عامل فساد اقتصادي
روزنامه اعتماد شوراي نويسندگان
برخي معتقدند كه اين روزها اصولگرايان دچار انشعاب شده‌اند! بخشي كه پرجنب‌وجوش هستند دنبال جلوگيري از برگزاري فوتبال در روز تاسوعا هستند. يا حداقل اينكه حتما كاري كنند تا اگر گلي زده شد، به‌جاي خوشحالي عزاداري كنند. البته معلوم نيست اگر گل خورديم و عزاداري كرديم ديگران چه تعبيري از آن خواهند داشت. يا آنكه استاديوم را سياهپوش كنند. قضيه براي اين افراد حالت مناسكي و صوري پيدا كرده است. برخي ديگر نيز كه اقليت هستند، معتقدند كه امام حسين (ع) براي برقراري عدل و قسط شهيد شد، پس بزرگداشت ايشان، اجراي قسط و عدل است، به همين دليل فساد را به عنوان يك موضوع مهم جامعه فراموش نكرده‌اند و معتقدند كه بايد در اين باره فكري كرد و جالب اينكه پس از چند دهه كه اين مساله رشد يافته و همه‌گير شده و 8 سال هم خودشان تمام قوا را در اختيار داشتند، هنوز نتوانسته‌اند يك ايده روشن كه عملي و موثر باشد براي مبارزه با فساد ارايه دهند. بخش ديگري كه اكثريت هستند، فعلا نه به فوتبال كار دارند و نه به فساد. سر در گريبان هستند، تا ببينند مي‌توانند مشكل پيش‌روي رياست‌جمهوري را حل كنند يا خير؟
فعلا با دسته اول كاري نداريم. يعني در واقع نمي‌توان كاري داشت، چون امكان چون و چرا كردن جدي در كارشان را نداريم و آنها هم علاقه‌اي به اين بحث ندارند. دسته سوم هم فرصت كافي در اختيار هست تا به آنها پرداخته شود، ولي اجمالا اين دسته دوم كه اقليت هستند را مي‌توان به بحث و گفت‌وگو گرفت، چرا كه امكان گفت‌وگو با آنان وجود دارد و موضوع مبارزه با فساد نيز مي‌تواند فصل مشتركي ميان اصلاح‌طلبان و اين بخش از اصولگرايان باشد. فعال‌ترين فرد از اين گروه آقاي احمد توكلي، نماينده سابق مجلس است كه اكنون موسسه‌اي را براي مبارزه با فساد تاسيس كرده‌اند. وي اخيرا در گفت‌وگوي تلويزيوني به نكاتي در اين مورد اشاره كرده است. توكلي با اشاره به اينكه در‌حال‌حاضر ما به درجاتي گرفتار فساد سيستمي هستيم، گفت: «اين است كه افراد فاسد در مجاري تصميم‌گيري حضور پيدا مي‌كنند؛ در نتيجه تصميماتي اتخاذ و روش‌هايي تعبيه مي‌شود كه به‌طور سيستماتيك كاركرد سيستم به توزيع نابرابر درآمد منجر مي‌شود. عقيده‌ام بر اين است كه جمهوري اسلامي را تا چشم كار مي‌كند و افق را مي‌بيند، كودتا برنمي‌اندازد و با تركيب سياسي اجتماعي كه دارد، معلوم نيست كودتا شود. تجاوز نظامي هم آن را برنمي‌اندازد چون مردم ايران نشان داده‌اند وقتي پاي بيگانه به ميان مي‌آيد، متحد مي‌شوند. انقلاب مخملي هم نتيجه‌اي نمي‌دهد اما اگر با فساد مبارزه نكنيم، حتما جمهوري اسلامي را ساقط مي‌كند؛ فساد هر حكومتي را ساقط مي‌كند و اين مساله فقط مربوط به جمهوري اسلامي نيست». گرچه اين سخنان بسيار مهم و جالب است...
ولي بد نيست چند مورد نقد يا نكات تكميلي نيز درباره آن مطرح شود.
1- نخستين ايراد اين است كه جناب آقاي توكلي فساد را منحصر به فساد اقتصادي مي‌كنند يا حداقل اينكه خواننده چنين استنباط مي‌كند. البته مهم‌ترين فساد، اقتصادي است ولي فساد اقتصادي در بسياري از موارد ريشه در فسادهاي ديگر از جمله تبعيض يا فساد سياسي و... دارد. بنابراين تاكيد بر فساد اقتصادي بدون اشاره كردن به فسادهايي كه ريشه آن هستند، نتيجه‌اي جز غرق شدن بيشتر در فساد ندارد. اجازه دهيد از همين مصاحبه ايشان شروع كنيم. ايشان به خوبي مي‌دانند كه صداوسيما از بودجه عمومي استفاده مي‌كند و همه مردم ايران به يك اندازه به آن پول مي‌دهند. مثل آموزش و پرورش، مثل ثبت احوال و... طبيعي است كه همه بايد از آن بهره‌مند و در آن حضور داشته باشند. خوب آقاي توكلي يك حساب ساده كنند و ليست اسامي افرادي كه به اينگونه برنامه‌ها دعوت مي‌شوند را بگيرند و آن را با واقعيت جامعه مقايسه كنند كه تا چه اندازه گرايش مدعوين مغاير با گرايش كلي در جامعه است. خوب اگر اين فساد نيست، پس چيست؟ به علاوه چه كسي جرات مي‌كند بگويد ايران دچار فساد سيستمي شده است و در عين حال كارش به دادگاه كشيده نشود؟ تا چند سال پيش اگر فساد را هم مي‌گفتند بازخواست مي‌شدند چه رسد به اينكه فساد سيستماتيك بگويند. اين هم فسادي ديگر كه اصلا به آن پرداخته نشده است. همين دو تبعيض را اگر رسيدگي و به انجام برسانند، بسياري از مشكلات و مفاسد اقتصادي حل خواهد شد.
2- واقعيت اين است كه حكومت‌ها از فساد اقتصادي ساقط نمي‌شوند. يا قرينه جدي براي اثبات اين ادعا نداريم. البته قابل دفاع است كه بگوييم فساد بد است و چنين و چنان. ولي همين كه از اين منظر به مبارزه با فساد بپردازيم، محل اشكال است. اينكه يك نظام از ترس سقوط خودش بخواهد با فساد مبارزه كند، ايراد دارد. فساد در درجه اول ماهيت نظام را تغيير مي‌دهد، بيش از اينكه خطر سقوط آن را فراهم كند. طرفداران جمهوري اسلامي بيش از هر چيز بايد نگران اين تغيير باشند و نه آنكه مساله بقا را اصل قرار دهند. مگر نه اينكه امام علي (ع) هنگام به دست گرفتن قدرت به صراحت اعلام كرد كه حتي اگر پول‌هاي به يغما برده را در نكاح زنان‌شان داده باشند، برمي‌گردانم و اتفاقا شهادت و ناپايداري نهايي حكومت ايشان بر اين اساس بود؟ پس چرا ما همچنان به مساله بقا اشاره مي‌كنيم؟ اگر در زمان امام علي(ع) مبارزه با فساد حكومت را ناپايدار كرد، امروز مبارزه با فساد نه تنها يك ارزش اخلاقي است، بلكه نتيجه فرعي آن، قوام حكومت نيز هست. به نظر مي‌رسد كه نحوه ورود به مبارزه با فساد از منظر قوام و بقاي نظام ايراد دارد و موجب تضعيف اين اقدام مي‌شود.
بقيه مطالب و ايرادات بماند براي يادداشت‌هاي ديگر و در فرصت مناسب.