حواشي سينماي ايران در شش ماهه اول سال بيش از بخش‌هاي ديگر هنري است
ديوار كوتاهي به نام سينما
الهام نداف
حواشي حوزه هنر، اين روزها بيش از هر بخشي، گريبانگير سينما است. حواشي سر فيلم «رستاخيز» در دو هفته اخير در صدر اخبار سينمايي قرار گرفته است. اين روزها با باز شدن پرونده اكران «رستاخيز» و اعلام راي ديوان عدالت اداري به نفع اين فيلم، علي جنتي، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي و حجت‌الله ايوبي، رييس سازمان سينمايي، ترجيح مي‌دهند بيش از هر موضوعي، مساله اكران فيلم درويش را حل كنند. اما به نظر مي‌رسد در اين معادله پيچيده، سازمان سينمايي كمترين سهم را دارد. ايوبي كه چندي پيش درباره اكران فيلم بدون اصلاحات در محرم و صفر سال جاري اظهار اميدواري كرده بود، در صحبت‌هاي خود عنوان كرد: «سازمان سينمايي تابع قانون است و به راي نهايي ديوان عدالت اداري درباره فيلم «رستاخيز» گردن مي‌نهد.» اين سخنان ايوبي واكنش مثبت تقي عليقلي‌زاده، تهيه‌كننده «رستاخيز» را در پي داشت. او اظهارات شجاعانه رييس سازمان سينمايي را تحسين كرد و گفت: جايگاه وزارت ارشاد، دولت و قوانين براي عوامل «رستاخيز» نيز محترم است. صحبت‌هاي ايوبي تا اندازه زيادي توانست آرامش را به وضعيت موجود در سينماي ايران بازگرداند. اين در حالي است كه هفته گذشته ديوان عدالت اداري در حكم بدوي خود به پرداخت خسارات وزارت ارشاد براي فيلم «رستاخيز» حكم داد و علي جنتي نيز در مقابل شكايت عوامل اين فيلم عنوان كرد صاحبان اين اثر بيش از آنكه به دنبال مسائل معنوي باشند، مسائل مادي را پيگيري مي‌كنند. شش ماه از سال 95 گذشت و در اين مدت سينماي ايران با وجود حواشي مختلفي كه با آن دست و پنجه نرم كرد، توانست فروش قابل قبولي در گيشه به دست آورد. اين روزها اكران «فروشنده» اصغر فرهادي به رونق ديگر فيلم‌هاي روي پرده نيز كمك كرده است. اين فيلم بعد از گذشت 9 روز نمايش در سينماهاي ايران توانسته بيش از سه ميليارد تومان فروش كند. اين در حالي است كه ديگر فيلم‌هاي روي پرده چون «ناردون» فريدون‌حسن‌پور و «من» سهيل بيرقي به ترتيب با فروشي معادل دو ميليارد و يك ميليارد و 250 ميليون تومان، به جدول فيلم‌هاي ميلياردي سال 95 اضافه شدند. با اين همه «لانتوري» رضا درميشيان با فروشي معادل پنج ميليارد و 250 ميليون تومان همچنان در صدر فروش فيلم‌هاي روي پرده است.
تحريم بي‌سر و صداي حوزه هنري
اين نخستين بار نيست كه سازمان سينمايي در مرحله آزمون و خطا قرار مي‌گيرد. اين روزها فيلم «فروشنده» هم با وجود تلاش فراوان فرهادي براي جلوگيري از حواشي، با مسائل مختلفي دست و پنجه نرم مي‌كند. بليت‌هاي «فروشنده» در نخستين روزهاي اكران در پرديس‌هاي سينمايي با قيمتي معادل 15 و 12 هزار تومان به فروش رسيد و در ادامه با اعتراض فرهادي، با قيمت معمول، فروش رفت. درآمد حاصل از مازاد فروش بليت‌ها تا اينجا 400 ميليون تومان، عنوان شده است. همچنين برخي منابع از كاهش سئانس‌هاي «فروشنده» در سينما آزادي كه زير مجموعه حوزه هنري است، خبر مي‌دهند. ظاهرا حوزه هنري اين سياست را براي مقابله با فشارهاي برخي گروه‌ها براي نمايش ندادن اين فيلم در سالن‌هاي حوزه هنري در پيش گرفته است. سينما آزادي تازه‌ترين ساخته فرهادي را با وجود داشتن متقاضي فراوان در سه سئانس به نمايش در مي‌آورد. اين در حالي است كه چندي پيش حوزه هنري فيلم «لانتوري» رضا درميشيان را نيز تحريم و از نمايش آن در سالن‌هاي خود، امتناع كرد. اما ايوبي ترجيح داد به اين مساله دامن نزند و در واكنش به اين وضعيت اعلام كرد كه فيلم درميشيان براي نمايش در سالن‌هاي حوزه هنري مشكلي ندارد. در واقع حوزه هنري همچنان مشي خود را براي تحريم برخي فيلم‌هاي روي پرده ادامه مي‌دهد اما اين‌بار بدون سر و صدا و محافظه‌كارانه‌تر، سياست‌هاي خود را دنبال مي‌كند.
ناكامي «ارادتمند؛ نازنين، بهاره و تينا»
از ديگر حواشي سينما در شش ماه گذشته مي‌توان، به نگرفتن پروانه نمايش فيلم جديد عبدالرضا كاهاني با نام «ارادتمند، نازنين، بهار و تينا» اشاره كرد. شوراي پروانه نمايش در بازبيني، اين اثر سينمايي را رد و عنوان كرد فيلم با اصلاحات نمي‌تواند روي پرده برود. اين مساله اعتراض تهيه‌كننده فيلم را در پي داشت اما كاهاني در مقابل اين اتفاق سكوت پيشه كرد. همزماني تغيير اعضاي شوراي پروانه نمايش با اين رويداد، شايبه‌اي به وجود آورد كه رييس سازمان سينمايي به دليل اين مساله و گفت‌وگويي كه ضياءالدين دري از اعضاي شوراي پروانه نمايش پيرامون فيلم كاهاني و «فروشنده» داشته، تصميم به تغيير اعضاي شوراي پروانه نمايش گرفته است. اما ايوبي با رد اين شايعه عنوان كرد از جشنواره فيلم فجر به تغيير اعضاي شوراي صدور پروانه نمايش فكر كرده است. در پي اين تصميم فرشته طائرپور و رسول صدرعاملي به عنوان اعضاي سينمايي شورا، جايگزين دري و محمدحسين لطيفي شدند. با اين همه مشكل تازه‌ترين فيلم كاهاني همچنان به قوت خود باقي است و اعضاي جديد هم نتوانستند سر دادن مجوز به اين فيلم با يكديگر به تعامل برسند.
فوت كيارستمي و باز شدن پرونده‌اي
براي مهرجويي
اما فوت عباس كيارستمي و ابهام بر سر پرونده پزشكي اين كارگردان سينما، نيز باب تازه‌اي را در سينماي ايران باز كرد. البته اين حاشيه با اظهارات داريوش مهرجويي در مراسم بزرگداشت كيارستمي و قاتل خواندن پزشكان بي‌مسووليت قوت گرفت و به همين خاطر جامعه پزشكي ترجيح دادند در مقابل اين اتهامات و حرف‌ها سكوت نكنند. يكي از پزشكان بيمارستان جم مقابل اين بيمارستان با در دست داشتن نوشته‌هايي خطاب به مهرجويي، عناويني به او نسبت داد كه اعتراض سينماگران را در پي داشت. با همه اينها جامعه پزشكي همچنان درصدد شكايت از مهرجويي هستند و اين كارگردان سينما نيز پرونده توهين‌هاي صورت گرفته به خودش را دنبال مي‌كند. پرونده پزشكي عباس كيارستمي بعد از طرح در كميسيون پزشكي وزارت بهداشت، ابعاد رسانه‌اي گسترده‌اي به خود گرفت و خارج از نوبت در حال بررسي است.
ورود ادبيات جديد به سينماي ايران
شانزدهمين جشن حافظ به مديريت علي معلم نيز از ديگر رويدادهاي حاشيه‌برانگيز سينماي ايران در سال 95 بود. اين مراسم كه در تالار وحدت به مدت هفت ساعت به طول انجاميد به دليل تنوع تعداد بازيگران و استفاده آنها از پوشش‌هاي متفاوت زير ذره‌بين نشريه يالثارات رفت. اين نشريه در توهيني بي‌سابقه با نسبت دادن حديثي از يكي از ائمه‌معصومين به اين هنرمندان آنها را «ديوث فرهنگي» خواند. اين اتفاق واكنش هنرمندان را در پي داشت در نهايت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و خانه سينما تصميم گرفتند بدون حاشيه‌سازي روند قانوني شكايت از اين نشريه را دنبال كنند. چندي بعد يالثارات لغو مجوز شد و تا اندازه‌اي آرامش به سينماي ايران بازگشت اما بعد از گذشت چند روز از لغو مجوز اين نشريه، يالثارات تازه‌ترين شماره خود را روي دكه‌ها فرستاد.
پيش از اين نيز در ارديبهشت ماه سال 95، مسعود فراستي در برنامه هفت به عنوان منتقد از عبارت دياثت فرهنگي در نقد فيلم «دونده زمين» كمال تبريزي استفاده كرده بود. تبريزي همان موقع فيلمبرداري فاز سومين مجموعه «سرزمين كهن» را در اعتراض به استفاده از اين كلمه در برنامه زنده تلويزيون، متوقف كرد كه در نهايت بدون عذرخواهي كردن افخمي و فراستي و با پادرمياني مديران صداوسيما، اين كارگردان سينما مجددا فيلمبرداري اين مجموعه
را از سرگرفت.
پديده‌اي به نام «جم»
از ديگر حواشي سينما مي‌توان به پخش تيزرهاي تبليغاتي فيلم‌هاي روي پرده از شبكه جم و شكايت تلويزيون از تهيه‌كنندگان اين آثار اشاره كرد. به موجب اين شكايت تهيه‌كننده‌ها و صاحبان اين آثار به دادسراي فرهنگ و رسانه فراخوانده شدند و اين ماجرا تا جايي پيش رفت كه قرار بازداشت يك تهيه‌كننده سينما هم صادر شد. همچنين فيلم سينمايي «عادت نمي‌كنيم» ابراهيم ابراهيميان يك هفته از پرده سينماها پايين آمد. در نهايت تهيه‌كنندگان تعهد دادند، در صورت همكاري تلويزيون با آنها براي پخش تيزر فيلم‌هاي‌شان، اين تبليغات را در اختيار شبكه جم قرار ندهند. اما چندي بعد جم در اقدامي خودسرانه پخش تيزر فيلم‌هاي روي پرده را از سرگرفت و به همين دليل جلوي فعاليت شركت‌هاي فيلمسازي چون فيلميران، نور تابان و دريا فيلم گرفته شد. علاوه بر اين شركت‌ها اسامي پنج كارگردان و تهيه‌كننده سينمايي نيز در فهرست ممنوع‌الكاران منتشر شد كه در نهايت مشخص شد ممنوع‌الكاري تنها براي شركت‌ها در نظر گرفته شده است.
سينماي ايران ابتداي سال 95 را هم با حاشيه آغاز كرد. روي پرده رفتن فيلم «50 كيلو آلبالو» به كارگرداني ماني حقيقي به عنوان يكي از فيلم‌هاي اكران نوروز و اعتراض گروهي از دانشجويان دانشگاه امام‌صادق(ع) و همچنين اظهارات وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي درباره اين فيلم و حذف صداي خواننده تيتراژ فيلم «باركد» به كارگرداني مصطفي كيايي، از جمله اين حواشي است. با اين همه به نظر مي‌رسد اين حواشي فعلا پاياني ندارد. برگزاري هجدهمين جشن خانه‌سينما و انتخاب نماينده سينماي ايران براي حضور در اسكار 89، از جمله رويدادهاي پيش‌روي اهالي سينماست كه هركدام مي‌تواند به تنهايي حاشيه‌ساز شود. در ادامه بايد ببينيم عملكرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان سينمايي و خانه سينما به عنوان تنها نهاد صنفي در مقابل حواشي پيش‌روي سينما چيست.