نقشه عبور از موطلايي خشمگين
علي ودايع
حكم ترامپ عليه مهاجران اگرچه در كانون توجه است اما برخورد امريكا با ايران و سرنوشت برجام به سوژه‌اي گداخته تبديل شده است. حملات تند و جنون‌انگيز «دونالد ترامپ» و مستاجران جديد كاخ سفيد عليه ايران موجب واكنش‌هاي متنوعي در تهران شده است. برخي معتقدند كه بايد با رييس‌جمهوري امريكا دست به يقه شد و برخي ديگر از تدوين نقشه عبور سخن مي‌گويند.
ظاهرا واشنگتن عزمي جدي‌تر از گذشته براي لغو تفاهم برجام دارد اما با صراحت نمي‌توان گفت كه شعارهاي ترامپ عملياتي مي‌شود. رفتار سياست خارجي تمام روساي جمهوري ايالات متحده متاثر از موفقيت‌هاي آنها در عرصه داخلي است و ترامپ تاكنون به موفقيت چنداني دست پيدا نكرده است.
ظرف چند هفته پس از تحويل كليدهاي كاخ سفيد به ترامپ، رييس‌جمهوري امريكا آنچنان با سيستم حكومتي امريكا دچار اختلاف شده كه عملا سيستم قضايي را به دوئل كشانده است. تصميم دادگاه استيناف عليه حكم رييس‌جمهوري امريكا در حقيقت سيلي محكمي به صورت كاخ سفيد بود كه تبعات آن ادامه خواهد يافت. به هر ميزان كه تنش‌ها با مرد موطلايي كاخ سفيد افزايش پيدا كند، تنش‌ها و چالش‌هاي داخلي و خارجي ايالات متحده هم افزايش پيدا مي‌كند.
ترامپ در آينده نه چندان دور با تبعات لغو برنامه «اوباماكر» و شورش جمهوريخواهان سنتي علاوه بر معضل مهاجران نيز دست به گريبان خواهد شد و همين مساله قدرت حركت‌هاي تهاجمي وي را محدود مي‌كند.
در فضاي كشنده‌اي كه گريبان ترامپ را گرفته است، رييس‌جمهوري به عنوان سياستمداري پوپوليست و فاقد پيشينه فعاليت سياسي، آينده مبهمي در پيش دارد.
اين مرد موطلايي خشمگين، مي‌داند كه تنها با جنجال مي‌تواند به حضور در كاخ سفيد ادامه دهد. او تلاش مي‌كند بر اساس اصل بديهي پوپوليست‌ها رفتارهاي جنون‌انگيز در مسائل داخلي و خارجي نشان دهد.
ترامپ كه با مشكل مشروعيت در ايالات متحده و حملات بي‌رحمانه رسانه‌اي مواجه است، تنها به حامياني دلخوش است كه «عظمت امريكاي بزرگ» را مطالبه مي‌كنند. جنگي فراگير تنها اتفاقي است كه مي‌تواند آنها را خوشحال كند اما مساله اينجاست كه در عرصه سياست خارجي «هنري كسينجر» نقشي پررنگ ايفا
مي‌كند.
سيستم حكومتي ايالات متحده در حال گارد‌گيري عليه رفتار ترامپ در جهت مهار رييس‌جمهوري امريكا است اما ميزان موفقيت واشنگتن مشخص نيست. در كشاكش سياست‌هاي داخلي و خارجي جنون‌انگيز ترامپ به هر ميزاني كه مشروعيت ترامپ كاهش پيدا كند، مقبوليت ايران و تفاهم برجام افزايش پيدا مي‌كند.
در وضعيتي كه مي‌توان ابعاد مختلف آن را تصوير كرد، تهران با در پيش گرفتن سياستي متوازن توانايي عقيم گذاشتن تلاش‌هاي ترامپ را دارد. عقب‌نشيني اين روزهاي ترامپ از تهاجم عليه «چين واحد» در موضوع تايوان يا موضع‌گيري در رابطه با شهرك‌هاي صهيونيستي اتفاقاتي است كه نشان‌دهنده تطميع مستاجران جديد كاخ سفيد است.
امروز مرد خشمگين موطلايي تنها بريتانيا و اسراييل را در كنار خود براي جنگ مستقيم مي‌بيند البته هزينه‌هاي برخورد را نيز از شوراي همكاري‌هاي خليج فارس مطالبه مي‌كند.
سياست خارجي فعال منطقه‌اي و چندجانبه‌گرايي تنها نقشه‌اي است كه مي‌تواند ضمن تامين حداكثري منافع تهران موجب عبور امن ايران از جنون ترامپ شود. با قاطعيت مي‌توان گفت كه تفاهم برجام همانند نمك روي زخم، رييس‌جمهوري امريكا را به خشم مي‌آورد.
كاخ سفيد اين روزها خود را به آب و آتش مي‌زند تا تفاهم برجام را لغو كند. ترامپ چشم اميد به رفاقت با ولاديمير پوتين دوخته است اما كرملين هم در موقعيت فعلي مي‌داند كه معامله درباره ايران و اوكراين همانند رولت روسي نتيجه مشخصي براي روسيه به ارمغان نمي‌آورد.
برخي مي‌گويند كه در لغو برجام بايد پيش‌دستي كنيم اما نكته اساسي اينجاست كه ترامپ دير يا زود مهار مي‌شود. امريكا اگر يك‌جانبه هم عليه تهران وارد عمل شود، راه به جايي نخواهد برد. اتخاذ ديپلماسي فعال در تعامل با چين، روسيه و اتحاديه اروپايي با رويكرد چندجانبه‌گرايي، نقشه‌اي راهبردي است كه عبور از موطلايي خشمگين را تضمين مي‌كند.
امريكا، رژيم صهيونيستي، شوراي همكاري‌هاي خليج فارس و برخي در لندن تشنه رفتارهاي يك‌جانبه‌گرايانه و انتحاري از سوي تهران هستند تا با ايران وارد برخورد مستقيم شوند. ايجاد فرصت حضور اتحاديه اروپايي و تعاملات اقتصادي با بروكسل و در نظر داشتن ميراث جنگ سرد در تقابل كاخ سفيد با كرملين و پكن متغيرهايي هستند كه در معادلات كلان نقشه راه تهران مي‌توانند تاثيرگذار باشند.
سرنوشت «ريچارد نيكسون» به عنوان ضميمه نقشه عبور از موطلايي خشمگين مي‌تواند مورد توجه قرار گيرد. نيكسون نخستين و تنها رييس‌جمهوري ايالات متحده بود كه از مقام خود كناره‌گيري كرد.
در اين ميان بايد توجه داشت كه هيچ كدام از روساي جمهوري امريكا هرگز شبيه شعارهاي‌شان رفتار نكردند، بلكه از تصميم سيستم حكومت ايالات متحده تبعيت كردند كه نمونه بارز آن در زمان جورج بوش پسر در تهاجم خاورميانه يا عدم توانايي اوباما در تعطيلي گوآنتانامو
مشاهده شد.