نا اميدي از اجراي معاهده توسط امريكا

شايد روزي كه بشر به سمت خلع سلاح اتمي پيش برود و هيچ كس قصدي براي انجام هيچگونه آزمايش اتمي نداشته باشد، در حال تبديل شدن به يك روياست؛ رويايي كه شايد در طول دهه‌هاي گذشته اين اميدواري به وجود آمد كه شايد بتوان به آن دست يافت. معاهده منع آزمايش‌هاي اتمي در كنار معاهده منع و گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي مي‌توانست مكملي براي جلوگيري از به كارگيري و آزمايش سلاح‌هاي اتمي باشد. اكنون بيست سال از تصويب اين معاهده مي‌گذرد و تاكنون 183 كشور اين كنوانسيون را به امضا رسانده‌اند و 164 كشور نيز آن را از تصويب مجلس خود گذرانده‌اند تا وارد فرآيند اجرايي شود. روز گذشته در بيستمين سال تصويب كنوانسيون منع آزمايش اتمي در سازمان ملل، نشست سراسري اين كنوانسيون با حضور وزراي خارجه برخي كشورهاي عضو در وين برگزار شد تا اعضا بتوانند هرچه بيشتر اين كنوانسيون را به مرحله اجرا برسانند. هفت سال پيش، زماني كه باراك اوباما وارد كاخ سفيد شد، تعهد داد تا با اجراي كنوانسيون منع آزمايش‌هاي اتمي، صلح بيشتري براي جهان به ارمغان بياورد. اما حالا كه باراك اوباما در حال ترك كاخ سفيد است اجراي اين معاهده توسط امريكا به امري محال بدل شده است. هفت سال از زمان تعهد باراك اوباما مي‌گذرد و كماكان نتوانسته اين معاهده را به تصويب برساند. از سوي ديگر اجراي اين معاهده توسط امريكا به عنوان يكي از دارندگان اصلي سلاح هسته‌اي از اهميت بسيار فراواني در جهان برخوردار است. جان كري وزير خارجه امريكا در سال گذشته متعهد شده بود تا انرژي مضاعفي براي تصويب اين معاهده در كنگره بگذارد اما او تاكنون موفق نشده است.  با اين حال در نشست روز گذشته فدريكا موگريني مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در سخنراني خود از تمامي كشورهاي جهان خواست تا اين معاهده را بپذيرند. وي افزود: تمام اعضاي اتحاديه اروپا پيمان جامع سي‌تي‌بي‌تي را تصويب كرده‌اند. ما نيازمند فشاري قدرتمندتر از سوي همه به كشورهاي باقي‌مانده هستيم. موگريني افزود: هشت كشور كماكان به اين روند نپيوسته‌اند و هنوز به تصويب پيمان جامع منع آزمايش اتمي نزديك‌تر نشده است. ايران، امريكا، مصر، چين و رژيم صهيونيستي اين معاهده را امضا كرده اما به تصويب پارلمان خود نرسانده‌اند. پاكستان، هند و كره شمالي هم تاكنون از امضاي اين معاهده كه در سال 1996 در سازمان ملل تصويب شد، خودداري كرده‌اند. با اين وجود پيش از اين نشست، رييس كنوانسيون سي تي بي‌تي خطاب به ايالات متحده گفت: اگر امريكا مي‌خواهد رهبري خود را نشان دهد، نياز دارد طبق آن‌چيزي كه رييس‌جمهور اوباما در سال2009 مطرح كرده حركت كند. اما نشانه‌ها حاكي از آن است كه نمي‌توان اميدي به تصويب اين معاهده در كنگره امريكا طي ماه‌هاي باقي مانده از عمر دولت اوباما داشت. به گفته بن رودز، معاون مشاور امنيت ملي امريكا در امر كنترل تسليحات مي‌گويد: با توجه به كنترل جمهوريخواهان بر سنا و مجلس نمايندگان، مسير تصويب اين معاهده هيچ پيشرفتي نداشته است.  برخي اميدوار بودند جان كري وزير امورخارجه روز دوشنبه در وين حاضر شود و با ساير وزراي خارجه شوراي امنيت ديدار كند اما در نهايت جان كري تصميم گرفت تا معاون خود در امور كنترل تسليحات را به وين اعزام كند و اگرچه نماينده امريكا در اين نشست اعلام كرد به عنوان نخستين امضا‌كننده اين معاهده همواره حمايت قاطع خود را از آن اعلام كرده است اما نشان داد كه نبايد اميد به اجراي اين معاهده توسط امريكا در آينده‌اي نزديك داشت.  با اين حال مارك تونر سخنگوي وزارت امورخارجه امريكا تاكيد كرد كه تصويب اين معاهده براي ما يك اولويت است. وي افزود عدم حضور كري به اين معنا نيست كه واشنگتن ديگر علاقه‌مند به حضور در CTBTنيست. مقامات كاخ سفيد نيز پيش از اين عنوان كردند كه باراك اوباما كماكان در تلاش براي تصويب اين كنوانسيون است. گفتني است هفده سال پيش بيل كلينتون رييس‌جمهور وقت امريكا تلاش كرد تا اين معاهده را به تصويب برساند اما نتوانست دو سوم مورد نياز مجلس سنا براي تصويب معاهده را به دست بياورد. از طرف ديگر هركدام از نامزدهاي دموكرات و جمهوريخواه كه در ژانويه 2017 به كاخ سفيد راه پيدا كند با مسائلي همچون تنش با روسيه و چين، خاورميانه، تهديدات تروريستي و در عين حال بحران‌هاي ناشناخته مواجه است كه تصويب سي‌تي‌بي‌تي را در اولويت‌هاي دسته‌چندم رييس‌جمهور بعدي امريكا قرار مي‌دهد. گفتني است در حال حاضر يك شبكه بسيار وسيع و گسترده جهاني، مشتمل بر 337ايستگاه و مركز جمع‌آوري داده‌هاي اطلاعاتي از چهار گونه سنجش زمين لرزه‌نگاري (فوق‌العاده حساس)، سنجش ميزان كيفيت مواد رايويي (راديو نوكلايد) در محيط، آب‌پژواكي و امواج مادون صوت در 89 كشور جهان مستقر هستند كه به صورت دقيق اين معيارها در مناطق مختلف جهان جمع‌آوري و به وين ارسال مي‌شود و به صورت دقيق مورد تحليل و بررسي قرار مي‌گيرد. با اين حال اجراي اين كنوانسيون مي‌تواند خطر اشاعه سلاح اتمي در سراسر جهان را كاهش دهد.

اهداف سي‌تي بي‌تي محقق نشده است

حميد بعيدي‌نژاد، مديركل امور سياسي و امنيت بين‌المللي وزارت خارجه ايران در بيستمين سالگرد معاهده منع جامع آزمايشات هسته‌اي (CTBT) در وين شركت كرده بود در گفت‌وگو با خبرگزاري صدا و سيما گفت: اعتقاد و انتظار ما اين است كه به سي‌‌تي‌‌بي‌‌تي واقعا به عنوان يك معاهده براي محدود كردن توسعه سلاح‌هاي هسته‌اي نگاه شود و نه فقط محدود كردن انفجارات هسته‌اي كه يك هدف بسيار محدودتري است. بعيدي‌نژاد ادامه داد: جمهوري اسلامي ايران از اعضاي اصلي اين معاهده بوده كه آن را امضا كرده است و براي همين در اين اجلاس شركت كرده تا ديدگاه‌هاي خود را در قبال اين معاهده 20 سال بعد از انعقاد آن با كشورهاي ديگر در ميان بگذاريم. وي عنوان كرد: به اعتقاد جمهوري اسلامي ايران؛ هدف اصلي اين معاهده محدود كردن امكان گسترش و توسعه سلاح‌هاي هسته‌اي از طريق منع تمام انواع آزمايشات هسته‌اي بود كه متاسفانه اين هدف محقق نشد.