نمايندگان و مخالفان دولت سوريه امروز ديدار مي‌كنند
كورسوي اميد در ژنو
ميثم سليماني
مذاكرات با هدف پيدا كردن يك راه‌حل سياسي در جنگ سوريه قرار است با نظارت سازمان ملل در ژنو روز پنجشنبه (امروز) آغاز شود؛ مذاكراتي كه زير سايه آتش‌بس حاكم بر سوريه اميدها را براي رسيدن به يك نتيجه حداقلي اوليه افزايش داده است. مقامات سازمان ملل نيز اميدوار هستند تا بتوانند پيشرفت‌هاي جدي‌تري را در اين دور از مذاكرات به دست آورند. اين مذاكرات بناست بين نمايندگان دولت سوريه و مخالفان صورت گيرد كه كشورهاي حامي خود را نيز به نوعي در كنار خود در مذاكرات خواهند داشت. اين مذاكرات در حالي شكل مي‌گيرد كه 9ماه پيش چند دور مذاكره فشرده از سوي سازمان ملل برگزار شد كه در نهايت پيشرفت عمده‌اي به دست نيامد و منجر به افزايش خشونت در سراسر كشور و به سمت عميق‌تر شدن بحران پيش رفت. اما حالا اندكي شرايط تغيير كرده است. ارتش و نيروهاي دولتي سوريه اكنون در صحنه ميداني اين كشور دست بالا را در اختيار دارند و كنترل بخش‌هاي عمده‌اي كه در مذاكرات پيشين در اختيار مخالفان بود را در دست گرفته‌اند. مذاكرات كنوني بخشي از ابتكار عمل براي پايان دادن به يك جنگ شش ساله مخرب است كه نزديك به نيم ميليون نفر كشته و زخمي و بيش از يك ميليون آواره و بيش از نيمي از جمعيت اين كشور را درگير جنگ كرده است. با اين حال به تازگي نشست‌هاي چندجانبه در پايتخت قزاقستان با هدف تحكيم آتش‌بس لرزان در سوريه برگزار شد تا راه را به سوي مذاكرات سياسي هموار كند. اكنون شرايط ميداني در سوريه نشان مي‌دهد كه آتش‌بس به طورگسترده‌اي برقرار شده و مبارزه‌ها به مناطق كليدي كشور سوق پيدا كرده ولي در اين بين تركيه، روسيه و ايران به عنوان كشورهاي اصلي درگير در بحران سوريه تلاش دارند تا تضميني باشند براي آتش‌بسي كه اكنون بر سوريه حاكم است. گروه‌هاي مخالف مسلح سوري نگران آن هستند كه در ژنو عملا نتوانند هيچ امتياز سياسي به دست آورند و مقامات دولتي نيز نگران عدم تعدد بالاي مخالفان براي عدم اتخاذ رويكرد درست در مذاكرات هستند.
با اين حال مخالفان يك هدف را براي خود از ابتدا ترسيم كردند كه اجازه ندهند بشار اسد در دوره گذار سياسي و پس از آن نقشي در آينده سياسي سوريه داشته باشد اما واقعيت اين است كه بدون اسد نيز نمي‌توان آينده‌اي براي گذار سياسي در سوريه تصور كرد. دي ميستورا نيز هفته گذشته از پرسش‌هاي خبرنگاران در خصوص اصرار مخالفان سوري براي گذار سياسي بدون اسد نيز طفره رفت و جواب روشني به آنها نداد. دي ميستورا عنوان كرده كه تمركز اين مذاكرات بر مبناي قطعنامه2254 شوراي امنيت سازمان ملل است كه آن را مي‌توان يك سند راهبردي براي پيشبرد اهداف دانست. دي ميستورا به خبرنگاران گفت كه در دور جديد مذاكرات بر سه موضوع كليدي حكومت، قانون اساسي جديد و برگزاري انتخابات جديد تمركز خواهند كرد. آرون لوند از اعضاي بنياد قرن به الجزيره مي‌گويد: آنچه كه مي‌بينيم اين است كه سازمان ملل متحد دوران انتقال را رها نكرده و نيازي به اقدام جدي شوراي امنيت سازمان ملل نيست. اما ما شاهد آن هستيم كه سازمان ملل متحد و چند سازمان مربوط به روسيه به نظر مي‌رسد قصد دارند بيشتر روي موضوعاتي كه به اسد مربوط نمي‌شود تاكيد كنند. در دوره‌هاي گذشته، دولت سوريه مطلقا بحث در خصوص سرنوشت اسد را رد كرده و آن را خط قرمز مذاكره با مخالفان عنوان كرده بود. اما به نوعي نمايندگان دولت عنوان مي‌كنند كه راه‌حل سياسي با حضور دولت كنوني امكان‌پذير است. با اين حال باتوجه به فشار روسيه و برتري تاكتيكي ارتش سوريه بر مخالفان، آنها به‌شدت براي رسيدن به يك راه‌حل سياسي تحت فشار هستند. ارتش سوريه با حمايت نظامي روسيه در ماه پاياني سال 2016 توانست حلب را به طور كامل از دست مخالفان آزاد كند و شكست سنگيني را بر آنها تحميل كند كه يكي از مناطق مهم در اختيار مخالفان بود دست آنها را در مذاكرات از هر زمان ديگري خالي‌تر كرد و اكنون تحت فشار روسيه به دنبال رسيدن به راه‌حلي عملي براي مذاكرات سوريه هستند. گفتني است تركيه، روسيه و ايران كه بي‌اعتماد به راهبرد دولت جديد امريكا در خصوص سوريه هستند، در دوره انتقالي مذاكراتي را بدون امريكا آغاز كردند و نشست‌هاي متعددي را نيز كه مهم‌ترين آنها در قزاقستان بود را پيش بردند تا بتوانند هرچه سريع‌تر به سمت يك راهكار سياسي پيش ببرند. گفته مي‌شود مذاكرات آستانه مكانيسمي سه جانبه را ايجاد كرد كه از طريق روسيه، تركيه و ايران بتوانند آتش‌بس را به صورت موفق در سراسر سوريه برپا كنند. هرچند برخي موضوعات آتش‌بس را تهديد مي‌كند اما كماكان تا حدودي آتش‌بس در سوريه برقرار است كه البته شامل گروه‌هاي تروريستي در سوريه نمي‌شود. يكي از مناطقي كه آتش‌بس را تهديد مي‌كند درگيري‌ها در غوطه شرقي و در حومه شمالي دمشق است كه مي‌تواند آتش‌بس را به‌شدت تهديد كند. اين منطقه از ماه آوريل 2013 تحث محاصره و در اختيار گروه جيش‌الاسلام قرار دارد كه ممكن است فشار براي در اختيار گرفتن كنترل اين منطقه توسط نيروهاي دولتي منجر به رها كردن مذاكرات صلح سوريه توسط اين گروه شورشي شود. از طرفي گزارش‌ها حاكي از آن است كه در جنوب استان درعا درگيري‌هاي به نسبت سنگيني حاكم است. در منطقه جنوبي نيروهاي دولتي در حال پيشروي در مركز اين استان هستند. در اين منطقه ائتلافي از نيروهاي شورشي حضور دارند كه اگر نيروهاي ارتش بتوانند تا مرز اردن پيشروي كنند، عملا منطقه تحت كنترل شورشيان را به دو قسمت تقسيم مي‌كنند و عدم دسترسي آنها به يكديگر مي‌تواند توان آنها را در منطقه تضعيف كند. از سوي ديگر هم‌مرز بودن اين منطقه با اردن اين كشور را به عنوان يك بازيگر ميداني براي سوريه تبديل كند. از همين رو مشاركت اردن در دور دوم مذاكرات آستانه اين واقعيت را نشان داد كه امان نيز مانند آنكارا مي‌تواند نقشي تعيين‌كننده در اجراي آتش‌بس و حتي دستور كار سياسي نشست ژنو در خصوص مخالفان ايفا كند. در حالي كه اختلافات ميان گروه‌هاي شورشي در سوريه جديد نيست، اما اختلافات در شمال سوريه و تغييرات استراتژيك در ميان حاميان رهبري مخالفان مسلح و مخالفت‌هاي جدي در راس رهبري مخالفان، آنها را بيش از هر زمان ديگري در برابر دولت ضعيف كرده است. به گزارش الجزيره، اكنون مخالفان به‌شدت چند پاره شده‌اند. آنها در حالي به ژنو مي‌روند كه هرطرف از اين مخالفان را يك كشور نمايندگي مي‌كند. اما در ماه‌هاي اخير به‌شدت از مخالفان شمالي خواسته شده تا مرز خود را با گروه‌هاي تروريستي و القاعده روشن كنند و به طور رسمي نشان دهند كه هيچ ارتباط ديگري با القاعده ندارند. همچنين خبرگزاري رويترز در گزارشي عنوان كرد كه بودجه سازمان سيا براي شورشيان مورد حمايت غرب زير پرچم ارتش آزاد سوريه در شمال غرب متوقف شده است. اين در حالي است كه اين توقف شامل حقوق، آموزش، مهمات و برخي موشك‌هاي ضد تانك نيز مي‌شود كه نشانه‌اي از كاهش دارايي‌هاي اين گروه مخالفان است. از همين رو قدرت چانه‌زني مخالفان پشت ميز مذاكره به‌شدت تضعيف شده است. از طرفي يكي از بزرگ‌ترين نيروهاي نظامي در سوريه را كه توسط كردها تشكيل مي‌شود و يك متحد كليدي امريكا براي مبارزه با داعش محسوب مي‌شود به مذاكرات ژنو دعوت نشده است. حزب دموكراتيك بارها و بارها از روند سياسي به دليل مخالفت تركيه با حضور اين گروه در مذاكرات كنار گذاشته شده است. تركيه اين گروه را به دليل همكاري با كردهاي تركيه تروريستي مي‌داند و حضور در مذاكرات را منوط به عدم حضور آنها در مذاكرات كرده است. از همين رو تحليلگران مي‌گويند كه اين تبديل به اهرمي براي تركيه در مذاكرات شده كه سازمان ملل ميان حضور هيات مخالفان بدون كردها يا يك هيات از كردها با بدون مخالفان يكي را انتخاب كند. با اين حال به نظر مي‌رسند شورشي‌ها براي اينكه بيش از اين در صحنه نظامي و سياسي تضعيف نشوند سعي دارند يك مذاكرات جدي انجام دهند، زيرا در صورت شكست مذاكرات و شروع مجدد درگيري‌ها احتمال تضعيف هرچه بيشتر مخالفان نيز وجود دارند. با اين حال كارشناسان معتقدند كه انتظارات از مذاكرات بسيار پايين است. زيرا گروه‌هاي مسلح نگران آن هستند كه در ژنو هيچ امتياز سياسي كسب نكنند و متحدان تندرو آنها را ترك كنند. اين شرايط موجب شده تا مذاكرات در ژنو به خصوص براي مخالفان سخت‌تر از هر زمان ديگري شود. در مذاكرات آستانه نيز طرفين به هيچ بحث جدي براي راهكار آينده سياسي سوريه نرسيدند و حتي گزارش‌ها حاكي از آن است زماني كه موضوع مذاكرات به اين سمت كشيده شده در همان آغاز به شكست انجاميده شده است و در نهايت طرفين تصميم گرفتند كه تمركز خود را بر تحكيم آتش‌بس قرار دهند. قبل از مذاكرات اين هفته در ژنو، اعضاي اپوزيسيون بارها و بارها از دولت خواسته‌اند كه به آتش‌بس پايبند باشد، اقدامات اعتماد ساز انجام دهد، كه از جمله آن تسهيل كمك‌هاي انسان‌دوستانه، پايان محاصره مناطق در اختيار شورشيان و آزادي برخي بازداشت‌شدگان از جمله آنها بود. با اين حال ارتش سوريه كماكان به پيشروي خود ادامه مي‌دهد و سعي دارند تا شورشيان مسلح در زمين را به سمت مصالحه پيش ببرند. هرچند كه اميد چنداني براي مذاكرات سوريه پيش‌بيني نمي‌شود، اما انتظار مي‌رود با توجه به لزوم تمامي طرف‌ها براي رسيدن به يك توافق حداقلي و پايان بحران شش‌ساله فرسايشي، به پيشرفت‌هاي حداقلي دست پيدا كنند. اما اين در حالي است كه هنوز هيچ برنامه‌اي از سوي دولت جديد امريكا در خصوص سوريه روشن و مشخص نشده است.
گزارش شويگو از جنگ در سوريه
سرگئي شويگو وزير دفاع روسيه روز گذشته به دوماي روسيه رفت تا گزارشي از عملكرد ارتش اين كشور در سوريه ارايه دهد. او عملكرد ارتش را در اين گزارش به‌شدت تحسين كرد و گفت، سلاح‌هاي جديد روسيه ارزش خود در جنگ را ثابت كردند. به گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس، شويگو در گزارش خود اعلام كرد كه ارتش 162 نوع سلاح را در سوريه مورد آزمايش قرار داده است كه برآوردها حاكي از آن است كه تنها در 10 مورد آزمايش آنها موفقيت‌آميز نبوده است كه بر مبناي انتظارات عملكرد بسيار خوبي را از خود نشان داده‌اند. در ميان سلاح‌هاي جديد در نبرد سوريه، روسيه براي نخستين بار موشك‌هاي كروز دوربرد را كه توسط كشتي‌هاي نيروي دريايي و بمب‌افكن‌هاي استراتژيك استفاده مي‌شود را امتحان كرده است. زيرا پيش از اين آزمايش‌ها روسيه فاقد موشك‌هاي كروز دوربرد مجهز به كلاهك‌هاي متعارف بود. موشك‌هايي كه امريكا در زرادخانه خود داشت و روسيه فاقد آن بود. شويگو عنوان كرد از زمان شروع حملات هوايي در سپتامبر 2015، 1760 ماموريت پروازي در سوريه انجام داده‌اند كه بيش از 3100 مخالف مسلح را كشته كه شامل 26 فرمانده شورشي بوده است. او اضافه كرد كه حدود 90 درصد از خلبانان روسيه تجربه مبارزه در آسمان سوريه را به دست آوردند. او گفت ماموريت اخير ناو هواپيمابر روسيه در نزديكي سواحل سوريه يك موفقيت بود كه تنها دو جنگنده سرنگون شدند كه آن هم در يك سانحه رخ داد و نيروي دريايي نيز تجربه ارزشمندي را كه مي‌تواند مانع از اشكالات در آينده شود را كسب كرد. وي افزود زماني كه روسيه در سوريه مداخله كرد، دولت و رييس‌جمهور سوريه بشار اسد در آستانه فروپاشي بود. اما پشتيباني هوايي روسيه اين فضا را به وجود آورد تا ارتش بتواند برخي فضاهاي كليدي را به دست آورد. شويگو تاكيد كرد: ما از فروپاشي دولت سوريه جلوگيري كرديم و يك جنگ داخلي عملا متوقف شده است. اشاره وزير به آتش‌بسي است كه از ماه دسامبر با ميانجيگري روسيه، ايران و تركيه در سوريه به دست آمده است. او در گزارش خود به تلاش براي حفظ كمپين نظامي در سوريه افتخار و اعلام كرد كه آنها روزانه توانستند 2هزار تن بار توسط دريا و آسمان به سوريه منتقل كنند. گفتني است شويگو هيچ اطلاعات رسمي در مورد تعداد نيروهاي روسي در سوريه ارايه نداد اما رسانه‌هاي روسيه اين تعداد نيرو را بيش از چهار هزار نفر برآورد كردند كه اين برآورد نيز بر مبناي رايي بوده كه در انتخابات پارلماني روسيه به دست آمده است. شويگو در گزارش خود با اين وجود عنوان كرد كه روسيه دو گردان پليس نظامي در سوريه، كه يكي در حلب و ديگري در وادي بردي در نزديكي دمشق مستقر كرده است. وزير در ادامه افزود نيروهاي ويژه ارتش نيز در اين درگيري‌ها به خوبي انجام وظيفه كردند و در هدف قرار دادن رهبران شورشيان كمك‌هاي فراواني انجام دادند. وي در پايان عنوان كرد كه نيروهاي ويژه راندمان بالايي از خود نشان دادند و نقش كليدي را در از بين بردن تروريست‌ها و امكانات آنها و همچنين هدايت حملات هوايي بازي كردند.