ميزباني بي‌سابقه دوحه با حضور هنيه و عباس

ميثم سليماني

سال 2014 براي فلسطينيان سالي پر اميد بود. سالي كه رهبران فتح و حماس پس از مدت‌ها درگيري و اختلاف رودروي هم نشستند و به توافقي براي تشكيل دولت وحدت ملي دست يافتند. حالا اكنون دوسال از اين توافق مي‌گذرد، اختلافات پابرجاست، دولت وحدت ملي در محاق به سر مي‌برد و هيچ پيشرفتي در رابطه ميان اين دو گروه فلسطيني به وجود نيامده است. با اين وجود روز پنجشنبه در اتفاقي نادر و پس از مدت‌ها اختلاف، محمود عباس رييس تشكيلات خودگردان فلسطيني در دوحه با خالد مشعل و اسماعيل هنيه رهبران حماس ديدار و گفت‌وگو كرد. آن‌گونه كه خبرگزاري رسمي فلسطين (وفا) گزارش داد، سه نفر پس از اين نشست بر اهميت گفت‌وگو براي رسيدن به وحدت ميان فتح و حماس تاكيد و عنوان كردند كه دو گروه بايد در مسير آشتي و ايجاد يك دولت وفاق ملي و برگزاري انتخابات قدم بردارند. گفتني است اين نشست در يك ميهماني ناهار به ميزباني خالد بن محمد العطيه وزير خارجه قطر برگزار شد. طبق گزارش خبرگزاري فلسطيني دو طرف بر سر حفاظت از پروژه ملي فلسطيني و جلوگيري از تلاش اسراييل براي از بين بردن راه‌حل دو دولت نيز توافق كردند. طرفين همچنين تاكيد كردند كه هيچ دولت فلسطيني در غزه و هيچ دولت فلسطيني بدون غزه وجود نخواهد داشت. گفتني است از سال 2006 و پس از پيروزي حماس در انتخابات پارلماني فلسطين كنترل غزه را در دست گرفته و روابط بين فتح و حماس پس از درگيري و عدم تشكيل يك دولت وحدت در بعد از انتخابات به سردي گراييد و تلاش‌هاي مكرر براي آشتي اين دو گروه توسط قاهره، دوحه و آنكارا بارها منجر به شكست انجاميده است. با اين حال اين جلسه نادر ميان رهبران جناح‌هاي رقيب فلسطيني در حالي برگزار مي‌شود كه مذاكرات صلح ميان اسراييل و فلسطيني‌ها متوقف شده و هيچ‌گونه آينده روشني نيز در اين خصوص وجود ندارد. از طرفي شنيده‌ها حاكي از آن است كه در اين جلسه انتقادهايي از محمود عباس براي حضور در مراسم تشييع جنازه نخست‌وزير سابق اسراييل، شيمون پرز صورت گرفته است. پيش‌تر يك سخنگوي حماس گفته بود نامه تسليت عباس به خانواده پرز نشان از تحقير خون شهدا و ناديده گرفتن درد و رنج مردم فلسطين است. با اين حال اين ديدار در حالي برگزار شد كه طي روزهاي اخير محمود عباس با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهوري تركيه و پس از آن با شيخ تميم حمد بن آل‌ثاني، امير قطر در دوحه ديدار كرد. خبرها حاكي از آن است كه اين جلسه تحت فشار دولت قطر برگزار شده و محمود عباس چندان تمايلي به برگزاري آن نداشته است. با اين وجود محمود عباس اعلام كرده كه روند آشتي بين دو گروه فلسطيني نياز به از بين بردن تفرقه ميان غزه و كرانه باختري است. گفتني است طرفين بناست به واسطه قطر مذاكرات آشتي را مجددا راه‌اندازي كنند. با اين حال تحليلگران شانس دستيابي به موفقيت در مذاكرات آشتي را در بهترين حالت ضعيف مي‌دانند. عمدتا به اين دليل كه محمود عباس هيچ علاقه‌اي به آشتي ندارد. زيرا در حال حاضر تنش ميان دو طرف فلسطيني در اوج قرار دارد، به خصوص اينكه محمود عباس به تازگي انتخابات شهرداري‌ها در كرانه باختري را لغو كرده و هيچ تاريخ ديگري براي آن تعيين نكرده است. فتح و حماس بنا بود براي نخستين بار پس از 10سال در انتخاباتي دموكراتيك با هم رقابت كنند كه برگزار نشد. از طرفي نيز فتح به‌شدت از حماس بر سر رد ليستي از مقامات فتح براي پست‌هاي اجرايي در نوار غزه خشمگين است. گزارش‌ها حاكي از آن است كه سران دو گروه فلسطيني تصميم به ادامه تماس با يكديگر گرفتند و حتي برخي منابع نزديك به عباس امكان اينكه او به دنبال ترميم كابينه با هماهنگي حماس در آينده‌اي نزديك است را نيز رد نكردند. با اين حال مقامات ارشد فلسطيني به هاآرتص اعلام كردند كه اين نشست شروع يك روند آشتي بود و هيچ پيشرفت قابل توجهي در راستاي توافق بر سر دولت ميان كرانه باختري و نوار غزه وجود ندارد. اگرچه تصاويري كه از نشست ميان رهبران دو گروه فلسطيني منتشر شده نشانه چنداني از كدورت‌هاي ساليان گذشته ديده نمي‌شود اما در دل اين نشست مي‌توان اجباري را ديد كه دو طرف را كنار هم نشانده است. محمود عباس عملا مذاكرات صلح را با بنيامين نتانياهو از دست رفته مي‌بيند و روز به روز در كرانه باختري نيز نامحبوب‌تر مي‌شود و با مخالفت‌هاي داخلي در فتح از سوي پيروان محمد دحلان، رييس امنيتي سابق فتح مواجه است كه او اكنون در تبعيد خودخواسته در امارات متحده عربي به سر مي‌برد و حالا تنها چاره‌اي كه او دارد دستيابي به توافقي حداقلي با حماس است تا بتواند مشروعيتي به دولتي كه رياست آن را بر عهده دارد، بدهد. از طرفي ديگر با توجه به محاصره غزه و شرايط سختي كه در اين منطقه وجود دارد، رهبران حماس قصد دارند به راه‌حلي براي برون‌رفت از اين بحران دست پيدا كنند از همين رو جز توافق با فتح و مشروعيت دادن به دولت ملي فلسطيني چاره ديگري وجود ندارد. از سوي ديگر مشكلي كه وجود دارد اين است كه در حالتي كه اختلاف ميان فتح و حماس حل و فصل شود چشم‌انداز روند صلح با اسراييل كه از مدت‌ها پيش متوقف شده است را گل‌آلود كند. زيرا هنگامي كه دوجناح فلسطيني روي حل و فصل اختلافات در دوسال پيش توافق كردند و اگرچه اين معامله هيچگاه محقق نشد، بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم اسراييل مذاكرات صلح را به بهانه توافق فتح با يك سازمان تروريستي به حالت تعليق درآورد. حالا هم اوضاع داخلي فلسطين در شرايط بحراني به سر مي‌برد. دولت عباس و رهبري او در داخل و خارج از كشور زير سوال است در طرفي ديگر خالد مشعل نمي‌خواهد در سال آينده به عنوان رهبر سياسي حماس فعاليت كند و احتمال زياد اسماعيل هنيه جانشين او خواهد شد. خالد مشعل در نشست عمومي حماس در دوحه ماه گذشته ميلادي نسبت به تصرف غزه در سال2007 ابراز تاسف كرد و گفت: حماس اشتباه مي‌كرد هنگامي كه فكر مي‌كرد حكومت به تنهايي در نوار غزه آسان است اما فهميد كه اين موضوع سخت بود. بسياري از كارشناسان اين حرف‌ها را سيگنالي مثبت از سوي حماس براي آشتي با فتح دانستند. حالا نيز حضور محمود عباس در تشييع جنازه امير پيشين قطر بهانه‌اي شد تا دو گروه فلسطيني با فشار قطر كنار هم بنشينند تا شايد گره‌اي از گره كور مهم‌ترين بحران منطقه‌اي بگشايند.