مشروعيت شوراي حقوق بشر زير تيغ حضور رياض
جرمي كوربين: خانم مي، آيا شما هنوز از عضويت ديكتاتوري سعودي حمايت مي‌كنيد؟
سارا معصومي
فردا (جمعه 27 اكتبر) مجمع عمومي سازمان ملل متحد انتخابات شوراي حقوق بشر اين نهاد را برگزار مي‌كند. انتخابات براي تصميم‌گيري در خصوص شورايي كه بيشتر حالت نمادين دارد و پسوند حقوق بشر آن نيز ضمانت اجرايي براي آن به حساب نمي‌آيد. انتخابات اين شورا اين‌بار با اما و اگرها و هشدارهاي بسيار همراه شده است. جنگ‌هاي سوريه و يمن عملا بر اين انتخابات هم سايه انداخته است. ديده بان حقوق بشر روز گذشته به صراحت انتقادهاي خود از روند موجود انتخابات شوراي حقوق بشر سازمان ملل را مطرح كرد و تاكيد كرد كه اين نهاد با نامزدي عربستان و روسيه براي عضويت در اين شورا به‌شدت مخالف است. در بخش‌هايي از بيانيه ديده‌بان آمده است كه نامزدي عربستان سعودي و روسيه براي حضور در يكي از بالاترين نهادهاي حقوق بشري سازمان ملل اشتباه است چرا كه اين كشورها در سوريه و يمن عملكردهايي را از خود نشان داده‌اند كه مصداق حمله به شهروندان غيرنظامي است. در بيانيه ديده‌بان آمده است كه حضور روسيه و عربستان در اين شورا موجب از بين رفتن اعتبار اين نهاد و از دست رفتن توانايي آن براي به ميز محاكمه كشاندن ناقضان حقوق بشر مي‌شود. رييس ديده‌بان حقوق بشر درباره اين انتخابات مي‌گويد: توانايي شوراي حقوق بشر براي تعقيب و به پاي ميز محاكمه كشاندن ناقضان حقوق بشر در معرض تهديد است چرا كه برخي كشورها از اين حضور براي توجيه جنايت‌ها و سوءاستفاده‌هاي حقوق بشري خود استفاده مي‌كنند.
پيش از آنكه نام روسيه به ميان بيايد، ديده‌بان حقوق بشر و سازمان عفو بين‌الملل خواهان تعليق عضويت عربستان در شوراي حقوق بشر شده بودند و دليل آن را هم حملات نظامي سعودي عليه شهروندان غيرنظامي در يمن اعلام كرده بودند. حملاتي كه از مارس 2015 تاكنون آغاز شده و 11 هزار نفر را به كشتن داده است. در خصوص روسيه نيز عده‌اي اين كشور را به دليل حملات به حلب به ارتكاب جنايت‌هاي جنگي متهم مي‌كنند.
سوءاستفاده سعودي
انتقادها به عربستان سعودي هر روز در حال شدت يافتن است. ميدل ايستاي در مطلبي انتقادي به حضور عربستان در اين شورا مي‌نويسد: فردا، عربستان سعودي دوباره و براي چهارمين بار در انتخاباتي عاري از هرگونه رقابت در مجمع عمومي سازمان ملل به عضويت شوراي حقوق بشر درخواهد آمد. اين اتفاق در حالي رخ مي‌دهد كه عربستان سعودي در حالي كه سومين دوره حضور خود در اين شورا را مي‌گذراند روند تحقيقات در خصوص پرونده‌هاي نقش حقوق بشر خود را بلوكه كرد و همچنين شهروندان خود را كه با شوراي حقوق بشر همكاري داشتند مجازات كرد و همچنين هشدار داد كه در صورت باقي ماندن نامش در فهرست كشورهاي كودك كش كمك‌هاي خود به سازمان ملل را متوقف خواهد كرد. با توجه به گزارش‌هايي كه از اقدام‌هاي سركوبگرانه عربستان به گوش مي‌رسد، ادامه حضور عربستان سعودي در شوراي حقوق بشر مي‌تواند مسووليت اين نهاد براي حفاظت از حقوق بشر در سطح جهاني را تحت‌الشعاع قرار دهد. جاي اندك شك و شبهه‌اي وجود ندارد كه ارزش‌هاي عربستان با ارزش‌هاي ما در شوراي حقوق بشر در تضاد است. سركوب‌هاي مذهبي؛ نابرابري جنسيتي و اعدام در ملاءعام به هيچ‌وجه ويژگي‌هايي نيستند كه ما براي اعضاي خود در شوراي حقوق بشر به آنها فكر كنيم.
در ادامه اين مطلب آمده است كه عضويت عربستان سعودي در شوراي حقوق بشر نتيجه معكوس داشته و منجر به تغيير رويه اين كشور نشده است. آمار اعدام در اين كشور از زماني كه عربستان به عضويت شورا درآمده افزايش فاحشي داشته است. سال 2015 به خشن‌ترين سال در دو دهه گذشته در عربستان بدل شد و تعداد اعدام‌هاي سعودي در اين سال به 157 مورد رسيد. اين در حالي است كه در سال جاري ميلادي (2016) تا پايان سپتامبر اين كشور 124 نفر را اعدام كرده است. از سوي ديگر عربستان سعودي هنوز و همچنان در مسير حضور گزارشگرهاي ويژه ديده بان حقوق بشر در اين كشور سنگ اندازي مي‌كند و اين در حالي است كه هر روز بر حجم گزارش‌ها در خصوص نقش آزادي بيان، شكنجه و اعدام در اين كشور افزوده مي‌شود. عربستان سعودي نه تنها مجوز تحقيقات را به كارشناسان حقوق بشري سازمان ملل نمي‌دهد بلكه مانع از ارتباط‌گيري شهروندانش با شوراي حقوق بشر و ديگر نهادهاي حقوق بشري هم مي‌شود. در سايه قانون جديد مبارزه با تروريسم كه در اين كشور به تصويب رسيده است ارتباط گرفتن با نهادهاي حقوق بشري مانند شوراي حقوق بشر جرم محسوب مي‌شود و حتي مي‌توان آن را اقدامي تروريستي خواند.
در حالي كه اقدام سعودي در داخل به تنهايي براي محروم كردن اين كشور از كرسي شوراي حقوق بشر كافي است اما همچنان لابي‌هاي اين كشور با پرداخت پول اعضاي سازمان ملل را خريداري مي‌كنند. علاوه بر سركوب‌هاي داخلي، اقدام‌هاي سعودي در خارج از مرزهاي اين كشور هم زنگ خطرها براي نقض حقوق بشر را به صدا درآورده است. كشورهاي غربي كه همواره در برابر جنايت‌هاي سعودي و دست داشتن اين كشور در نقض حقوق بشر سكوت مي‌كردند نيز با توجه به حجم جنايت‌هاي آن در يمن ترجيح مي‌دهند در مقام دفاع از رياض برنيايند. گفته مي‌شود كه عربستان سعودي را مي‌توان مقصر كشته شدن حداقل 4 هزار شهروند يمني دانست. آخرين نمونه اين حملات هم يورش 9 اكتبر جنگنده‌هاي اين كشور به صنعا بود كه منجر به كشته شدن 140 نفر و زخمي شدن 500 نفر شد. عربستان سعودي به سهولت از كرسي خود در شوراي حقوق بشر استفاده مي‌كند تا مانع از تحقيقات در خصوص جنايت‌هايي شود كه به دست اين كشور صورت گرفته است. ماه گذشته، عربستان در سي‌وسومين جلسه شوراي حقوق بشر توانست براي دومين سال پياپي مانع از قطعنامه اتحاديه اروپا براي تحقيق در خصوص وضعيت حقوق بشري اين كشور شود. در ماه ژوئن عربستان سعودي با تهديد به قطع كمك‌هاي مالي نام خود را از ليست كشورهايي كه ناقض حقوق كودكان هستند خارج كرد. در شرايطي كه جامعه جهاني به اين اقدام‌هاي عربستان سعودي واكنش مقتضي را نشان ندهد در حقيقت اعتبار خود را بيش از اين زيرسوال برده است.
آيا همچنان از ديكتاتوري سعودي حمايت مي‌كنيد؟
خشم از سياست‌هاي عربستان سعودي راه خود را در محفل‌هاي سياسي و فضاهاي رسانه‌اي باز كرده است. روز گذشته «جرمي كوربين» رهبر اپوزيسيون بريتانيا در پارلمان اين كشور، موضع‌گيري‌هاي بسيار تندي در خصوص همكاري‌هاي لندن و رياض اتخاذ كرد. وي چندبار در اين جلسه يادآوري كرد كه عربستان سعودي با بمباران يمن، حقوق بشر را نقض كرده است. وي همچنين از نقض حقوق زنان در عربستان سعودي سخن گفت و افزود: مردم شكنجه مي‌شوند در حالي كه موسسات حقوق بشري حق تحقيق ندارند.
كوربين با طرح اين مسائل از «ترزا مي» نخست‌وزير پرسيد: آيا دولت بريتانيا با چنين اوصافي همچنان از «ديكتاتوري سعودي» براي عضويت در شوراي حقوق بشر حمايت مي‌كند؟
خانم ترزا مي در پاسخ گفت: دولت اين مسائل را طرح مي‌كند اما رابطه انگليس و عربستان سعودي رابطه مهمي است و در مسائلي چون مبارزه با تروريسم اهميت دارد.
جرمي كوربين يادآور شد: بحران يمن دارد به فراموشي سپرده مي‌شود و بريتانيا بايد از نفوذ خود استفاده كند تا به مردم يمن ياري برساند. بمب‌هايي كه انگليس به عربستان سعودي مي‌فروشد به دست خلباناني كه انگليس آموزش داده بر سر كودكان يمني ريخته مي‌شود. همان‌طور كه سازمان ملل گفته است زماني كه جرايم جنگي روي مي‌دهد، بايد درباره آن تحقيق و بررسي انجام شود.
رهبر اپوزيسيون انگليس بعد از طرح اين واقعيات خطاب به نخست‌وزير پرسيد: آيا زمان آن نرسيده است كه انگليس فروش تسليحات به عربستان سعودي را پايان دهد؟
ترزا مي در پاسخ گفت: شرايط انساني در يمن اهميت دارد و آتش‌بس راه‌حل خوبي است. من در ديدار با مقامات ابوظبي درباره يافتن راه‌حل سياسي براي پايان بحران يمن و درباره امكان ادامه آتش‌بس در اين كشور گفت‌وگو كرده‌ام.
نخست‌وزير بريتانيا در پاسخ به توقف فروش تسليحات و پايان دادن آموزش نظاميان سعودي چندين بار تنها بر اين مساله تاكيد كرد كه بايد راه‌حلي سياسي براي پايان دادن به بحران يمن و بازگردادن ثبات در آن، ارايه شود.
روسيه را از شورا اخراج كنيد
همزمان با فضاي انتقادي كه پيرامون راهيابي احتمالي مجدد عربستان به شوراي حقوق بشر به راه افتاده است، حدود 80 نهاد بين‌المللي با امضاي درخواست نامه‌اي خواهان محروم كردن روسيه از كرسي‌اش در شوراي حقوق بشر شدند. ديده‌بان حقوق بشر و سازمان بين‌المللي مهاجران در زمره اين نهادهاي امضا‌كننده بودند. در اين نامه از سازمان ملل خواسته شده است كه نقش روسيه در كشته شدن شهروندان غيرنظامي در سوريه را مشخص كند.
شوراي حقوق بشر 14 كرسي دارد و اين در حالي است كه مجارستان، كروواسي و روسيه براي احراز دو كرسي با هم رقابت مي‌كنند و از ميان اين سه كشور يك مورد بايد حذف شود. عربستان سعودي، چين، برزيل، كوبا، عراق، مصر و افريقاي جنوبي هم ديگر كشورهاي اين گردونه هستند كه به دنبال كرسي‌هاي نمايندگي‌هاي منطقه‌اي در شوراي حقوق بشر هستند. امريكا و انگليس هم دو كرسي را بايد در اين شورا به خود اختصاص دهند. كشورهاي منتخب به مدت سه سال از 2017 در اين شوراي حضور خواهند داشت. روسيه در حال حاضر در شورا است اما عضويت وي امسال منقضي مي‌شود.