اجلاس كشورهاي حوزه بالكان؛ كنترل مرزهاي اروپا
محمود فاضلي
وين، پايتخت اتريش بار ديگر ميزبان اجلاس كشورهاي حوزه اروپا و بالكان (اتريش، آلمان، يونان، مقدونيه، صربستان، آلباني، كرواسي، اسلووني، بلغارستان، روماني و مجارستان) با هدف دستيابي براي حل سريع‌تر بحران پناهجويان دراروپا و به ويژه كشورهاي بالكان بود. تعدادي از اين كشورها تاكنون از مشاركت در برنامه اتحاديه اروپا براي توزيع عادلانه پناهجويان در سراسر اين اتحاديه خودداري كرده‌اند. اين اجلاس دومين نشست اعضاي اين گروه است. اجلاس نخست در بهمن ماه سال گذشته در وين برگزار شده بود. در اجلاس نخست، شركت‌كنندگان بر بستن مسير اصلي بالكان غربي كه از آن براي عزيمت به آلمان و اتريش از خاك يونان استفاده مي‌شود، توافق كردند. آتن و برلين كه در نشست قبلي حضور نداشتند از اين تصميم خشمگين شدند. به دنبال اين تصميم هزاران نفر از مهاجران و پناهجويان در مرزهاي يونان و مقدونيه سرگردان شدند و آتن كه خود درگير بحران عظيم اقتصادي است با مشكلات جديدتري روبه‌رو شد.
صدراعظم اتريش پيش از آغاز اين اجلاس تاييد كرده بود ما تمركز خود را بر اين قرار داده‌ايم كه در كجا مي‌توانيم دستاوردي داشته باشيم و اين موارد را با اقتدار بيشتر اجرا كنيم. وي يكي از دلايل برگزاري اين اجلاس را گامي براي اجراي دقيق توافق با تركيه از جمله حل و فصل مساله سفر بدون رواديد اتباع تركيه به اتحاديه اروپا اعلام داشته بود. افزايش نيروهاي آژانس مرزي اروپا (Frontex) و اجراي تعهدات آنها ديگر دليل برگزاري اين اجلاس بود. به اعتقاد مقامات اتريشي تنها در حالتي در خصوص پناهجويان به توافق خواهيم رسيد كه كنترل‌هاي مرزي را تشديد كرده و ساختارهاي حمايتي در كشورهاي مبدا ايجاد شده باشد. به گفته صدراعظم اتريش، ما بايد كنترل مرزهاي اروپا را دوباره به دست بگيريم. ما بايد بتوانيم تصميم بگيريم كه چه كسي وارد اروپا شود. صدراعظم آلمان نيز مدعي شد بازگشت سريع مهاجراني كه درخواست پناهندگي‌شان رد شده است، يكي از هدف‌هاي اروپا خواهد بود. ما امروز تصميم گرفتيم كه توافق با كشورهاي آفريقايي، پاكستان و افغانستان را زودتر نهايي كنيم تا اين دسته از پناهجويان بتوانند به كشورهاي‌شان بازگردند.
دونالد توسك، رييس شوراي اروپا نيز در اين اجلاس با درخواست از كشورها براي بستن كامل مرزهاي بالكان به روي مهاجران تاكيد كرده است كشورهاي عضو اتحاديه اروپا بايد براي تحقق چنين هدفي همكاري نزديكي با كشورهاي بالكان و تركيه داشته باشند. بايد در مواضع سياسي خود تاييد كنيم كه بسته بودن مسير بالكان غربي به روي مهاجران غيرعادي اقدامي مفيد است. آوراموپولوس، كميسر امور مهاجرت اروپا كه خود يك يوناني است بر خلاف ديگر شركت‌كنندگان و ضمن انتقاد از اعضاي اتحاديه اروپا به دليل تمايل نداشتن به دستيابي به توافقي بر سر سياست مهاجرتي مشترك تاكيد كرد «وحدت در دستور كار نيست.»
در اين ميان نخست وزير يونان در اين كنفرانس بر ضرورت مشاركت تمامي كشورهاي عضو اتحاديه اروپا در تقسيم پناهجويان تاكيد و نسبت به تقويت نيروهاي راستگراي افراطي در اروپا هشدار داد. وي از مدافعان حفظ و اجراي دقيق توافق اتحاديه اروپا و تركيه و تقويت پرسنل دفتر اروپايي پشتيباني پناهندگان در جزاير يوناني است. اما يك هفته پس از اين اجلاس، قائم مقام وزارت خارجه يونان در گفت‌وگو با نشريه آلماني Welt مدعي شد «تنش و ناآرامي‌هاي اخير در اردوگاه‌هاي مهاجرين در جزاير يوناني نتيجه عدم تقسيم پناهجويان بين كشورهاي عضو اتحاديه اروپا است. اكثر كشورهاي عضو اتحاديه اروپا حتي پاسخي به درخواست ما جهت پذيرش پناهجويان ارايه نمي‌كنند. از جمع 65 هزار پناهجويي كه اروپايي‌ها موظف به پذيرش انتقال آنها از يونان به كشورهاي عضو هستند، فقط 3500 نفر تاكنون منتقل شدند». به گفته او «در حال حاضر 60 هزار نفر در خاك يونان حضور دارند كه فراتر از توانايي كشورمان است. اگر كشورهاي عضو اتحاديه پناهجويان را به يونان بازگردانند به زودي يك يا دو ميليون نفر پناهجو خواهيم داشت.»
اقدام اتريش و تعدادي از همسايگان اين كشور در بالكان با اعمال كنترل‌هاي مرزي در ماه فوريه كه اين مسير را تا حد زيادي به روي پناهجويان بست با نارضايتي و انتقادهات تند يونان روبه‌رو شد. به زعم آتن، اين اقدام موجب تجمع هزاران پناهجو در خاك اين كشور شده و موجب مخدوش شدن درخواست‌هاي آلمان براي اقدام مشترك اروپايي در اين زمينه مي‌شود. تنش بين اين كشورها با آلمان، به خصوص در ماه‌هاي اخير و پس از توافق با تركيه كاهش يافته، زيرا هجوم پناهجويان از سمت تركيه به يونان نيز كاهش يافته است.
تنها چند روز پس از اين اجلاس نشريه فاينانشيال‌تايمز فاش كرده است صدراعظم آلمان در اجلاس وين نخست وزير يونان را بابت سياستش در مقابل بحران پناهجويان سرزنش كرد. اين نشريه به نقل از يك ديپلماتي كه در كنفرانس حضور داشت مدعي است خانم مركل از بهانه‌گيري‌هاي يوناني‌ها خسته شده است. زايبرت، سخنگوي صدراعظم آلمان عدم بازگرداندن پناهجويان از يونان به تركيه را بزرگ‌ترين مشكل موجود در توافق اتحاديه اروپا و تركيه عنوان كرد. به گفته وي يونان بايد عملكرد بهتري در بازگرداندن پناهجوياني كه با پناهندگي آنان مخالفت شده است از خود نشان دهد.
نخست وزير مجارستان نيز كه از موافقين بستن مرزهاي بالكان به روي پناهجويان است، مواضع سختگيرانه‌تري اتخاذ كرده و با استفاده از سيم خاردار مسير ورود مهاجران را بسته است و از پذيرش پناهجويان از كشورهاي ديگر اتحاديه اروپا خودداري مي‌كند، اعتقاد دارد كه آماده‌سازي‌هايي نيز بايد براي نتايج و پيامدهاي ناگوار صورت بگيرد. ما بايد طرح جايگزيني براي مواجهه با احتمال شكست توافق با تركيه داشته باشيم. هنگامي كه پناهجويان بر سر ما وارد مي‌شوند، ديگر براي تهيه طرح و نرده كشي و ايجاد موانع فيزيكي و تقويت پليس دير است.