امريكا و معادله چندمجهولي آزادسازي موصل

چندي پيش، دفتر نخست وزير عراق اعلام كرد كه حيدر العبادي خواستار افزايش شمار مشاوران نظامي امريكايي براي حمايت از نيروهاي عراقي در حمله قريب‌الوقوع براي آزادسازي موصل شده است. در همين راستا، طي روزهاي اخير باراك اوباما، رييس‌جمهور امريكا با اعزام حدود 600 نيروي نظامي امريكايي ديگر به عراق با نزديك شدن به عمليات موصل براي آزاد كردن اين شهر از اشغال گروه تروريستي داعش موافقت كرد. با آنكه براساس اخبار منتشر شده و درخواست رسمي دفتر نخست وزيري عراق، اعزام اين نيروها براي كمك به آزادسازي موصل و حمايت از نيروهاي عراقي است، اما آنچه به نظر مي‌رسد اين است كه اعزام اين نيروها براي مرحله پس از آزادسازي موصل و نه خود مرحله آزادسازي است. از زمان حضور نيروهاي تروريستي داعش در عراق و اشغال اين كشور، شاهد آن بوده‌ايم كه ارتش عراق در اين مدت توانسته است عملكرد نسبتا مناسبي داشته باشد و بازپس‌گيري‌ها و فتوحات بسياري داشته باشد. در همين چارچوب، ارتشيان عراق چه در نيروهاي هوايي و چه در نيروهاي زميني با توجه به دريافت خدمات مستشاري از ايران و همچنين امريكا توانسته‌اند قوي‌تر از گذشته شوند. در عمليات آزادسازي موصل تنها ارتش عراق حضور ندارد بلكه نيروهاي حشدالوطني تحت مديريت نيروهاي اهل سنت، حشدالشعبي تحت مديريت شيعيان حاضر خواهند بود. از سويي، امريكا بر اقليم كردستان عراق براي حضور در عمليات آزادسازي موصل و ايفاي نقش در اين باره فشارهايي آورده است و در چارچوب سفر مسعود بارزاني، رييس اقليم كردستان عراق به بغداد مشاهده كرديم كه طرفين بر حضور نيروهاي پيشمرگه كرد در عمليات آزادسازي موصل توافق كنند. همه اين مسائل موجب مي‌شود تا بگوييم عراق در زمان كنوني به نيروي خارجي براي آزادسازي موصل نيازي نداشته باشد اما عدم وجود يك چشم‌انداز و برنامه مشخص براي آينده پس از آزادسازي موصل سبب شده است تا دولت عراق از امريكا براي مديريت آن وضعيت و كمك براي حفظ دستاوردها كمك بخواهد. با اعزام اين 600 نيروي نظامي امريكايي به عراق، اين افراد نيز به ساير نيروهاي امريكايي مي‌پيوندند. هم‌اكنون نيروهاي امريكايي حاضر در عراق در شهر قياره عراق مستقر هستند. قياره در 35 كيلومتري موصل قرار دارد و به تازگي توسط ارتش عراق از داعش بازپس گرفته شده است. استقرار در چنين موقعيتي دلايل سياسي و امنيتي دارد و دست امريكايي‌ها را براي مديريت عمليات آزادسازي موصل باز مي‌كند و به آنها كمك مي‌كند تا اشراف خوبي به اين عمليات و وضعيت پس از آزادسازي داشته باشند. هم‌اكنون هم ترديدها و سوالات بسياري براي مرحله آزادسازي موصل وجود دارد. از سويي، برخي نيروهاي عراقي و همچنين امريكا مخالف حضور حشدالشعبي در اين عمليات هستند. حشدالشعبي نيز با حضور نيروهاي وابسته به حشدالوطني، كردها و همچنين امريكايي‌ها در اين عمليات مخالف است. پس از عبور از اين مرحله و رسيدن به مرحله آزادسازي موصل نيز سوالات بسيار هستند. آيا حشدالشعبي به موصل وارد خواهد شد؟ ارتش عراق در موصل چگونه عمل خواهد كرد؟ تركيه كه در شمال عراق حضور دارد، اقدامي در استان نينوا انجام مي‌دهد؟ از سويي، برخي گمانه‌زني‌ها از اين مساله حكايت مي‌كند كه دولت اقليم كردستان عراق به شهرهايي از استان نينوا نظر دارد و شايد بخواهد آن شهرها را به قلمرو خويش اضافه كند. همچنين بايد به اين شرايط، نكته مهم ديگري را هم اضافه كرد و آن، اينكه داعش بيش از هر چيز متشكل از افسران امنيتي باقي مانده از رژيم بعث عراق است و ممكن است آنها برنامه‌اي براي موصل پس از آزادسازي داشته باشند. عربستان و قطر نيز بازيگراني هستند كه هرچند حضور مستقيمي در عراق ندارند ولي بازيگراني در عراق خواسته‌هاي آنها را نمايندگي مي‌كنند. همه اين سوالات و ترديدها سبب شده است تا ما شاهد آن باشيم كه اراده‌هاي متفاوتي براي آينده موصل وجود دارد. هر نيرو هم هدف خاصي را دنبال مي‌كند. در واقع ما با يك معادله چند مجهولي روبه‌رو هستيم كه حل آن كار آساني نيست. در اين راستا، دولت امريكا تلاش خواهد كرد تا وضع موجود را كنترل كرده و از آشفته‌تر شدن وضعيت جلوگيري كند. البته بايد متوجه مساله انتخابات رياست‌جمهوري امريكا هم بود كه دولت امريكا تلاش مي‌كند از اين مساله كمال استفاده را كرده و به گونه‌اي عمل كند كه آزادسازي موصل بخشي از برنامه‌هاي آنها بوده است. در واقع، دولت امريكا با حضور بيشتر در عراق و مديريت شرايط در داخل امريكا اين را تبليغ خواهد كرد كه آزادسازي موصل مرهون برنامه‌ريزي‌ها و مديريت ما بوده است. از طرفي، آنها با اين حضور نمي‌‌گذارند منافع خود و هم‌پيمانان‌شان به خطر بيفتد. با اين وجود، ممكن است اين سوال براي برخي ايجاد شود كه اعزام اين نيروها به عراق آن‌هم در زماني كه هشت سال پيش رييس‌جمهور كنوني امريكا شعار خروج نيروهاي امريكايي را از اين كشور مي‌داد، نشانه‌اي از شكست استراتژي دولت اين كشور در عراق نيست؟ من به چنين چيزي اعتقاد ندارم. در وهله نخست، دولت امريكا براي موجه جلوه دادن حضور خود در عراق مي‌تواند به معاهده راهبردي خود با امريكا اشاره كند كه در سال 2011 به امضا رسيد. بر آن اساس، دولت امريكا مي‌تواند به درخواست دولت عراق به اين كشور نيروهايي را اعزام كند. از طرفي، اوباما زماني در سال 2008 اين شعار را داد كه امريكا حدود 140 هزار نيروي نظامي مستقر در عراق داشت اما تعداد اين نيروها هم‌اينك به حدود چهار هزار نيرو تقليل يافته است. از طرفي، بيشتر نظاميان امريكايي در عراق نيز نيروهاي مستشاري هستند تا نيروهايي رزمي.