آيا پاريس مي‌تواند در مذاكرات صلح فلسطين طلسم را بشكند؟
بخت‌آزمايي فرانسه
ميثم سليماني
تلاش‌ها براي احياي مذاكرات صلح در فلسطين يك بار ديگر اوج گرفته است. پس از شكست آخرين دور از مذاكرات صلح ميان فلسطين و رژيم اسراييل در بين سال‌هاي 2014-2013، اين‌بار فرانسه قصد دارد براي احياي روند صلح در فلسطين اشغالي شانس خود را امتحان كند. روز گذشته دفتر نخست‌وزيري فرانسه رسما اعلام كرد كه مانوئل والس، نخست‌وزير فرانسه قصد دارد براي احياي مجدد روند صلح خاورميانه به سرزمين‌هاي اشغالي سفر كند تا بتواند جلوي خشمي كه در كرانه باختري و نوار غزه در حال شعله ور شدن است را بگيرد. به گفته دفتر نخست‌وزيري فرانسه سفر مانوئل والس از 21تا24 ماه جاري ميلادي انجام خواهد شد تا بتواند بر اساس راه‌حل دو دولت روند صلح را مجدد احيا كند. اين سفر در حالي صورت مي‌گيرد كه فرانسه در 30 ماه مه نشستي را متشكل از بيست كشور ميزباني مي‌كند كه بناست در آن براي احياي روند صلح برنامه‌ريزي شود. اما اسراييل همواره استدلال مي‌كند كه صلح از طريق مذاكرات مستقيم و بين دو طرف قابل تحقق است و در مجامع بين‌المللي نتيجه‌اي به دست نمي‌آيد.
مارك آيرو وزير خارجه فرانسه در خصوص هدف نشست 30 مه مي‌گويد كه اين نشست براي آماده‌سازي يك اجلاس بين‌المللي در نيمه دوم سال 2016 است كه شامل رهبران اسراييل و فلسطين خواهد شد. گفته مي‌شود مانوئل والس در سفر خود به سرزمين‌هاي اشغالي علاوه بر بنيامين نتانياهو با رئوبن ريولين رييس رژيم اسراييل، شيمون پرز نخست‌وزير سابق و اسحاق هرتزوگ رهبر مخالفان دولت ديدار و گفت‌وگو مي‌كند. او در 24 ماه مه به رام‌الله سفر خواهد كرد و با نخست‌وزير تشكيلات خودگران فلسطيني رامي حمدالله ديدار مي‌كند.
بسياري معتقدند كه در اين سفر مانوئل والس مي‌تواند در خصوص قطعنامه يونسكو كه در خصوص
مسجد الاقصي صادر كرده بود و اسراييل آن را محكوم كرد صحبت كند. نتانياهو اين قطعنامه يونسكو را پوچ دانسته است و در پاسخ به اين قطعنامه همه كاركنان سازمان ملل را به يك سمينار تاريخ يهود به ميزباني شخصي خود دعوت كرد.
آيا فرانسه مي‌تواند در احياي صلح موفق باشد؟
بسياري در خصوص اينكه فرانسه بتواند روند صلح در خاورميانه را احيا كند بسيار ترديد دارند. فرانسه از اواخر سال 2015 با ابتكار لوران فابيوس طرحي را ارايه داده تا بتواند روند صلح در خاورميانه را احيا كند. حال اين اقدام به دست مايك آيرو بناست ادامه پيدا كند. داوود خطاب، استاد دانشگاه پرينستون در يادداشتي براي سايت «پروژه سنديكات» عنوان مي‌كند، فرانسه سزاوار تشويق به خاطر تلاش شجاعانه براي احياي يك فرآيند است كه براي يك دهه است به هيچ جايي نرسيده است. اما فرانسه بيش از موفقيت به شجاعت نياز دارد. او مي‌افزايد هرگونه پيشنهاد بين‌المللي براي مذاكرات صلح بستگي به شش عامل دارد. نخست جديت است، زماني كه فرانسه طرح خود را مطرح كرد بسياري آن را يك شيرين‌كاري ديپلماتيك مي‌دانستند و مقامات فلسطيني ابتدا به آن بسيار مشكوك بودند. اما وقتي كه مشخص شد فرانسه در اين امر با انجام نشست بين‌المللي در مه مي جدي است تشويق شد تا در اين فرآيند قرار گيرد. خطاب مي‌افزايد، عنصر كليدي دوم چند جانبه بودن مذاكرات است زيرا اسراييل در مذاكرات دو جانبه طرف قوي‌تر اين درگيري است و از موقعيت بهتري برخوردار است كه مي‌تواند شرايط را ديكته كند. وي تاكيد مي‌كند كه پنج عضو شوراي امنيت و آلمان با همكاري توانستند با ايران بر سر يك راه‌حل براي خروج از بحران اتمي به توافق برسند، اين موفقيت مي‌تواند به صورت مشابه در خاورميانه تكرار شود و تمامي طرفين بايد بر يك هدف تمركز كنند و نبايد اجازه داد كه اسراييل قوي به فلسطين ضعيف شرايط خود را ديكته كند. اين استاد دانشگاه در يادداشت خود مي‌گويد، عامل اساسي سوم در اين روند يك جدول زماني مشخص براي اين روند است. اگر فرانسه بتواند يك جدول زماني روشن از تاريخ مذاكرات مشخص كند بسيار موفق خواهد بود تا «تعويق» به مانند دور گذشته مذاكرات صلح به عنوان يك تاكتيك استفاده نشود. عامل چهارم در اين بين بسيار مهم است. مذاكره‌كنندگان شايد تمايلي به سازش نداشته باشند مگر اينكه هزينه شكست مذاكرات براي طرفي كه باعث آن شده بالا باشد. هنگامي كه نخستين بار فرانسه از ابتكار صلح فلسطين توسط لوران فابيوس وزير امور خارجه سابق پرده‌برداري كرد، رسما اعلام شد كه اگر مذاكرات شكست بخورد و فرانسه تشخيص دهد كه اسراييل عامل آن بوده به صورت خودكار فرانسه دولت فلسطين را به رسميت خواهد شناخت، هرچند كه جانشين او مارك آيرو به تازگي هرچند از اين اقدام حمايت كرد اما اعلام كرد كه رسميت شناختن به صورت خودكار نخواهد بود. به رسميت شناخته شدن فلسطين از سوي فرانسه به عنوان يكي از اعضاي شوراي امنيت مي‌تواند بسيار حايز اهميت باشد و فشار را بر روي اسراييل افزايش دهد. دولت باراك اوباما نيز كه ماه‌هاي پاياني عمر خود را سپري مي‌كند در زمان باقي مانده مي‌تواند براي اسراييل به دليل عدم پايبندي به روند صلح هزينه تراشي كند. اكنون اسراييل در حال چانه‌زني براي دريافت ده ميليارد دلار كمك بيشتر از امريكا در بسته حمايتي نظامي است كه اوباما قصد دارد آن را در تابستان به امضا برساند. همين موضوع مي‌تواند تبديل به اهرم فشاري براي امريكا باشد تا اسراييل راحت‌تر به سمت پيشبرد مذاكرات صلح قدم بردارد.
شرط پنجم براي رسيدن به موفقيت اين مذاكرات عدالت است كه بايد دو طرف را راضي به يك نوع معامله كرد. اين اتفاق تنها مي‌تواند با ايجاد يك دولت مستقل فلسطيني در حدود مرزهاي 1967 برقرار شود كه در آن مساله پناهندگان حل و سپس دو طرف به يك راهكار براي تقسيم بيت‌المقدس برسند در غير اين صورت هرگونه توافق غيرممكن خواهد بود. در غير اين صورت فضا به‌شدت خشن خواهد شد و رژيم صهيونيستي به شهرك‌سازي در سرزمين‌هاي اشغالي ادامه خواهد داد. در نهايت آخرين و ششمين عامل براي موفقيت در مذاكرات صلح از ديدگاه داوود خطاب نياز به پشتيباني عمومي از مذاكرات صلح است كه به رهبران فرصت مي‌دهد تا صلح را محقق كنند زيرا دو طرف بيش از حد نياز به اين باور دارند كه صلح امكان پذير است. حال اگر مي‌خواهد فرانسه به موفقيت كامل دست پيدا كند شايد نياز به يك معجزه يا يك تلاش جدي چندجانبه به همراه جدول زماني روشن، تعهد به عدالت در همه طرف‌ها نياز دارد.
تجربه ناموفق
جان كري، وزير امور خارجه امريكا زماني كه در ژانويه سال 2013 به اين سمت رسيد بيشترين تلاش خود را در اين راستا قرار داد تا يك بار ديگر پس از شكست مذاكرات صلح در سال 2010، در سال 2013 آن را مجدد احيا كند. او بارها و بارها به سرزمين‌هاي اشغالي سفر كرد تا در نهايت توانست مذاكرات صلح را مجدد احيا كند. صائب عريقات به عنوان مذاكره‌كننده ارشد فلسطيني و تزيپي ليوني به عنوان مذاكره‌كننده از سمت اسراييل معرفي شدند. آنها پس از چند دور مذاكرات فشرده نتوانستند به نتيجه ملموسي دست پيدا كنند چرا كه كابينه اسراييل درون خود با اختلافات فراواني مواجه بود. ليوني كه عضو كابينه ائتلافي نتانياهو به حساب مي‌آمد و طرفدار مذاكره با فلسطينيان بود با نخست‌وزير اختلاف فراواني در روند مذاكرات پيدا كرد و از ادامه راه كنار گذاشته شد و عملا مذاكرات نيز بي‌نتيجه پايان يافت و شكستي ديگر در كارنامه مذاكرات صلح خاورميانه رقم خورد و حال بايد ديد فرانسه مي‌تواند در شانسي كه اكنون براي احياي مذاكرات صلح در اختيار دارد موفق عمل كند يا خير.