايالات متحده خواهند كرد. با وجود آنكه از مجموع 19 نفر عامل يازده سپتامبر 15 نفر از عربستان سعودي بودند اما عربستان پيش از اين اعلام كرده بود كه هيچ نقشي در اين حادثه ندارد. اين ادعا با نگراني‌هاي اخير عادل الجبير، وزير امور خارجه امريكا در خصوص انتشار 28 صفحه‌اي كه در 13 سال گذشته در حصر مانده‌اند، در تناقض است.