كردها با اقدامات دولت تركيه ساكت نمي‌شوند
اسعد اردلان
تحليلگر ارشد مسائل كردي
با پايان رياست‌جمهوري كنان اورن و آغاز دوران رياست‌جمهوري تورگوت اوزال در سال 1989 ميلادي در تركيه، اين كشور تمايلاتي براي عضويت در اتحاديه اروپايي پيدا كرد و در اين راستا، برخي اصلاحات را در سيستم و ساختار سياسي و اجتماعي خود انجام داد.
به همين خاطر، در طول سال‌هاي گذشته، گفت‌وگوهاي بسياري ميان تركيه و اتحاديه اروپايي انجام شده است كه هر بار آن گفت‌وگوها به ويژه در سال‌هاي اخير به دلايلي با ناكامي روبه‌رو شده است. چند دليل در عدم موفقيت آن گفت‌وگوها موثر بوده است: نخست آنكه ساختار اقتدارگرا تركيه از زمان امپراتوري عثماني ادامه يافته بود و با ساختار چندحزبي كشورهاي اروپايي همخواني نداشت.
در اين باره، تركيه اصلاحاتي را انجام داد و سعي كرد با پذيرش نظام چند حزبي، اين نقيصه را برطرف كند. عامل ديگري كه اتحاديه اروپايي براي عضويت تركيه اشكال وارد مي‌كرد، درگيري‌هايي بود كه دولت آنكارا با كردهاي اين كشور داشت. در اين باره هم دولت تركيه درصدد گفت‌وگو و اصلاح روابط ميان خود با كردها برآمد و ما شاهد آن بوديم كه در دوران رياست‌جمهوري عبدالله گل، رييس‌جمهور سابق تركيه گفت‌وگوهايي صورت گرفت و حتي همگان در انتظار دستيابي به يك توافق بودند.
با اين وجود، رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور كنوني تركيه در حال پيمودن راهي متفاوت از گذشته است. من اعتقاد دارم مهم‌ترين دليل در اين باره، به خاطر آن است كه تركيه از عضويت در اتحاديه اروپايي نااميد شده و به همين دليل، يك تغيير جهت سريع براي بازگشت به دوران گذشته انجام داده است و اقدامات ماه‌هاي اخير او نيز در همين راستا است.
آن اقدامات در حالي صورت مي‌گيرد كه متاسفانه اردوغان تلاش دارد به آن شكل و شمايلي دموكراتيك بخشيده و به آن مشروعيت بدهد. مسير بازگشت به گذشته اردوغان مستلزم از بين رفتن گروه‌هاي رقيب و شنيده نشدن صداي مخالفان و منتقدان است و به همين خاطر، حزب عدالت و توسعه به رهبري اردوغان تلاش دارد تا رقيبان خود را چه فتح‌الله گولن و چه حزب دموكراتيك خلق از صحنه سياسي تركيه حذف كند.
تلاش‌هاي او براي اصلاح قانون اساسي و تبديل نظام سياسي از پارلماني به رياستي نيز در همين راستا است. با اين وجود، آنچه از شرايط كنوني تركيه برداشت مي‌شود، اين است كه اردوغان در كوتاه‌مدت به خواست خود يعني تغيير نظام پارلماني و اصلاح قانون اساسي برسد. در اين چارچوب، اين احتمال وجود دارد كه رياست‌جمهوري در تركيه همانند برخي كشورهاي ديگر خاورميانه مانند سوريه، مصر و. . . دايمي شود و اردوغان تا پايان حيات خود در آن جايگاه باقي بماند و از اختيارات وسيعي برخوردار شود.
با اين وجود، ادامه پيدا كردن شرايط موجود در بلندمدت امري بعيد و ناشدني به نظر مي‌رسد كماآنكه مهم‌ترين حاميان اردوغان در شب كودتاي جولاي، مردم بودند و اگر همين مردم احساس كنند كه اقدامات اردوغان در راستاي اعمال قدرت سياسي و تحميل خود به جامعه است، احتمالا واكنشي تند خواهند داشت و درگيري‌ها از دولت تركيه با كردها، به درگيري ميان دولت تركيه و ارتش، دولت تركيه و احزاب ملي‌گرا و ديگر اقشار اين كشور تبديل شود.
با اين وجود، هم‌اكنون حزب عدالت و توسعه، به دنبال از ميان بردن مخالفت كردها و وادار ساختن آنها به قراردادي جهت تسليم شدن است و به همين خاطر، بايد انتظار تداوم سياست‌هايش در روزهاي آتي باشيم اما تجربه سه دهه جنگ ميان كردهاي تركيه و دولت اين كشور نشان مي‌دهد، هر اقدام آنكارا با پاسخ تندتر كردها روبه‌رو خواهد شد و اينگونه نيست كه آن اقدامات موجب ساكت شدن‌شان شود.
كسي نمي‌داند واكنش سران دستگير شده حزب دمكراتيك خلق به اين مساله و تبعات ناشي از آن چيست اما آنچه مشهود است، اين است كه هواداران اين حزب كه اميدوار به كنشگري سياسي در لواي آن بودند و ما آنها را در قالب شهرداران و اعضاي شوراهاي شهر مي‌ديديم، به دليل ناكامي در رسيدن به اهداف و سرخوردگي از آينده، مجددا به سمت و سوي جنگ‌هاي مسلحانه خواهند رفت و فضا براي فعاليت گروه‌هاي افراطي فراهم خواهد شد.
اين در حالي است كه حزب دموكراتيك خلق سال‌ها در ميان كردها كوشيد تا نشان دهد براي احقاق حقوق، راه‌هاي ديگري از جمله مبارزات سياسي وجود دارد اما اينك اردوغان در حال بستن راه‌ها و پايان بخشيدن به روزنه‌ها است.
در اين راستا، بحران ميان كردها و آنكارا تشديد مي‌يابد و همين مساله بر اقتصاد تركيه تاثير منفي خواهد گذاشت و تزلزل در اقتصاد تركيه نيز مي‌تواند بر بقاي اردوغان تاثيرگذار باشد. با اين وجود، اقدامات دولت تركيه در تشديد برخورد با كردها، به فراتر از مرزهاي اين كشور رفته است.
بسياري هم‌اينك در انتظار پايان يافتن همكاري‌ها ميان دولت اقليم كردستان عراق و تركيه هستند اما با توجه به اشغال عراق و وجود تهديدي همچون داعش و همكاري‌ها ميان اربيل و آنكارا براي از بين بردن و بيرون راندن آنها، مسوولان اقليم كردستان تا به امروز واكنش تند چنداني نگرفته‌اند و به نظر مي‌رسد اختلاف در اين باره، فعلا علني نشود. البته پس از آنكه داعش از عراق بيرون رانده شد و در صورتي كه در اين كشور يك ثبات و نظم سياسي حاكم شود و دولتي مقتدر در بغداد روي كار باشد و اقليم كردستان عراق احساس كند، تهديدي متوجه او نيست، آنگاه اين برخوردها و آن همكاري زيرسوال خواهد رفت و ما بايد شاهد تنزل در مناسبات ميان آنكارا و اربيل باشيم.