اشتباهات كاخ سفيد در واكنش به آزمايش موشكي ايران

پس از انجام آزمايش موشكي توسط ايران در هفته گذشته، مقامات كاخ سفيد واكنش‌هاي گوناگوني به آن ابراز داشته‌اند. شايد در ميان تمامي اين واكنش‌ها، موضع‌گيري «مايكل فلين» مشاور امنيت ملي ايالات متحده و دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري اين كشور بيش از ديگران به چشم آمد. اظهارات ساكنين جديد كاخ سفيد در حالي بيان شد كه بسياري از كارشناسان سياسي آن را نخستين رويارويي جدي واشنگتن و تهران در دوره جديد تعبير كردند؛ اظهاراتي كه بسياري آن را ناپخته و شتابزده تصوير كردند. تحليل محتواي اين واكنش‌ها و چرايي آن، موضوعي است كه به آن مي‌پردازيم. پس از تاييد انجام آزمايش موشكي از سوي وزير دفاع ايران، مشاور امنيت ملي امريكا در چهارشنبه گذشته به انتقاد شديد از اين اقدام ايران پرداخت. همچنين مايكل فلين، سياست‌هاي دولت اوباما در برابر ايران را نيز مورد سرزنش قرار داد و به اين موضوع اشاره كرد كه ايالات متحده به ايران هشدار جدي داده است. پس از آن، ترامپ نيز شروع به موضع‌گيري خصمانه عليه ايران در توييتر كرد. به نوشته مجله «امور خارجي»، نخستين برداشتي كه از سخنان فلين و ترامپ مي‌توان داشت آن است كه دولت جديد ايالات متحده، (دست كم در مقطع زماني كنوني) قصد آن را ندارد تا از برجام و اجراي آن طفره رفته و آن را كنار گذارد. در واقع مي‌توان چنين استنباط كرد كه رفتار و عملكرد ايران در منطقه و خاورميانه، در نوك پيكان توجه تصميم‌گيران جديد كاخ سفيد و تيم ترامپ قرار دارد. بايد توجه داشت كه تيم مديريتي اوباما هم درباره آزمايش‌هاي موشكي ايران نگراني داشت و آن را مورد انتقاد قرار مي‌داد (در حالي كه مسوولان جمهوري اسلامي بارها بر بازدارنده و تدافعي بودن اين موشك‌ها اذعان داشته‌اند.) درباره عملكرد ايران در منطقه، دولت امريكا و اوباما در پنج سال گذشته بارها ايران را به حمايت از حوثي‌ها در يمن متهم كردند (و ايران همواره اين ادعا‌ها را رد كرد)؛ اما با نگاهي دقيق به خاورميانه، مي‌توان چنين برداشت كرد كه تيم ديپلماسي اوباما، بحران يمن و تحركات حوثي‌ها را ناديده گرفت؛ از آنجا كه اولويت براي دولت وقت ايالات متحده، توافق هسته‌اي و رسيدن به هدفي بزرگ‌تر بود. اما اولويت براي دولت جديد ايالات متحده، اطمينان‌بخشي به شركاي عرب منطقه‌اي امريكا و ارسال پيامي روشن براي دولت‌هاي منطقه است. از طرفي، تيم مديريتي ترامپ بايد با دقت بيشتري عمل كند زيرا بحران يمن بسيار پيچيده است؛ به‌گونه‌اي كه دولت اوباما ترجيح داده بود دخالت زيادي نداشته و بيرون بماند. اطمينان‌بخشي به شركاي منطقه‌اي، بااهميت است اما بايد ديد ارزش و خطر گرفتار شدن در يك باتلاق (بحران يمن) را دارد يا خير؛  زيرا تفسير قطعنامه 2231 شوراي امنيت و برجام، هر دو بالقوه باز است و مي‌توان به نتايج قابل قبول (به صورت جمعي) دست يافت. از اين‌رو، غيرهوشمندانه و ناپخته بود كه تيم مديريتي ترامپ پيش از اعلام رسمي شوراي امنيت، آزمايش موشكي ايران را نقض قطعنامه سازمان ملل معرفي كنند؛ اقدامي كه امريكايي‌ها را جداي از اروپايي‌ها و روس‌ها قرار مي‌دهد. بزرگ‌ترين مشكل درباره موضع‌گيري كاخ سفيد آن بود كه «مايكل فلين» توافق هسته‌اي را «ضعيف و بي‌اثر» توصيف كرد و ترامپ نيز با جملات خود در توييتر، آن را تشديد كرد. بايد اقرار كرد هيچ يك از اقدامات چند روز اخير ايران، به هيچ‌وجه نقض برجام نبوده است؛ بلكه اگر ايرادي هم بخواهند بر آن وارد كنند به قطعنامه 2231 باز مي‌گردد و نه برجام؛ و اين اشتباه و گاف بزرگي بود كه تيم مديريتي ترامپ مرتكب شد. اشتباه ديگر درباره ادعاي آزادسازي رقم 150 ميليارد دلار از دارايي‌هاي ايران بود. نخست آنكه هيچ‌كس تاكنون رقم دقيق اين دارايي‌ها را نمي‌داند اما اكثر كارشناسان، رقمي كه ايران مي‌تواند پس از برجام دريافت كند را كمتر از 150 ميليارد دلار مي‌دانند. دوم آنكه اينها پولي نيست كه ايالات متحده به ايران پرداخت مي‌كند، بلكه پول و حق ايران از تجارت‌هايي است كه در سال‌هاي قبل انجام داده اما نتوانسته مبلغ آن را به دست آورد. يكي ديگر از بخش‌هاي موضع‌گيري كاخ سفيد، هشدار به ايران و تهديد اين كشور بود. دولتمردان جديد واشنگتن فراموش كرده‌اند كه اظهارات تند عليه ايران نمي‌تواند نقش بازدارنده ايفا كند. از طرفي، جمهوري اسلامي به هيچ عنوان خواستار رويارويي مستقيم با ايالات متحده نيست؛ از اين‌رو، رفتار‌ها و تصميمات ترامپ به عنوان يك شخصيت غيرقابل پيش‌بيني و خطرناك، مي‌تواند باعث شود ايران هوشمندانه‌تر و موقعيت‌سنج‌تر در منطقه به ايفاي نقش بپردازد. بايد توجه داشت كه تيم ترامپ، كانال ارتباطي خوبي با ايران ندارد (برخلاف دولت اوباما و وزارت جان كري) و هر عمل از سوي واشنگتن، ممكن است با پاسخ‌هاي قاطع تهران مواجه شود. مي‌توان چنين برداشت كرد كه حتي اگر تيم جديد كاخ سفيد بخواهد از توافق هسته‌اي و اجراي آن فاصله بگيرد يا ايران را به دوري از اين توافق مجبور سازد، انتقاد از برجام و توافق هسته‌اي كار هوشمندانه‌اي نبوده است. انتقاد از توافق هسته‌اي و برجام، تنها امريكا را از جمع كشورهاي 1+5 دور مي‌كند و هيچ فشاري را متوجه ايران نخواهد كرد.